غنی‌ سازی رویاها در«رویانیوم»

این برنامه که از شبکه سه سیما پخش می‌شود، یک برنامه کاملا علمی و ساختار آن بسیار متفاوت از دیگر برنامه‌های علمی است که تا به امروز از رسانه‌ملی روانه آنتن شده است. این برنامه در راستای مسیر تحول که از یک سال پیش در رسانه‌ملی آغاز شده است، راه‌اندازی شده و از این شبکه روانه آنتن می‌شود. سازندگان «رویانیوم» قصد دارند تا جذابیت‌های علم و فناوری را نشان داده و اختراعات و تولیدات عرصه دانش‌بنیان را معرفی کنند. یکی از نکات قابل‌تامل در برنامه رویانیوم این است که سعی کرده مطالب علمی را در قالبی جذاب ارائه کند.

یک صحنه نمایش بزرگ و تماشاچیان حاضر در سالن که گاهی از حضورشان به تناسب برنامه استفاده می‌شود از ویژگی‌های این برنامه است. از دیگر ویژگی‌های جذاب این برنامه، می‌توان به حضور همیشه پرانرژی دکتر علی عبدالعالی، مجری برنامه اشاره کرد که با آزمایشات بزرگ و گاه خطرناک و هیجان‌انگیز علمی، رویانیوم را از برنامه‌های دیگر متفاوت کرده است.

یکی دیگر از مجریان برنامه هم سید بشیر حسینی است که مردم قبل از این برنامه او را در کسوت داور برنامه عصر جدید دیده بودند. گرچه او تا قبل از برنامه عصر جدید نیز به عنوان مهمان در برنامه‌های تلویزیون حاضر شده بود. به بهانه قالب متفاوت و جذاب برنامه که نمونه آن تا به امروز در رسانه‌ملی نبوده و با اقبال گسترده مخاطبان رو‌به‌رو شده با سید بشیری حسینی و علی عبدالعالی، مجریان برنامه رویانیوم؛ بهرام عظیمی، کارگردان تلویزیونی این برنامه وهمچنین پژمان کریمی ، کارشناس رسانه گفت‌و‌گو کرده‌ایم.

بخش آزمایشات علمی در این برنامه با اجرای دو نفره بشیر حسینی، علی عبدالعالی و شرکت‌کنندگان بسیار جذاب و مهیج است. عبدالعالی مانند برنامه‌های چیستا، دانشنما، مگه میشه، برپا و... در تلاش است تا با نشان دادن وجه تازه‌ای از علم، ظرفیت جدیدی از علم را به مخاطب یادآور شود. عبدالعالی که هم‌‍‌اکنون مدیر شبکه آموزش است از جمله افرادی ا‌ست که ضمن داشتن یک شخصیت دانشگاهی و تخصص، می‌تواند به‌خوبی از پس جذابیت‌های رسانه‌ای یک برنامه تلویزیونی بربیاید. او شوخی می‌کند، بی‌محابا قهقهه می‌زند و کار علمی‌اش را در کیفیت بالا ارائه می‌دهد.

در بخش‌های دیگر این برنامه، دستاوردهای مهم فرزندان ایران در حوزه‌های سلامت و پزشکی، کشاورزی و صنعتی و... با تکیه بر فناوری دانش‌بنیان معرفی می‌شود. «رویانیوم» پیشرفت‌های ایران و ایرانی را به رخ می‌کشد و با نشان دادن نیمه پر لیوان، به مخاطب انگیزه تزریق می‌کند. احساس می‌کنید که ایرانی‌جماعت چقدر توانمند و پرتلاش است و به پیشرفت و آینده‌‌ای روشن، فکر خواهید کرد.

