غربت ادامه‌دار موزه‌ های دفاع‌ مقدس

حالا دوران دفاع‌ مقدس و فرهنگ ناب آن گنجینه‌ای است که به قول رهبر معظم انقلاب می‌توان 100 تا 200 سال از آن به‌نفع غنای فرهنگی این سرزمین و مردمانش برداشت کرد.

یکی از روش‌های مهم این بهره‌برداری فرهنگی معنوی، با ساخت مراکز فرهنگی و باغ‌ موزه‌ های دفاع‌ مقدس اتفاق می‌افتد که از یکی دو دهه پیش ساخت آنها در بسیاری از استان‌های کشور آغاز شده است؛ شروعی که متاسفانه در اغلب موارد حسن‌ختامی نداشته و به سرانجامی نرسیده است، چراکه این پروژه بزرگ معنوی عمرانی نیز همانند بسیاری دیگر از پروژه‌های صرفا عمرانی این کشور در گیرودار مشکلات عدیده‌ای چون نبود و کمبود بودجه و همچنین وجود معارض و سوءمدیریت جا مانده است.

بسیاری از کشورهای دنیا سال‌هاست که مقوله جنگ را به حوزه گردشگری خود وارد کرده‌اند و هرچند شده با ساخت ویترین و جایگاهی برای جانمایی چند لنگه پوتین و ایجاد المان‌های سربازان گمنام، درصدد پاسداشت فرهنگ دفاع از سرزمین و همچنین جذب گردشگر برآمده‌اند.

هشت سال دفاع‌مقدس و جنگ نابرابر و تحمیلی در ایران اسلامی اما ظرفیتی بزرگ و شگرف و درعین‌حال پرجاذبه برای ما ایجاد کرده تا هم گردشگری جنگ در این کشور رونق بگیرد و هم فرهنگ ایثار و شهادت و وطن‌پرستی ایرانیان را به تماشا بگذارد و مثل خون در رگ‌های جامعه و نسل‌های بعدی این سرزمین جاری شود.

حضور چندین میلیون نفر در سال در اردوهای راهیان‌نور و بازدید از یادمان‌های دفاع‌مقدس در استان‌های مرزی خود بهترین گواه بر این ادعاست که گردشگری در این حوزه مورد توجه مردم ایران قرار گرفته و حتی می‌تواند در آینده‌ای نزدیک، گردشگران خارجی بسیاری را هم به سوی خود جذب کند، کمااین‌که هم‌اکنون نیز گردشگران غیرایرانی زیادی پس از ورود به ایران برای بازدید به مناطق جنگی روانه می‌شوند.

سفر به مناطق مرزی و جنگی بهترین گزینه برای رونق گردشگری جنگ و انتقال حس‌وحال و فرهنگ ایثار و شهادت است اما جاده‌های میان‌بر و کوتاهی هم وجود دارد که یکی از آنها ساخت مراکز فرهنگی و موزه‌های دفاع‌مقدس است؛ موزه‌هایی که ساخت و اجرای آنها تقریبا از دو دهه پیش در سراسر کشور شروع شده و در برخی شهرها هم به بهره‌برداری رسیده است.

موزه‌ های دفاع‌ مقدس می‌توانند در این کوران هجوم فرهنگی غرب و ایادی رسانه‌ای و شبکه‌های مجازی و غیرمجازی‌اش، بخشی از بار مقابله با آنها را از طریق به‌نمایش‌گذاشتن صحنه‌های بی‌آلایش و روحانی ایثار و جانفشانی فرزندان جوان این آب‌وخاک برعهده گیرند و از این منظر ساخت آنها در این دوران ضروری به نظر می‌رسد اما نکته قابل‌تامل و تاسف، به درازا کشیدن اجرای این پروژه‌هاست، چنان‌که بعضی از آنها با گذشت پس از دو دهه هنوز به سرانجامی نرسیده و معطل اعتبار و بودجه هستند و برخی در همان بدو شروع به سدی چون داشتن معارض برای اراضی خود مواجه شده و از حرکت بازایستاده‌اند.

اسفند سال 1399 بود که سردار بهمن کارگر، رئیس بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس به ساخت ۳۶ موزه دفاع‌مقدس در سراسر کشور اشاره کرد و گفت این موزه‌ها باید تا سال ۱۴۰۴ ساخته، تکمیل و تجهیز شود. قرار است مرکز هر استان یک موزه دفاع‌مقدس داشته باشد که سرجمع می‌شود 31 موزه. البته برخی استان‌های مرزی که درگیر جنگ بوده‌اند، بیش از یک موزه خواهند داشت؛ خوزستان چهار موزه و کرمانشاه سه موزه. لذا تعداد موزه‌ها به عدد 36 رسیده است.

سردار کارگر در حالی بر ساخت 36 موزه طی پنج سال تاکید کرد که طی یکی دو دهه گذشته تنها پنج موزه ساخته و تکمیل و بهره‌برداری شده و ساخت سایر موزه‌ها در چنان محاقی گرفتار شده‌اند که به نظر نمی‌رسد به این راحتی به سرانجام برسند.

