اهداف متضاد ناتو در یک جنگ‌هسته‌ای

همیشه درخصوص شروع یک نبرد این ابهام وجود دارد که واکنش حریف چگونه خواهد بود: ضعیف‌تر، مساوی یا مخرب‌تر؟ این یک قمار پرخطر است و بر همین اساس خیلی‌ها پیش‌بینی می‌کنند که هیچ‌گاه شاهد شروع یک جنگ هسته‌ای میان روسیه و ناتو نباشیم، اما بااین‌حال با توجه به شدت تبعاتی که وقوع چنین احتمالی می‌تواند برای جهان داشته باشد نمی‌توان از کنار سناریو‌های مختلف این حادثه به‌راحتی عبور کرد.

۳ سناریوی احتمالی

درصورت وقوع یک حمله اتمی از سوی روسیه، سه گزینه کلی وجود دارد که می‌تواند مد نظر سیاست‌گذاران آمریکا برای پاسخ به حمله اتمی احتمالی روسیه علیه اوکراین باشد. واشنگتن می‌تواند در یک جنگ لفظی صرفا به محکوم‌کردن انفجار اتمی بسنده کند و هیچ اقدام نظامی انجام ندهد. این کشور همچنین می‌تواند از سلاح‌های هسته‌ای خود برای پاسخگویی به حمله اتمی روسیه استفاده کند و نیز می‌تواند از یک ضدحمله هسته‌ای خودداری کند، اما مستقیما با حملات هوایی متعارف در مقیاس بزرگ و بسیج نیرو‌های زمینی وارد جنگ شود. در شرایط فعلی و با توجه به رفتار آمریکا در گذشته به نظر می‌رسد واکنش جنگی متعارف، محتمل‌ترین واکنش آمریکا به یک حمله اتمی از سوی روسیه باشد.

تکرار الگوی غرب از سوی روسیه

در سه دهه گذشته، سیاست‌گذاران آمریکا همواره در تنور تشدید رقابت‌های هسته‌ای دمیده‌اند. در طول جنگ سرد، ناتو همواره با استفاده محدود از سلاح‌های هسته‌ای تاکتیکی به‌عنوان راهی برای متوقف‌کردن اتحاد جماهیر شوروی استفاده و به‌صورت عمدی، تنش‌های هسته‌ای را تشدید می‌کرد. غربی‌ها همواره برای توجیه این استراتژی بحث‌برانگیز خود این دلیل را می‌آوردند که نیرو‌های متعارف ناتو از نیرو‌های متعارف پیمان ورشو ضعیف‌تر بود؛ بنابراین اکنون هم که پس از پایان جنگ سرد، موازنه نیرو‌ها تقریبا معکوس شده است عملکرد روسیه درخصوص تشدید تنش هسته‌ای نباید برای غربی‌ها چندان تعجب‌برانگیز باشد.

درحالی‌که ناتو با احتمال استفاده روسیه از تسلیحات هسته‌ای مواجه است، اولین سؤالی که باید به آن پاسخ دهد این است که آیا این احتمال باید یک‌خط‌قرمز واقعی برای غرب باشد یا خیر. به عبارت دیگر، آیا حمله اتمی روسیه باعث تغییر رویکرد ناتو از تامین‌کننده تجهیزات اوکراینی به یک طرف مستقیم در جنگ می‌شود؟ به نظر می‌رسد روسیه مطمئن است ناتو هیچ‌گاه حاضر به شرکت مستقیم در جنگ اوکراین نخواهد بود و بر همین اساس با هشدار‌های هسته‌ای به دنبال متزلزل‌کردن کشور‌های غربی در حمایت از اوکراین است. اگر چالشی که اکنون فقط در حد یک احتمال است واقعا اتفاق بیفتد، ورود به یک جنگ هسته‌ای می‌تواند برای آمریکایی‌ها بسیار ناخوشایند باشد. به همین دلیل، یک احتمال بسیار واقعی وجود دارد و آن این است که مقامات آمریکایی، ضعیف‌ترین گزینه را انتخاب و صرفا به محکوم کردن اقدام روسیه و اجرای تحریم‌های اقتصادی بسنده کنند و از واکنش نظامی بپرهیزند. این نشان می‌دهد که مسکو از نظر نظامی، آزادی عمل بیشتری نسبت به طرف مقابل دارد؛ بنابراین هرچقدر هم که تسلیم‌شدن برای اوکراین و غربی‌ها دور از ذهن به نظر برسد اگر واقعا زمان آن فرا برسد، قطعا اوکراینی‌ها به آن تن خواهند داد، زیرا این گزینه جذابیت بیشتری از خودکشی برای آمریکایی‌ها و اوکراینی‌ها خواهد داشت.