عاشق ترویج علم هستم

علی عبدالعالی، مجری در پاسخ به این سئوال که می‌توان گفت رویانیوم، نخستین برنامه علمی تلویزیونی است که به این صورت تهیه و روانه آنتن شده و در آن آزمایش‌های علمی اجرا می‌شود. وقتی پیشنهاد اجرای این مسابقه به شما داده شد چه عاملی شما را ترغیب کرد، بپذیرید؟ به جام‌جم می‌گوید: این برنامه حدود یک سال قبل به بنده پیشنهاد شد و عاملی که مرا ترغیب کرد این بود که من به‌شدت علاقه‌مند به ترویج علم هستم و هر کاری که مردم اعم از کودک خردسال تا فرد کهنسال را علاقه‌مند به مفهوم علمی کند، مرا به وجد می‌آورد. وی ادامه می‌دهد: یعنی اولا معلمی را بی‌نهایت دوست ‌دارم و ثانیا به نظرم معلمی‌ای که همراه با انجام آزمایش‌های جذاب و مهیج باشد، بهترین روش معلمی است. وقتی این پیشنهاد را شنیدم، خصوصا این که قرار شده بود آزمایش‌ها در ابعاد بزرگ انجام شود، برای خودم هم هیجان‌انگیز بود و این پیشنهاد قبل از زمانی بود که موضوع آمدنم به سازمان صداوسیما به عنوان مدیر شبکه آموزش مطرح شود.

این مجری با اشاره به ضرورت پرداختن به مجموعه‌های دانش‌بنیان بیان می‌کند: پرداختن به مجموعه‌های دانش‌بنیان باید با یک روش دقیق علمی در کشور انجام شود. پیش از این در سال‌های قبل رسانه ما از این موضوع، عمدا یا سهوا غافل بوده و حالا شروع به این کار کرده که به نظرم روز به روز این فضا بهتر می‌شود.

عبدالعالی در ادامه می‌افزاید: در کشورمان روشی شکل گرفته که شاید ریشه ۱۰۰ ساله داشته باشد. این‌که وقتی کسی مدیر می‌شود از لحظه‌ اول، انگار باید برای ملت قیافه بگیرد و این نگاه غلط ریشه در ذهن بسیاری از افراد دارد. این چیزی که نامش را شأن ریاست و جایگاه رفیع می‌گذاریم، اعتبارهای پوشالی من‌درآوردی است. همه ما باید به یکدیگر انرژی و حال خوب منتقل کنیم و اگر این طور باشد، مردم فضایی که در آن زندگی می‌کنند را بیشتر دوست خواهند داشت. وقتی استاد دانشگاه هستم و با دانشجویانم مثل یک فرد عادی والیبال بازی می‌کنم به من گفته می‌شود نباید این‌گونه رفتار کنم و باید احترام جایگاهم را نگه دارم اما من دوست دارم راحت باشم. این راحت بودن خیلی بهتر است و عکس‌های زیادی با دانشجویانم دارم که نشان می‌دهد چقدر با هم راحت هستیم.

وی درباره این‌که یکی از ویژگی‌های شما گرم بودن‌تان در اجرا هست و خیلی صمیمانه برنامه را هدایت می‌کنید. در این‌باره توضیح بدهید، می‌گوید: معتقدم اجرای گرم ندارم و همانی هستم که هستم. این‌طرف و آن‌طرف دوربین در فضای کار و ... همین‌گونه هستم. اگر مسئولان و همه ما خودمان باشیم و نقاب از صورت‌مان برداریم، حال‌مان خیلی بهتر می‌شود. اگر چشم‌های مردم محبت دارد و اجرای مرا گرم می‌بینند، لطف‌شان است و هرچه هست، خود من بدون روتوش است.

ادعای علمی هرکس را قبول نداریم

برنامه «رویانیوم» به تهیه‌کنندگی جواد طالبی پخش می‌شود که بهرام عظیمی کارگردانی هنری را به عهده دارد. این مجموعه ۱۰۰قسمتی با دعوت از یک شرکت دانش‌بنیان و با حضور ۱۴۰ تماشاچی حاضر در استودیو ضبط و آماده پخش می‌شود.

بهرام عظیمی، کارگردان هنری «رویانیوم» در مورد روند ساخت این برنامه به جام‌جم می‌گوید: از شهریور امسال به عنوان کارگردان هنری به این برنامه اضافه شدم. رویانیوم با رویکرد علمی و سرگرمی در حال تولید و پخش است. در بخش‌هایی از آن، اتفاقات جذابی مانند آزمایش‌های علمی مهیج، برای رده سن کودکان، نوجوانان و بزرگسالان می‌افتد.

