قلمروی آسمانی چینی‌ها

این ایستگاه از سه ماژول تشکیل شده و در ارتفاع حدود ۳۴۰ کیلومتری از سطح زمین فعالیت خود را آغاز خواهد کرد. عمری که برای آن تخمین زده می‌شود، حدودا ۱۰ سال است، اما پیش‌بینی می‌شود تا ۱۵ سال هم قابلیت بهره‌برداری داشته باشد. هائو‌چون، مدیر سازمان فضایی چین در نشست خبری اخیر ایستگاه فضایی تیانگونگ، اعلام کرد پس از تکمیل ساخت ایستگاه فضایی در پایان سال جاری، توسعه کاربرد‌ها و قابلیت‌های ایستگاه را آغاز می‌کنیم؛ بنابراین به نظر می‌رسد به‌زودی فعالیت‌های این ایستگاه فضایی به طور رسمی آغاز شود. سابقه چین در برنامه‌های فضایی سابقه‌ای موفق است، این کشور در سال۱۳۸۲/ ۲۰۰۳ اولین فضانورد خود را به مدار زمین فرستاد و بعد از شوروی سابق و ایالات متحده آمریکا به سومین کشوری تبدیل شد که توانسته است مستقلا انسان به فضا بفرستد. اکنون با آغاز فعالیت‌های تیانگونگ به معنی «کاخ آسمانی» است، باید منتظر رقابت‌های جالبی بین آمریکا و چین باشیم. در خوشبینانه‌ترین حالت می‌توانیم این‌طور فکر کنیم که این رقابت‌ها زمینه‌ای برای تولید فناوری‌های جدید و توسعه برنامه‌های علمی و گردشگری فضایی را درپی داشته باشد.

تیانگونگ دارای فضایی در حدود ۱۱۰ مترمکعب است که حدود شش اتاق خواب و دو حمام دارد و شش فضانورد می‌توانند در آن به‌راحتی به کار و تحقیق بپردازند. با این‌که تلاش‌های بسیاری در طراحی و ساخت این ایستگاه فضایی انجام شده است، اما بازهم ابعاد آن درحالت تکمیل شده و نهایی، حدود ۲۰ درصد ایستگاه فضایی بین‌المللی که جرمی حدود ۴۶۰ تن دارد، خواهد بود. البته آنچه در نهایت اهمیت دارد، فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی و توسعه گردشگری فضایی است و این که تیانگونگ با رهبری چینی‌ها تا چه حد خواهد توانست در تمام این زمینه‌ها پیشرو و فعال باشد، چیزی است که هنوز نمی‌توان درباره آن اظهارنظر کرد. از آنجایی که مدیران تیانگونگ از امکان گردشگری فضایی در این ایستگاه خبر داده‌اند، احتمال می‌رود که توسعه برنامه‌های تیانگونگ خیلی زود پیش رود و شاهد اقدامات خلاقانه‌ای از آن‌ها باشیم. مخصوصا که این احتمال می‌رود که روسیه هم به این ایستگاه فضایی بپیوندد و در توسعه بخش‌های مختلف آن به چینی‌ها کمک کند. در هر صورت به قول پائولو دی‌سوزا از محققان دانشگاه گریفیث استرالیا، ایستگاه فضایی جدید در حقیقت زمین بازی تازه‌ای برای محققان چینی است.

