چرا هنوز یک گزارش مستند در ارتباط با آلاینده‌های تهران وجود ندارد

سردرگمی عجیب

بحث بر سر گزارش تازه ناسا بالا گرفته است، ماجرا از یک گزارش تحقیقی از سوی این سازمان آغاز شد. جایی که آنها خبر دادند ظرف پنج ماه گذشته و به دنبال نصب طیف‌سنج تصویربرداری در ایستگاه فضایی بین‌المللی با قابلیت تشخیص گاز‌های گلخانه‌ای از جمله متان و دی‌اکسیدکربن، موفق به شناسایی ۵۰ ابر ساطع‌کننده متان در چند منطقه جهان از جمله آسیای مرکزی(ترکمنستان) خاورمیانه و جنوب غربی آمریکا(حوزه پرمین، جنوب شرقی نیومکزیکو و یکی از بزرگ‌ترین میادین نفتی جهان) شدند که به استناد تصاویر ثبت‌شده توسط این طیف‌سنج، یکی از این کانون‌ها شامل ابری از گاز متان به طول پنج‌کیلومتر در آسمان جنوب تهران و بر بالای یک مجتمع دپوی زباله شناسایی شده و طبق تصاویر به دست آمده، این ابر پنج کیلومتری در هر ساعت حدود ۸۵۰۰کیلوگرم متان به هوا می‌فرستد.

کد خبر: ۱۳۸۵۰۱۰

تنها مرکز وسیع دپوی زباله در جنوب تهران با مختصاتی که مورد اشاره گزارش ناساست، اما این گزارش خیلی زود با واکنش شهرداری تهران همراه شد.

ابتدا حسین حیدریان، معاون پردازش و دفع سازمان پسماند شهرداری تهران در گفتگو با یک پایگاه خبری با تکذیب ایجاد ابر متان به دلیل دپوی زباله در جنوب تهران گفت: «اگر دپوی زباله عامل ایجاد ابر متان بود باید در طول ۶۰سال گذشته هم دیده می‌شد.» و دیروز هم محمدمهدی عزیزی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند تهران در واکنش به این خبر گفت: ما اقدامی که در کهریزک موجب تولید گاز متان شود، انجام نداده‌ایم و هنوز گزارش مکتوبی از سوی نهاد‌های بالادستی محیط‌زیست درخصوص صحت این خبر نداشته‌ایم.».

اما همراه انتشار این گزارش و واکنش‌های بعد از آن از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا هم اعلام شد هوای تهران برای افراد حساس ناسالم است. در این میان سوالی شکل می‌گیرد و آن هم این‌که بالاخره سهم آلاینده‌های هوای تهران چگونه است که بخواهیم وضعیت آلودگی زباله در جنوب تهران را در هوای آلوده تهران سهیم بدانیم. چالش بر سر متهمان آلودگی هوای تهران عمری به اندازه خود این چالش دارد. بار‌ها و بار‌ها فهرست‌هایی منتشر شده که در آن هر ارگانی به تفکیک آلاینده‌های مختلف، سهم هر کدام را متفاوت از یکدیگر معرفی می‌کردند.

به عنوان مثال بر اساس انتشار سیاهه سال گذشته شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، سهم آلودگی منابع ثابت مانند صنایع آلاینده در آلودگی هوای پایتخت ۳۹.۲درصد گزارش شده است که با تمام نظارت و پایش‌هایی که صورت می‌گیرد، همچنان این موضوع معضلی ادامه‌دار قلمداد می‌شود. در این سیاهه سهم آلایندگی صنایع ۱۷.۸درصد، پایشگاه ۴.۴درصد، نیروگاه ۱۲.۱درصد، پایانه‌های اتوبوس ۲.۳درصد، خانگی و تجاری ۲.۳درصد، راه‌آهن و فرودگاه ۰.۴درصد گزارش شده است که بخش قابل‌توجهی از آلودگی هوای تهران را یدک می‌کشد.

هرچند در همین فهرست پرچالش هم کمتر ارگان و نهادی در همه این سال‌ها قبول مسئولیت کرده است، اما ماجرای آلودگی هوای تهران وقتی مناقشه‌برانگیز می‌شود که بدانیم حتی سازمان متولی آن یعنی حفاظت از محیط‌زیست گزارش پژوهشی متقنی در این ارتباط نداشته است. بی‌تعارف‌تر که باشیم باید به گزارش‌های موجود این سازمان اشاره کنیم. به عنوان مثال، گزارش سیاهه انتشار سازمان حفاظت محیط‌زیست پس از چند سال بالاخره توسط این سازمان در دی ماه سال گذشته منتشر شده است.

سیاهه تدوین ‎شده شامل هفت آلاینده اصلی است که مهم‌ترین آن‌ها منواکسیدکربن، اکسید‌های نیتروژن، اکسید‌های گوگرد، ذرات معلق و ترکیبات آلی در کلانشهر‌های کشور (تهران، شیراز، اصفهان، کرج، اراک، تبریز، اهواز، قم و کرمانشاه) به تفکیک منابع مختلف است، تا اینجای کار به نظر می‌رسد این گزارش باید اساس تصمیم‌گیری در راه درست حل این چالش باشد، اما باید بدانیم با توجه به اهمیت تکمیل چرخه مدیریت کیفیت هوا، سازمان حفاظت محیط‌زیست درصدد برآمده که مهم‌ترین بخش مدیریت کیفیت هوا یعنی تولید آلودگی از منابع انسان‌ساز (سیاهه انتشار آلاینده‌ها) را با همکاری کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر کشور به انجام برساند که بر همین اساس، سیاهه انتشار کلانشهر تهران با همکاری دانشگاه تربیت مدرس انجام شده است.

اما پس از بررسی این گزارش، موارد زیادی مورد توجه قرار گرفت و تمامی اینها، ضعف اساسی این گزارش و گزارش‌های مشابه دیگر را آشکار می‌کند که چگونه با صرف هزینه بالا، نتایجی به دست آمده است که می‌تواند با واقعیت فاصله زیادی داشته باشد. به عبارت دیگر طی حدود چهارسال مطالعه و پژوهش روی سیاهه انتشار کلانشهر تهران، انجام کار دقیق برای دست یافتن به مقادیر انتشار درست‌تر در اولویت قرار نداشته و صرفا به محاسبه انتشار با ضرایب انتشار موجود بسنده شده است.