مثل همیشه مشکل اعتبار

از 36 موزه دفاع‌مقدس وعده‌داده‌شده، اکنون پنج موزه در پنج شهر تهران، همدان، ارومیه، دزفول و خرمشهر به‌طور کامل ساخته، تجهیز و بهره‌برداری شده است. کار اجرایی 31 موزه دیگر هم شروع شده و تا سال 1396 کار ساخت فاز اول 10 موزه به پایان رسیده و افتتاح شده است. جالب این‌که هنگام افتتاح فاز اول این موزه‌ها به ساخت نصفه‌نیمه آنها اشاره‌ای نشد، به‌طوری‌که 15بهمن 96 خبرگزاری‌ها ازجمله تسنیم خبری با این مضمون روی سایت خود بارگذاری کردند که: «۱۰ موزه دفاع‌مقدس در ۱۰ استان کشور به‌طور همزمان و توسط رئیس‌جمهور به‌صورت ویدئوکنفرانس افتتاح شد. این موزه‌ها در استان‌های فارس، سمنان، یزد، ‌اصفهان، کرمانشاه، خوزستان، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، سیستان‌وبلوچستان و مازندران افتتاح شده‌اند.» این خبر در حالی منتشر شد که هیچ‌یک از این موزه‌ها به‌طور کامل به بهره‌برداری نرسیده و در معرض بازدید عموم قرار نگرفته‌اند.

با نگاهی به روند ساخت و افتتاح موزه‌های دفاع‌مقدس متوجه حرکت بسیار کند آنها می‌شویم؛ روندی که یکی از دلایلش نبود و کمبود بودجه است. موزه دفاع‌مقدس استان‌فارس از نمونه‌های بارز به‌درازاکشیدن این پروژه‌ها به قدمت بیش از 20 سال است. عملیات اجرایی ساخت این موزه از سال 79 و در فضایی به وسعت تقریبی 140هزار مترمربع در سه طبقه آغاز شد. قرار بود این موزه به‌عنوان نخستین موزه مجهز و بزرگ دفاع‌مقدس استان‌های کشور در بازه‌ای معقول و کوتاه به بهره‌برداری برسد اما در عمل و برای سال‌ها ساخت آن یا با روندی کند مواجه یا متوقف شده بود، تا این‌که به برکت سفر رهبر معظم انقلاب در سال 87 به استان فارس، ساخت موزه جانی دوباره گرفت. خرداد 94 سردار خداداد ابراهیمی، مدیرکل بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس استان‌فارس به تسنیم گفت این موزه درحال‌حاضر پیشرفت 60درصدی دارد و برای بهره‌برداری از آن که دو تا سه سال دیگر به طول خواهد کشید، حدود 100میلیارد ریال اعتبار نیاز است. ابراهیمی در حالی کمبود اعتبار را مهم‌ترین علت تاخیر در ساخت موزه دفاع‌مقدس فارس اعلام کرده بود که سردار کارگر، دی‌ماه سال 93 در بازدید از این موزه گفته بود: با اراده‌ای که وجود دارد سال 95 موزه دفاع‌مقدس در استان‌فارس راه‌اندازی می‌شود. سال 95 آمد و رفت و هنوز از افتتاح موزه خبری نبود، تا شهریور سال گذشته که سرهنگ سعید کوشکی‌جهرمی، مدیرکل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع‌مقدس استان‌فارس در صحن علنی شورای اسلامی شهر شیراز گفت: این انتظار وجود دارد که با روی‌کارآمدن دولت، مجلس و شورای شهر انقلابی در شیراز کار تکمیل باغ‌موزه دفاع‌مقدس فارس انجام شود. اواخر فروردین امسال سردار سعید کوشکی، دوباره به اجرایی‌نشدن طرح باغ‌موزه دفاع‌مقدس فارس اشاره کرد و عدم تملک زمین و تامین اعتبارات مصوب سالانه را مهم‌ترین عامل تکمیل‌نشدن مرکز فرهنگی و باغ‌موزه دفاع‌مقدس استان برشمرد.

خلاصه این‌که موزه دفاع‌مقدس استان فارس 21سال پس از آغاز ساخت، همچنان به پایان راه نرسیده و در انتظار اعتبار است.

گفته می‌شود تامین بودجه ساخت موزه‌های دفاع‌مقدس با دولت است و اگر در این زمینه کوتاهی شده، به دولت‌های وقت برمی‌گردد که نتوانسته‌‌اند بودجه وعده‌داده‌شده را تامین کنند.

جدا از چشم‌انتظاری یک نسل برای بازگشایی یک موزه، به نظر می‌رسد که سازه‌های اجراشده با گذشت چند دهه مستهلک و همان بودجه مصرف‌شده هم هدر برود، هرچند بنیاد حفظ آثار تاکید می‌کند مهندسان ناظر ما روی ساخت سازه‌ها نظارت دارند و از مصالحی استفاده می‌شود که حداقل تا 50سال استحکام و ماندگاری دارند.

ساخت موزه روی زمین مردم!

برخی پروژه‌ها اما منهای این‌که اعتبار به‌موقع به آنها برسد یا نه، با سد معارض مواجه شده‌اند. موزه تبریز از آن دست است که ساخت آن از سال 89 در محدوده 68هکتار و زیربنای 5600 مترمربعی در شرق تبریز آغاز شده و ساخت آن هنوز به پایان نرسیده است. این مجموعه شامل موزه، بوستان شمیم‌پایداری، مقبره شهدای گمنام، تالار اجتماعات گالری شهدا، نمایشگاه و کتابخانه تخصصی و بخش‌های مختلف اداری است و به گفته یعقوب هوشیار، شهردار تبریز مشکل اصلی در تکمیل آن، وجود معارض است که باید تدبیری برایش اندیشیده و مشکل آن برطرف شود.

مشکل وجود معارض برای پروژه تبریز که البته شامل موزه فارس و برخی دیگر از موزه‌ها می‌شود، مشکلی است که ظاهرا باید توسط دستگاه و نهادی که زمین را واگذار کرده حل‌وفصل شود.

بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع‌مقدس تاکید می‌کند ما از همان ابتدا به‌شدت مخالف ساخت پروژه در زمین‌هایی بوده‌ایم که معارض داشته باشد و این مهم مورد تاکید مقام معظم رهبری هم بوده است.