مزیت‌های ایستگاهی فضایی ماژولار چیست؟

بخش مرکزی ایستگاه فضایی تیانگونگ که به ماژول هسته‌ای «تیان‎هه» معروف است، ۹ اردیبهشت سال ۱۴۰۰ به مدار ارسال شده و مراحل راه‌اندازی را پشت‌سر گذاشت. این دو بازو «منگتیان» و «ونتیان» نام دارند. ایستگاه‌های فضایی نسل اول، مانند «سالیوت»، «آلماز» و «اسکای‌لب»، ایستگاه‌های تک‌قطعه‌ای بودند و برای تأمین مجدد طراحی نشده بودند. در حالی که ایستگاه‌های فضایی نسل دوم سالیوت ۶ و ۷ و تیانگونگ ۱ و ۲ برای تأمین مجدد در میان مأموریت طراحی شده‌اند. ایستگاه‌های نسل سوم مانند «میر»، ایستگاه فضایی بین‌المللی و CSS، اما ایستگاه‌های فضایی ماژولار هستند که از مدار‌های جداگانه پرتاب شده روی مدار جمع می‌شوند. روش‌های طراحی ماژولار کمک می‌کند تا هزینه‌های ساخت کاهش پیدا کند و نیاز‌های مختلف آزمایشگاهی پاسخ داده شود. ماژول آزمایشگاهی ونتیان ایستگاه فضایی چین، سیستم‌های ناوبری، نیروی محرکه و تنظیم جهت را برای ماژول تیان‌هه فراهم می‌کند. همچنین محیطی تحت فشار برای محققان مهیا می‌کند تا آزمایش‌های علمی را در حالت سقوط آزاد یا گرانش صفر که روی زمین نمی‌تواند بیش از چند دقیقه فراهم شود، انجام دهند. ماژول آزمایشگاه منگتیان هم قرار است که فضایی برای تحقیقات علمی ریزگرانشی باشد. این ماژول مجهز به مجموعه‌های آزمایشی برای آزمایش در رشته‌های مختلف مانند فیزیک سیالات، علم مواد، علم احتراق و فناوری‌های هوافضا است.

یکی از بخش‌های مهم ایستگاه فضایی بین‌المللی چین پروژه‌های تحقیقاتی است که قرار است با همکاری کشور‌های مختلف انجام شود. پروژه‌هایی مثل مطالعه اثرات ریز گرانش بر سلول‌های گیاهی، استخوان و ماهیچه و مواد مذاب، آزمایش‌های مربوط به تغییر شکل پروتئین‌ها و تحقیقات حوزه مهندسی فضا.

رسانه‌های خبری وابسته به دولت چین گزارش داده‌اند که فضانوردان و خدمه ساکن ایستگاه فضایی حدود ۱۲۰۰۰ بذر از جمله یونجه، جو و دانه‌های قارچ را به داخل ایستگاه می‌برند تا آن‌ها را به مدت شش ماه در معرض تابش‌های کیهانی و اثرات گرانش بسیار اندک قرار دهند و در اردیبهشت‌ماه آن را برای کاشت در خاک به زمین برگردانند. بیش از ۲۰ آزمایشگاه کوچک مجهز به سانتریفیوژ، اتاق‌های سرد با دمای منفی ۸۰ درجه سانتیگراد، یک کوره با دمای بالا، چندین لیزر و یک ساعت اتمی نوری در تیانگونگ وجود دارد.

از این آزمایش‌ها برای انجام آزمایش‌هایی مشابه آزمایش‌هایی که در ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) انجام شده است، استفاده می‌شود. برای مثال؛ بررسی‌هایی در مورد تأثیر ماندن طولانی‌مدت در مدار پایین زمین بر سلامت فضانوردان، نحوه جلوگیری از آتش‌سوزی در مواد مختلف و ویژگی‌های کوانتومی، مواردی است که قرار است به طور جدی مورد آزمایش قرار بگیرد.

براد تاکر، اخترفیزیکدان دانشگاه ملی استرالیا در کانبرا، می‌گوید که محققان کشور‌های دیگر نیز به آزمایشگاه در حال گردش چین دسترسی پیدا خواهند کرد. محققانی از روسیه، ژاپن، هند و مکزیک قرار است در این پروژه‌های آزمایشگاهی همکاری داشته باشند. ژانگ وی، مدیر فناوری ایستگاه از انجام ۲۵ پروژه تحقیقاتی در حال حاضر خبر داده است. پیش‌بینی می‌شود ایستگاه فضایی چین در طول یک دهه از فعالیت خود میزبان ۱۰۰۰ آزمایش باشد.

دی‌سوزا معتقد است داشتن آزمایشگاه فضای جدید به این معنی است که محقان می‌توانند آزمایش‌هایی را که در ایستگاه فضایی بین‌المللی انجام‌شده را تکرار کنند. این کار می‌تواند کمک کند تا نتایج تحقیقات خود را مجددا بررسی کنند و اعتبار بیشتری به آن بدهند.

روزنامه جام جم