عرض ارادت هنر به آبروی ری

خاصه نقاشی، خوشنویسی، نقاشیخط و کلا هنرهای تجسمی از زمان قدیم در آیین‌ها نقش داشته و مثل زبان و ابزاری مناسب جهت بیان احساسات و باورهای اعتقادی به کار برده می‌شوند. به‌کارگیری هنر در مراسم مذهبی و در بقاع و اماکن متبرکه این روزها جلوه آشکارتری به خود گرفته. حتی در موارد زیادی به‌کارگیری شعر، قصه، داستان و... هم در بیان وقایع تاریخی - مذهبی اثراتی کاربردی و عمیق بر مخاطبان دارد. حالا سئوال مهم این است: جایگاه هنر در نسبت و ارتباط با دین و نوع نگاه دین به هنر کجاست؟

براین اساس قرار است از صبحگاه امروز، شنبه ۷آبان‌ و همزمان با ایام میلاد باسعادت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع)، کارگاه پررونقی با حضور هنرمندان تجسمی در جوار بارگاه ملکوتی آن حضرت برگزار شود. در این کارگاه که برای نخستین بار به همت مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همکاری معاونت فرهنگی و روابط‌عمومی آستان مقدس حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برگزار می‌شود، هنرمندانی در رشته‌های مختلف خوشنویسی، نقاشی و نقاشیخط حاضر خواهند بود. البته ایده برگزاری این کارگاه از سمت مرکز هنرهای تجسمی بوده که با همراهی و استقبال معاونت فرهنگی آستان حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) روبه‌رو شده است.

پیوند بی‌واسطه بین هنرمند و زائر

وجه تسمیه کارگاه هنری «آبروی ری» برگرفته از بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با برگزارکنندگان کنگره حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) است. ‌ایشان در آن دیدار، حضرت سیدالکریم(ع) را به‌مثابه شخصیتی که به ری و تاریخ ری آبرو بخشیده است معرفی می‌کنند. از این رو هدف از برگزاری این نمایشگاه عرض ارادت برخی رشته‌های مختلف هنرهای تجسمی (نقاشی، نقاشیخط و خوشنویسی) در فضای نورانی بارگاه سیدالکریم(ع) است. البته در سال‌های گذشته مواردی از این کارگاه‌های هنری را در اماکن متبرکه‌ای چون حرم حضرت‌معصومه(س) یا حرم مطهر حضرت امام‌رضا(ع) شاهد بوده‌ایم و امسال برای نخستین‌بار است که برگزاری آن را در آستان منور حضرت سیدالکریم(ع) شاهدیم. بدیهی است که وقتی هنرمندان در فضایی معنوی و روحانی به شکلی زنده اثری را خلق می‌کنند، اثرگذاری عمیق‌تری روی مخاطب دارد، چراکه قطعا حضور در چنین فضاها و اماکنی باعث الهاماتی لحظه‌ای به هنرمند می‌شود که براساس همین الهامات اثر شکل می‌گیرد. بنابراین فی‌النفسه حضور هنرمند در چنین فضاهایی حائز اهمیت است. در حقیقت هدف این است که پیوند و انس و ارتباطی بی‌واسطه بین خالقان اثر هنری با زائرانی که در ایام ولادت حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برای زیارت به آنجا مراجعه می‌کنند برقرار شود. بنابراین شکل‌گیری ارتباط معنوی - هنری بین زائران و هنرمندان در برپایی کارگاه هنری آبروی ری موثر است. این کارگاه اولین بار است که در محوطه حیاط و صحن آستان حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) برگزار می‌شود، با این توضیح که اگر شرایط جوی به‌صورت بارانی یا بارش‌های پراکنده باشد کارگاه به فضایی مسقف انتقال داده می‌شود اما مجموعا آنچه حائز اهمیت است این است فضایی برای این کار انتخاب شده که تردد زائران و مجاوران در آنجا زیاد باشد.