او در مورد مهمانان برنامه بیان می‌کند: ما در این مجموعه از افراد فعال در شرکت‌های‌ دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف دعوت می‌کنیم تا در مورد اختراع، اکتشاف و تولید شرکت مربوط صحبت‌کنند. اکثر افراد فعال در این شرکت‌ها را قشر جوان تشکیل می‌دهند. از آنجا که هدف اصلی ما معرفی همین افراد به نسل جوان و مردم بود، بیشتر سراغ این شرکت‌ها رفتیم.

کارگردان هنری «رویانیوم» در مورد سختی کار در زمان تولید عنوان می‌کند: به نظرم تولید چنین برنامه‌ای که محوریت تخصصی و علمی دارد، کار بسیار سختی است. چون برای این‌که بفهمیم آیا عملیات هرکدام از بخش‌های آزمایشی به جواب می‌رسد یا نه؟ باید چندبار از اول تمام مراحل را تست و تنظیم کنیم. البته بعضی از این آزمایش‌ها در محل آزمایشگاه ما جواب نمی‌دهد و به نتیجه‌ دلخواه نمی‌رسیم. همین روند باعث زمان‌بر شدن مراحل ساخت و تولید می‌شود. بیشتر مواقع پیش می‌آید که خودم به شخصه از ساعت ۸ صبح شروع می‌کنم و تا ساعت ۲ بامداد بر سر پروژه حاضر هستم.

عظیمی در پاسخ به این‌که استقبال مردم از «رویانیوم» تا الان به چه صورت بوده، خاطرنشان می‌کند: تا الان که با شما صحبت می‌کنم، این مجموعه با استقبال مخاطبان مواجه شده است. هرچه قسمت‌های برنامه جلوتر می‌رود، بخش‌های مهیج‌تری اضافه می‌کنیم که تماشای آن برای مخاطبان خالی از لطف نیست.

این کارگردان می‌افزاید: به نظرم، برنامه‌های علمی هم به‌خاطر سخت بودن روند تولید آن و هم به دلیل تخصصی بودن آن‌ که برای مردم عام ساده و روان نیست، مخاطبان کمتری را به نسبت دیگر برنامه‌های تلویزیونی جذب می‌کند. شاید شما هم بارها شنیدید که ما در جهان، برنامه علمی موفقی که ثابت باشد نداریم.

وی درخصوص مشارکت تماشاچی‌های حاضر در استودیو در اجرای برنامه، بیان می‌کند: ما از تماشاگران برنامه در بخش دانش‌بنیان، فقط به عنوان تماشاچی استفاده کردیم اما در بخش آزمایش‌های علمی۸۰درصد آنها به صورت عملی مشارکت دارند و شاید همین موضوع برای بیننده جذاب‌تر باشد. کارگردان هنری رویانیوم در مورد ملاک ارزیابی برای صحت و سقم ادعای اختراعات اعلام‌شده در برنامه توسط شرکت‌کننده‌ها، تاکید می‌کند: بله ما سلسله‌مراتبی برای ارزیابی صحت و سقم ادعاهای اعلامی داریم. همه افراد دعوت‌شده از شرکت‌های دانش‌بنیان، توسط وزارت علوم شناسایی و به ما معرفی می‌شوند ولی بارها هم شده که ما شاهد بودیم برخی ادعاها از جمله این‌که ما اولین مخترع این اثر یا برترین گروه در سطح جهان یا کشور هستیم، فقط درحد ادعا بوده و با پیگیری قضیه متوجه شدیم که اصلا سندی مبنی بر ادعای آنها وجود ندارد. ما در این مجموعه تیم تحقیق و ارزیابی داریم که تمامی پیگیری‌های لازم را برای اطمینان بیشتر انجام می‌دهند.