البته درصورت وقوع این احتمال، قطعا آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند مواضع ضعیف خود را به گونه‌ای تعدیل کنند و از آن مهم‌تر پیش از وقوع چنین احتمالی سعی می‌کنند این‌گونه وانمود کنند که واکنش سختی به حمله هسته‌ای روسیه خواهند داشت تا مسکو را از این کار منصرف‌کنند.

ناتو بر سر دوراهی

اگر ناتو تصمیم بگیرد که به نمایندگی از اوکراین به حمله هسته‌ای روسیه واکنش نشان دهد، سؤالات بیشتری مطرح می‌شود: آیا از سلاح‌های هسته‌ای نیز استفاده شود و اگر چنین است، چگونه؟ رایج‌ترین تصور، ضدحمله هسته‌ای کاملا برابر است به این معنی که آمریکایی‌ها مشابه اهدافی که حمله اولیه روسیه آن را هدف قرار داده بود را مورد هدف قرار دهند، اما این گزینه جذاب نیست، زیرا باعث تبادل حملات متقابل می‌شود که درنهایت به ویرانی هر دو طرف منجر می‌شود. واشنگتن همچنین می‌تواند با حملات هسته‌ای در مقیاسی بزرگ‌تر از حمله روسیه پاسخ دهد یا این‌که حداقل مسکو را به حملات بسیار سنگین تهدید کند، اما مشکل چنین واکنشی این است که روسیه از تسلیحات هسته‌ای تاکتیکی بیشتری نسبت به آمریکا برخوردار است؛ بنابراین برای غلبه بر این عدم‌تقارن، آمریکایی‌ها باید زودتر به نیرو‌های به‌اصطلاح استراتژیک موشک‌های قاره‌پیما یا بمب‌افکن‌ها متوسل شوند تا دست بالا را داشته باشند که این به نوبه خود خطر نابودی متقابل همه‌جانبه سرزمین‌های دو طرف درگیری را به همراه خواهد داشت؛ بنابراین هم گزینه‌های تلافی‌جویانه برابر و گزینه‌های تلافی‌جویانه نامتناسب، خطرات وحشتناکی دارند.

احتمال کم‌خطرتر

یک گزینه کمتر خطرناک، پاسخ‌دادن به یک حمله هسته‌ای با راه‌اندازی یک سلسله‌حملات هوایی با مهمات متعارف علیه اهداف نظامی روسیه و بسیج نیرو‌های زمینی برای استقرار احتمالی در نبرد در اوکراین است. این گزینه، معقول‌تر از سایر گزینه‌ها به نظر می‌رسد. جنگ مستقیم بین قدرت‌های بزرگ در هر سطحی شروع شود، خطر تشدید و کشتارجمعی را در پی دارد؛ بنابراین چنین استراتژی‌ای، بهتر از اقدام نظامی متقابل به نظر می‌رسد و مزیت اصلی گزینه متعارف این است که به اندازه گزینه‌های هسته‌ای ضعیف‌تر یا گزینه‌های هسته‌ای قوی‌تر خطرناک نیست.

۲ هدف ناهمسو

درصورت حمله هسته‌ای روسیه، ناتو دو هدف متضاد خواهد داشت. از یک‌سو، می‌خواهد هرگونه منفعت استراتژیک را که مسکو از این حمله به دست می‌آورد، از بین ببرد و از سوی دیگر، می‌خواهد از تشدید بیشتر تنش‌ها جلوگیری کند تا آسیب کمتری به اوکراین و کشور‌های عضو ناتو برسد؛ بنابراین همچنان باید برای روشن شدن واکنش غرب، صبر کرد به‌ویژه این‌که واشنگتن همواره تهدید‌ها و استراتژی‌های اعلام‌شده را به اندازه کافی مبهم نگه‌می‌دارد تا در زمان وقوع، انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد و راه‌های فرار را برای خود باز بگذارد، اما هرچه هست نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که جنگ هسته‌ای برنده‌ای ندارد و این موضوعی است که تمام متفکران و تحلیلگران در سراسر جهان بر آن تاکید دارند.

روزنامه جام جم