ضرورت تداوم برگزاری رویدادهای مذهبی

بازخوردهای برگزاری کارگاه‌های هنری در حرم حضرت‌معصومه(س) یا حرم مطهر حضرت امام‌رضا(ع) در سال‌های گذشته تاثیر بسیار مثبت و بسزایی در تداوم برگزاری چنین رویدادی در آستان حرم حضرت عبدالعظیم(ع) داشته. در رصدهایی درباره آنچه پیش از این در این حوزه رخ داده این نتیجه حاصل شده که وقتی گروهی از هنرمندان در گوشه‌ای از آستان حرم یکی از بقاع متبرکه می‌نشینند و اثری خلق می‌کنند ناخودآگاه توجه جمعیت زیادی از زوار را به خود جلب می‌کنند. آنها بالای سر هنرمندان جمع می‌شوند، گاهی اشک می‌ریزند، توسل می‌کنند و اتفاقاتی در این پیوند مستقیم بین انس قلبی زائران و هنرمندان رقم می‌خورد که هم کیفیت زیارت زائر را بالا می‌برد و هم تجربه ماندگاری از آن جغرافیای مذهبی را در ذهن‌شان رقم می‌زند. بنابراین با بررسی و ارزیابی نسبت به آنچه پیش از این رخ داده قرار است چنین اتفاقاتی تکرار و به دیگر بقاع متبرکه تسری یابد.

اهدای آثار هنری «آبروی ری» به آستان حضرت عبدالعظیم

شاه عبدالعظیم حسنی(ع) از نواده‌های امام‌حسن‌مجتبی(ع) است که مرقد ملکوتی ایشان در شهرری تهران قرار دارد و هرساله میلیون‌ها زائر از تمام کشور به زیارت بارگاه ایشان می‌روند و فردا ولادت ایشان است. کارگاه هنری آبروی ری امروز و فردا مورخ ۷ و ۸ آبان، از ساعت ۱۰ تا ۱۷ در جوار بارگاه نورانی حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در شهر مقدس ری برپا و پذیرای عموم زائران و مجاوران است. این دو روز هردو برای برگزاری این کارگاه مناسب است. لازم به ذکر است با توجه به محدود بودن زمان برگزاری این نمایشگاه از هنرمندان رشته‌هایی برای شرکت در آن دعوت به‌عمل آورده شده که خروجی کارشان در این زمان محدود آماده و عرضه می‌شود، چراکه زمان خلق اثر در بسیاری از رشته‌های هنری طولانی‌مدت است و نمی‌توان طی دو روز به نتیجه رسید. به‌عنوان‌مثال مجسمه‌سازی زمان نسبتا زیادی را می‌طلبد تا اثری به نتیجه برسد اما در رشته‌هایی مثل نقاشی، نقاشیخط و خوشنویسی طی دو روز می‌توان به نتیجه مقبول رسید و البته کمتر از این مدت هم امکان رسیدن به نتیجه میسر نیست. مثلا در یک روز یک تابلوی نقاشی یا نقاشیخط یا خوشنویسی کامل نمی‌شود. از قرار معلوم در خصوص نگهداری یا فروش ماحصل کار هنرمندان کارگاه هنری «آبروی ری» هنوز تصمیم‌گیری نشده و در پایان روز یکشنبه است که آثار هنری خلق شده یا به گنجینه آثار مرکز هنرهای تجسمی برده می‌شوند یا به خود آستان مقدس حضرت عبدالعظیم (ع) اهدا می‌شوند. آنچه معمول و متداول است این که مالکیت مادی آثاری که در رویدادها و نمایشگاه‌هایی که از سمت مرکز هنرهای تجسمی برگزار می‌شود با این مرکز است و مالکیت معنوی آن با هنرمند.