دانشگاه رویانیوم، محدودیت سنی ندارد

سید بشیر حسینی، مجری «رویانیوم» در مورد ماهیت اصلی این مجموعه به جام‌جم بیان می‌کند: در این مجموعه سعی شده یک برنامه تخصصی را تبدیل به یک برنامه قابل درک و لذتبخش برای مخاطب عموم کنیم. به طور نمونه اغلب برنامه‌های شبکه چهار رویکردی تخصصی دارد پس بیننده آن نیز در زمره افراد متخصص هستند که با پیش‌زمینه، دانش ضمنی، اطلاعات مقدماتی و یک انگیزه درونی پای این کانال می‌نشینند به همین خاطر پیچیدگی‌ تولید شبکه سه که برای بیننده عام آن هم در وقت پرمخاطب است را ندارند. همه این موارد باعث می‌شود که تولید «رویانیوم» با پارادوکس مواجه شود، یعنی تولید برنامه تخصصی که برای مخاطب عام باید ساخته شود. وی ادامه می‌دهد: کشور ما در کنار همه مسائل اقتصادی و معیشتی که از دیرباز تاکنون با آن دست و پنجه نرم می‌کند، سرعت رشدش در زمینه علم و فناوری، غرورآفرین است. ولی خیلی از مردم از این موضوع آگاهی ندارند، شاید به این دلیل که یا اطلاع‌رسانی ضعیف بوده یا برای مردم عام ساخته نشده و فقط برای مخاطبان خاص بوده که به نظرم باید روی این موضوع کار شود.

حسینی می‌افزاید: باید بگویم ما قبل از ساخت «رویانیوم» با پیگیری‌های متعدد متوجه شدیم که در جهان نمونه مشابه برنامه علمی که تا چند سال با حفظ مخاطب همراه باشد، نداریم. این موضوع باعث شد که ما کار برنامه رویانیوم را از صفر شروع کنیم. باتوجه به این‌که بخش دانش ساختار کلی آن یک فضای خشک را می‌طلبد ما نیازمند یک اهرم مقاوم بودیم برای این‌که مخاطب خسته و دلزده نشود. از همین‌جا این نوید را به بیننده‌ها و علاقه‌مندان بدهیم که این برنامه درآینده با شگفتانه‌هایی در حوزه علم و دانش همراه می‌شود که برای اولین بار در تلویزیون ایران رقم می‌خورد.

او اضافه می‌کند: برای اطمینان بیشتر، قرار بر این شد تا اول از همه ساختار کلی را برنامه را برای مخاطب به نمایش بگذاریم تا بتوانیم با ذائقه مخاطبان همسو شویم و نقاط قوت و ضعف آن ارزیابی شود. حسینی اظهار می‌کند: ما در زمینه ارتباطات یک بخش به نام آموزش و یک بخش به نام سرگرمی داریم درنتیجه تلفیق این دو تجربه عملیاتی، مقوله‌ای به نام سرگرم‌آموزی (آموزش از طریق سرگرمی) را شکل می‌دهد. به نظرم، مقوله سرگرم‌آموزی برای مخاطب امروز نتیجه می‌دهد. مجموعه ما در رویانیوم سعی کرده تا همین امر در بخش‌های برنامه رعایت کند. البته باتوجه این‌که دغدغه اصلی برنامه صرفا مقوله آموزش است، پس باید جانب تعادل را رعایت کرد.

مجری «رویانیوم» تاکید می‌کند: بعد از برنامه عصر جدید، پیشنهادات زیادی در زمینه اجرا و بازیگری به من شد اما قبول نکردم. چراکه من مجری یا بازیگر نیستم. بلکه یک معلم هستم و با دغدغه معلمی.

او ادامه می‌دهد: به نظرم، بخشی از کار معلم‌ها یا استادها در دانشگاه‌ها و سر کلاس، استفاده از تکنیک تئاتر در بخش‌های نمایشی، توصیفی، قصه‌گویی زبان بدن و فن بیان است. من هم براساس عشق شغل معلمی، تا حد نیازم تجربه کسب کردم و چون برنامه‌ رویانیوم با رویکردی آموزشی همراه بود، اجرا در این مجموعه را پذیرفتم. حسینی با اشاره به شعارش در این برنامه می‌گوید: من در این برنامه یک شعار دارم که دانشگاه رویانیوم محدودیت سنی ندارد. من همیشه معتقدم، برای فرهنگسازی درست که برای نسل‌های آینده زبانزد شود، ما باید از مخاطب نوجوان شروع کنیم. «رویانیوم» سنین مختلف مخاطب را در برنامه مدنظر دارد اما هدف و دغدغه شخصی خودم هم جذب مخاطب نوجوان است تا یک زبان مشترکی با این قشر پیدا کنیم. باوجود رقبای زیادی که در این مسیر داریم اما تمام طراحی‌های که در اتاق فکر و اتاق نویسندگی در حال انجام است به همین مقوله پرداخته است.

