نقدی بر تحریفات عاشورا

این تحریف‌ها می‌تواند در چارچوب بزرگنمایی، اغراق یا پررنگ کردن و نادیده‌گرفتن برخی عناصر سوی دشمنان و دوستان تندرو اتفاق بیفتد. در این هزاروسیصدواندی سال شاهدیم درباره فاجعه کربلا تحریف زیاد بوده و متاسفانه با وجود نقد و رد آنها با کوشش شماری از محققان هنوز می‌بینیم تبلیغ و ترویج می‌شود.

ازجمله تحریف‌هایی که با اندوه از سوی برخی مداحان و منبرها همچنان بازگو می‌شود، «مصادره دارایی‌های کاروانیان» است که تاریخ طبری آن را به نقل از مقتل ابی مخنف آورده:«امام حسین (ع)کاروانی را دو بار متوقف ساخته و اجازه نمی‌دهد به سوی مقصد بروند و دارایی‌های‌شان را ضبط می‌کند!» نکته‌ای که رسانه‌های اموی برای تبرئه یزید و سپاه دشمن ساخته‌اند تا وانمود کنند امام ما به‌خاطر به هم زدن امنیت جامعه اسلامی کشته شده است. این رخداد، بارها از سوی پژوهشگران معاصر نقد و رد شده اما بازهم در متن‌های جدید با بافتن چه آسمان‌ریسمان‌ها و توجیهاتی دیده می‌شود.

سید بحرالعلوم در کتاب «علم رجال» خود این روایت ابی مخنف را دروغ‌ پردازی بنی‌امیه و ناصبی‌ ها درراستای اغراض سیاسی و قدرت‌طلبی‌شان برشمرده است.

تحریف دیگری که بارها شنیده‌ایم،همانا ازدواج امام‌حسین با دختر یزدگرد، شهربانو است که برپایه پژوهش‌های تاریخی، محققان بی‌تردید اعلام کرده‌اند چنین ازدواجی انجام نشده اما هنوز بر سر زبان‌هاست و به‌عنوان فضیلت برای ایرانیان انگاشته می‌شود که بله! امامان پس از حضرت سجاد (ع) ایرانی نژاد هستند! این داستان را در کافی اثر کلینی محدث بزرگ خوانده‌ایم که نخستین متن روایی‌اش به حساب می‌آید. درباره کافی یک افسانه دیگر ساخته‌اند که حاوی تایید امام زمان است. استاد محمدابراهیم آیتی در «تاریخ اسلام»خود این قضیه را به کل مردود دانسته است. از استاد مطهری درکتاب «خدمات متقابل ایرانیان و اسلام» هم این نقد را خوانده‌اید. کتاب «زندگانی علی بن حسین» اثر استاد سید جعفر شهیدی همین نقد و رد ازدواج یاد شده را آورده است.

کتاب «نفس المهموم» حاصل قلم شیخ عباس قمی در جوانی است اما ایشان در کتاب منتهی الآمال قضیه «حضرت زینب و کوبیدن سرشان را به محمل» که در کتاب نخست آورده بود، منکر شده و تاکید کرده هیچ سندی در این باره به دست نیامده است و افزوده آن بانوی با فضیلت و عالمه غیرمعلمه که فرزانه‌ترین بانوان جهان بودند، بی‌شک بردباری‌شان فراتر از چنین موضوعاتی بوده، البته اشاره به محمل فقط در روایات بنی‌امیه آمده و برای توجیه خودشان و لاپوشانی قساوت‌شان درباره زنان و اهل بیت پیغمبر ساخته شده وگرنه اسیران را با آن شقاوتی که می‌دانیم مگر می‌شود بر محمل نشانده باشند. سپاه دشمن حتی جهاز و پالان شتران را برداشته بودند.

استاد رسول جعفریان در کتاب «تاملی در نهضت عاشورا» درباره تحریف‌های عاشورا آورده است: نمونه شاخص ایجاد تحریف‌های تازه، دوره قاجاریه است که کتاب‌های بی‌پایه و اساس بسیاری نوشته شد و از مهم‌ترین و مفصل‌ترین این آثار می‌توان به «اسرارالشهاده» اثر ملا آقا دربندی اشاره کرد. این کتاب مملو از تحریف‌ها و خرافات است و مانند «روضه الشهدای کاشفی» بر اساس مأخذهای مجعول و مجهول نگارش یافته و افزوده‌های فراوانی نسبت به متون کهن دارد. از نکات قابل توجهی که در این دوره رواج داشته و مؤلف کتاب «لؤلؤ و مرجان» نیز از آن سخن به میان آورده، تألیفات عده‌ای عوام روضه‌خوان است که این خود منشأ رسوخ بیشتر تحریفات در تاریخ عاشورا شده است. در دوره قاجاریه ده‌ها کتاب مقتل به عناوین مختلف نوشته شد که نویسندگان آنها اصلا شم تاریخی درست و فهم تاریخی منطقی نداشتند. بسیاری از آنان نقل‌هایی را که از این طرف و آن طرف شنیده بودند، جمع‌آوری می‌کردند یا روی منبر می‌خواندند و دیگران از قول آنها روایت می‌کردند در نتیجه مجموعه‌ای از اخبار نادرست فراهم شد به‌گونه‌ای که مرحوم نوری نقل می‌کرد «فلانی می‌گفت از مجموع والد نقل می‌کنم و دیگری می‌گفت از جنگ استاد مغفور نقل می‌کنم.»

نکته جالبی که استاد مطهری هم در حماسه حسینی به آن اشاره کرده جدا از تحریف‌های تاریخی و افزونه‌های اسطوره‌وار و... همانا تحریف معنایی است که ایشان چند نمونه را آورده است:« استثنایی و منحصر به فرد دانستن قیام امام‌حسین (ع) به‌عنوان یک دستور محرمانه و الهی با تاییداتی که در خواب از پیامبر و امیرالمومنین دریافت کردند همچنین مانند مسیحیان و نظرشان درباره تصلیب عیسی، اینجا نیز شهادت امام را کفاره گناهان دیگران برشمرده‌اند».