حال و هوای مذهبی و عرفانی در کارگاه هنری

این نکته نیز حائز اهمیت است که پیش از این محورهایی برای خلق آثار این نمایشگاه به هنرمندان پیشنهاد شده. القاب و اسامی‌ای که شاه عبدالعظیم حسنی(ع) دارد یا احادیثی که از زبان ایشان نقل شده یا تصویر و مقاطع مهم تاریخی که از زندگی‌شان گفته شده و... همگی می‌تواند دستمایه مناسبی برای هنرمندان نقاش، خوشنویس و نقاشیخط قرار گیرد. در واقع آثار این هنرمندان همگی به نوعی از حال‌و‌هوای معنوی برخوردار است و با جغرافیایی که در آن قرار دارند، متناسب است.

البته این حال و هوا حتی می‌تواند با کاری در مورد شهدا یا دیگر ائمه یا کار در مورد دیگر ائمه اطهار نیز فراهم شود. به هر حال فضای این نمایشگاه کاملا مذهبی و عرفانی بوده و مثلا قرار نیست هنرمندی طبیعت بی‌جان کار کند. همچنین دعوت از هنرمندان حاضر در این رویداد کاملا حساب شده بوده و از سوی مرکز هنرهای تجسمی از هنرمندان شایسته‌ای که پیشینه‌شان گویای علاقه‌مندی‌شان به آثار مذهبی بوده، دعوت به همکاری شده. این دعوت البته از هنرمندانی شده که ساکن یا در مجاورت استان تهران هستند؛ هنرمندانی چون استاد حسین عصمتی، استاد سیدعبدا... حاجی سیدحسن، استاد مهدی فرخی، استاد تقی‌زاده و... .

در برپایی این رویداد از هنرمندان شهرستانی دعوت نشده، چراکه هنرمندان شهرستانی به‌علت دو روز برگزاری کارگاه، مشقت رفت و آمد را تقبل نکردند. این در حالی است که ظرفیت‌ها و توانمندی هنرمندان شهرستانی کاملا بر همگان روشن است و امید است در رویدادهای مشابه شاهد برگزاری چنین کارگاه‌هایی در بقعه‌های متبرکی که در سایر شهرها و استان‌ها وجود دارد با همت و همراهی مراکز وزارت ارشاد، باشیم.

واکنش هنرمندان کارگاه «آبروی ری» به حادثه تروریستی شاهچراغ

در پی حادثه تروریستی در حرم احمدبن موسی(ع) شاهچراغ شیراز که به شهادت و مجروح‌شدن جمعی از هموطنان‌مان منجر شد، محمد خاجی، مدیر ارتباطات و رسانه مرکز هنرهای تجسمی در گفت‌وگو با جام‌جم، تاکید کرد: اقدام تروریستی داعش در حمله مسلحانه به شاهچراغ (حرم مطهر حضرت احمدبن موسی (ع)) در شهر شیراز که به شهادت تعداد زیادی از زائران آنجا منجر شد با محکومیت بسیاری از مجامع داخلی و بین‌المللی مواجه شده‌است. در برگزاری کارگاه هنری آبروی ری در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) هرچند پیش از این محورهای مذهبی و عرفانی به هنرمندان حاضر در این رویداد پیشنهاد شده بود اما با وقوع این حادثه تروریستی دهشتناک، هنرمندان که فطرتا حق‌طلب و داغدار هموطنان‌شان هستند، اثرهایی در این باره خلق خواهند کرد. کما این‌که طی این چند روز در فضای مجازی می‌بینیم هنرمندان تجسمی به خلق آثار متعدد و تاثربرانگیز زیادی درباره این حادثه تروریستی دست زده‌اند. شاید برخی از این آثار سفارشی باشد ولی بخش وسیعی از آنها به‌صورت خودجوش از سوی هنرمندان انجام شده. بنابراین حتی اگر از سوی مرکز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یا معاونت فرهنگی و روابط عمومی آستان مقدس حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) سفارشی برای کار درباره این موضوع به هنرمندان نشود آنها خودشان با دغدغه‌مندی که دارند به بازنمایی یا خلق آثاری با محوریت این حادثه شوم دست می‌زنند.