مجری «رویانیوم» در پایان خاطرنشان می‌کند: بهترین برنامه‌های تلویزیونی در دنیا از کلمه ژانر برای گروه نوجوان استفاده می‌کنند. آنها واژه نوجوان را مستقل تعریف می‌کنند. بیشتر به‌خاطر این‌که این گروه در یک سن انتخاب هویت، آینده و استقلال‌طلبی قرار می‌گیرند. متاسفانه در کشور ما، همیشه این واژه به طور مستقل تعریف نشده، بلکه در کنار گروه‌های دیگر مثل کودک و نوجوان آورده شده است. شاید همین امر باعث شد که هدفگذاری اصلی ما مخاطب نوجوان باشد. در این برنامه قصد داریم بیشتر به ذهن نوجوان ایده‌، اطلاعات و نکته‌هایی منتقل کنیم. ما چه در بخش آزمایشگاهی و چه در بخش دانش‌بنیان تمرکزمان بر این است که قشر نوجوان بتواند با برنامه ارتباط بگیرد.

طرح مسائل علمی با ساده‌ترین زبان

پژمان کریمی، کارشناس رسانه و منتقد در ارزیابی «رویانیوم» به جام‌جم می‌گوید: مسلما هر برنامه‌ای برمبنای اهدافی تهیه و روانه آنتن می‌شود و برنامه‌سازان رویانیوم هم مستثنی از این موضوع نیستند و آنها هم برای ساخت این برنامه دغدغه‌ها و اهدافی داشتند. وقتی به برنامه «رویانیوم» نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم مباحث علمی را به ساده‌ترین زبان به مخاطبان انتقال می‌دهد.

وی ادامه می‌دهد: البته ساخت برنامه تخصصی برای مخاطبان عام به‌ظاهر ساده است اما دشواری‌های زیادی دارد، زیرا برنامه‌سازان باید تلاش کنند تا مفاهیم چنین برنامه‌هایی را به زبان ساده بیان کنند که قابل هضم برای بینندگان سیما باشد. این اتفاق در برنامه رویانیوم رخ داده و مخاطبان با مباحث علمی و با زبانی ساده آشنا می‌شوند، همین مساله باعث می‌شود تا علم ترویج پیدا کند. وقتی در این برنامه به‌راحتی مباحث گفته و آزمایش می‌شود، باعث خواهد شد تا مخاطبان به این موضوع گرایش پیدا کنند و علاقه‌شان بیشتر شود.

این کارشناس رسانه با اشاره به این‌که یکی از نکات قابل‌تامل در برنامه این است که آزمایش‌ها با حضور شرکت‌کنندگان انجام می‌شود، می‌افزاید: وقتی برنامه‌سازان از مشارکت مردم استفاده کنند مسلما به تعداد مخاطبان افزوده می‌شود و علاقه آنها به برنامه بیشتر خواهد شد، زیرا برنامه را از آن خودشان می‌دانند. بنابراین یکی از نقاط قوت برنامه همین موضوع است و باید برنامه‌سازان به این موضوع توجه زیادی داشته باشند تا بتوانند با مشارکت دادن مخاطبان آنها را در ساخت برنامه سهیم کنند.

کریمی تاکید می‌کند: یکی از نکاتی که من با تماشای «رویانیوم» متوجه شدم این است که این برنامه سن و سال ندارد و به قول علی عبدالعالی که بخشی از اجرای برنامه را به عهده دارد از بچه یک‌ساله تا پیرمرد و پیرزن‌های ۸۰ ساله هم بیننده برنامه هستند و هم می‌توانند به عنوان شرکت‌کننده حضور داشته باشند. تماشای تماشاگران در رده‌های سنی متفاوت از امتیازات این برنامه محسوب می‌شود که نشان می‌دهد برنامه‌سازان خودشان را محدود به قشر خاصی از جامعه نکرده و نگاه کلی داشته‌اند.

وی ادامه می‌دهد: حضور نسل‌های متفاوت کنار هم منجر به همدلی بیشتر می‌شود و بهترین اتفاق این است که ما این همدلی را به این شکل ترویج دهیم. در واقع برنامه‌سازان رادیو و تلویزیون می‌توانند در قالب ساخت برنامه‌های متفاوت، نسل‌های مختلف را گرد هم جمع کنند و این دورهمی را به بهترین شکل به تصویر بکشند که این اتفاق در برنامه رویانیوم رخ داده است. ما در این برنامه می‌بینیم که حتی در بخش آزمایش‌هایی که قرار است روی سن اجرا شود، شرکت‌کنندگان از میان نسل‌های مختلف انتخاب می‌شوند تا روی سن حاضر شده و آزمایش را انجام دهند. این کارشناس رسانه درباره ادبیات مجریان این‌طور توضیح می‌دهد: در این برنامه به هیچ وجه شاهد اجرای خشک و رسمی نیستیم و مجریان با ادبیات محاوره‌ای با مخاطبان صحبت می‌کنند تا آنها را جذب برنامه کنند و نسبت به برنامه حس غریبه بودن نداشته باشند. این هم از دیگر نکات «رویانیوم» است که مخاطب ارتباط خوبی با برنامه برقرار می‌کند. درواقع سیدبشیر حسینی و علی عبدالعالی سعی می‌کنند فضای صمیمانه‌ای را در برنامه حاکم کنند که «رویانیوم» برای مردم هم جذاب و تماشایی باشد و هم این‌که برای همیشه مباحث علمی در ذهن‌شان باقی بماند. این موضوع یعنی راه درست ارتباط با مخاطبان و باید برنامه‌سازان از این موضوع غفلت نکنند.

کریمی در پایان می‌افزاید: برنامه تلویزیونی رویانیوم شرکت‌های دانش‌بنیان را هم معرفی می‌کند که این هم اتفاق خوبی است. گرچه در برخی برنامه‌ها شاهد این موضوع بودیم که شرکت‌های دانش‌بنیان معرفی می‌شوند اما این موضوع در این برنامه همخوانی بیشتری دارد.

بهره بردن از یک تیم علمی با تجربه بالا
علی عبدالعالی، مجری برنامه در پاسخ به این سئوال که آیا خودتان هم به گروه نویسندگان این برنامه ایده می‌دهید؟ تاکید می‌کند: گروه نویسندگی برای انتخاب آزمایش‌ها وجود ندارد و یک تیم علمی بسیار دارای تجربه داریم که کارشان طراحی آزمایش‌های مهیج و جذاب است. من هم سرپرست این تیم هستم و این‌طور نیست که یک نویسنده برای‌مان دیالوگ بنویسد که اول فلان چیز را بگوییم و بعد فلان کار یا آزمایش را انجام دهیم. وی می‌افزاید: آنچه گفته می‌شود براساس میزان سنی است که با هنرمند کم‌نظیر کشورمان آقای بهرام عظیمی مشورت می‌کنیم، سپس روی صحنه می‌رویم و بیشتر تمرکزمان روی انجام آزمایش است. اصولا کار علمی تیم علمی می‌طلبد و یک گروه بسیار مفصل، توانمند و دوست‌داشتنی هستند که کارشان طراحی این آزمایش‌هاست.

ربات کریم برای ارتباط با نوجوانان ساخته شد

سید بشیر حسینی در بخشی از حرف‌هایش عنوان می‌کند: یک شخصیت جدید به نام کریم اواسط برنامه رویانیوم اضافه خواهد شد که ما به او ربات کریم می‌گوییم. ما با استفاده از توان شرکت دانش‌بنیان کشور برای مدل فناوری این شخصیت و صنعت پویانمایی با سرپرستی بهرام عظیمی برای طراحی شخصیت آن استفاده کردیم که در مجموع یک اثر داخلی است. در ادامه ربات کریم قهرمان این برنامه می‌شود.

او در مورد شخصیت این ربات انیمیشنی ادامه می‌دهد: یکسری اطلاعات از طریق هوش مصنوعی به این شخصیت انیمیشنی داده می‌شود به گونه‌ای که این امر بار دانش برنامه را با زبان و لحنی شیرین و جذاب به مخاطب انتقال می‌دهد. آقای ربات کریم در لحظه به صحنه می‌آید و با مردم حاضر در استودیو صحبت می‌کند. تمام اتفاقاتی که این اثر انیمیشنی در برنامه رقم می‌زند، گاهی با چاشنی طنز همراه است. این مسأله در جذب مخاطب نوجوان و جوان نقش عمده‌ای دارد.