متولیان فرهنگ به هیچ نهادی پاسخگو نیستند | لزوم جهاد تبیین در جنگ روایت‌ ها

به گزارش جام جم آنلاین، نفوذ و تلاش برای از بین‌ بردن سبك زندگی ایران اسلامی از مهم‌ترین اهداف دشمن غربی است.

در این فرایند تلاش بر آن است ضمن تخریب ارزش‌ها، سنن، باورهای تاریخی و دینی ملت ایران نظام خانواده به‌عنوان مهم‌ترین و مقدس‌ترین نهاد اجتماعی انسان ایرانی را تخریب نماید.

از همین رهگذر، نزدیك به ۳۰۰ شبكه فارسی‌زبان عمدتاً بر عرصه فرهنگی تمركزیافته و هزاران وبگاه اینترنتی در فضای مجازی در پی تغییر فرهنگ و شیوه زندگی ایرانیان هستند.

در نفوذ فرهنگی تلاش بر آن است كه انسان ایرانی از گذشته و سنت‌های تاریخی خود دچار دل‌زدگی نماید و آینده و پیشرفت خود را جز در مسیر غربی شدن از هر نوع آن پیدا نكند.

طبعاً تكرار مكرر این فرمول در شبكه‌های ماهواره‌ای، مجازی و اجتماعی كه حامل آسیب‌های بسیار ویرانگری است موجب تعمیق نفوذ فرهنگی، بی‌هویتی و در نهایت وابستگی به هویت بیگانه می‌شود كه مطلوب و هدف جریان پشت پرده نفوذ فرهنگی است.

در این بستر لازم است تا ضمن شناخت كافی از ابعاد، انواع و شیوه و شگردهای نفوذ فرهنگی دشمن، جامعه ایرانی از جمله نسل‌های جوان و نوپا را از منظر فرهنگی تقویت نمود تا تأثیرگذاری مخرب این زرادخانه‌های تهاجم فرهنگی بر هویت و سنن ایرانی را تقلیل داد.

ازاین‌رو این قسمت از برنامه «شبكه سایه‌ها» به موضوع نقش ماهواره و فضای مجازی در نفوذ فرهنگی و تعمیق آن در جامعه می‌پردازد.

در این برنامه دكتر محسن همتی نژاد، كارشناس حوزه رسانه و دكتر علی‌محمد اسماعیلی، كارشناس مسائل سیاسی و رسانه به گفتگو و مباحثه پرداختند كه مشروح آن را می‌خوانید.

آقای اسماعیلی نقش ماهواره‌ها در بروز اتفاقاتی مانند تغییر سبك زندگی و... چه میزان است و از نظر شما شبكه‌های ماهواره‌ای تا چه حد بر زندگی ما تأثیر گذاشته‌اند؟

متأسفانه برنامه‌های دشمن در شبكه‌های ماهواره‌ای به شبكه‌های اجتماعی منتقل می‌شود یعنی این دو بخش در حال یكپارچه شدن هستند و مرزهای آن در حال ازبین‌رفتن است.

شبكه‌های ماهواره‌ای و افزایش بزهكاری

درباره میزان موفقیت شبكه‌های ماهواره‌ای باید به دادگاه‌ها، مدارس و بازار مراجعه كنیم. افزایش میزان طلاق در جامعه، كاهش ازدواج و حتی بسیاری از كلاهبرداری‌ها و بزهكاری‌ها ناشی از تغییر سبك زندگی است چرا كه ماهواره‌ها همواره زندگی تجملی و آن‌چنانی را نمایش می‌دهند و یك حرص و طمع در جامعه برای رسیدن به آن سطح زندگی ایجاد می‌شود و به همین دلیل افراد تلاش می‌كنند تا از هر راهی كه ممكن است به آن سبك زندگی تجملی برسند. باید بپذیریم كه میان یك جنگ تمام‌عیار هستیم و این جنگ بی‌رحمانه در حال گرفتن تلفات از ماست. متأسفانه ما آن‌طور كه باید در برابر این تهاجم آرایش خوبی نداریم و در بسیاری از مواقع به اصلاح گارد بسته نداریم و متحمل ضربات سنگین می‌شویم.

رسانه‌های تصویری و مجازی مكمل یكدیگرند

 آقای همتی نژاد، باتوجه‌به گستردگی گوشی‌های موبایل نسبت به ماهواره‌ها، از نظر شما این موضع تا چه میزان برای ما در حوزه سبك زندگی هزینه ایجاد كرده است؟

ما نمی‌توانیم عدد دقیقی از تعداد ماهواره‌های موجود در كشور داشته باشیم یعنی درباره چیزی صحبت می‌كنیم كه شاید در آمارهای رسمی فراگیری آن مشخص و بارز نباشد. همین موضوع سبب می‌شود ما در تدوین استراتژی‌های خود دچار اشتباه شویم. از سوی دیگر برای روشن شدن بحث باید درباره مصرف رسانه‌ای سخن بگوییم. در سال‌های اخیری تغییراتی در این حوزه اتفاق افتاده است. قبلاً تلویزیون یا كتاب، سهم بیشتری داشتند اما امروز گوشی‌های تلفن همراه سهم بیشتری دارند یعنی در ۸ ساعت مصرف رسانه‌ای، نزدیك به ۱/۲ مربوط به كامپیوترهای شخصی، ۶/۱ تلویزیون و ۷/۱ مربوط به گوشی‌های هوشمند و بقیه مربوط به سایر رسانه‌ها و پلت فرم‌هاست. همچنین تولید و توزیع محتوا هم مطرح است كه در سال‌های اخیر دستخوش تغییراتی شده است.

ما در رسانه‌های داخلی چندین مزیت داریم، نخست این كه مردم را داریم یعنی هر آن اراده كنیم می‌توان با مردم ارتباط دوسویه برقرار كنیم. دوم كارشناسان هستند. با بررسی كارشناسان در شبكه‌های ماهواره‌ای می‌بینیم كه تعداد آنها محدود بود و در شبكه‌های دیگر مهاجر بودند یعنی در شبكه‌های مختلف حاضر می‌شدند اما اكنون می‌بینیم از نقاط مختلف دنیا با كارشناسان ارتباط می‌گیرند. نكته سوم، مسئولین هستند. زمانی كه یك خبر در رسانه‌های داخلی منتشر می‌شد مسئولین به رسانه‌ها پاسخگو بودند اما امروز می‌بینیم زمانی كه شبكه‌های ماهواره‌ای خبری را منتشر می‌كنند مسئولین نسبت به آن واكنش نشان می‌دهند و درباره آن صحبت می‌كنند. مزیت دیگر نوع انتشار است یعنی در دسترس و آسان بودن. مزیت دیگر مرجعیت رسانه‌ها یا سرعت رساندن و دقت خبر است؛ بنابراین در حال حاضر رسانه‌ها، موضوعی را در شبكه‌های تلویزیونی مطرح می‌كنند و برجسته‌سازی و بزرگ‌نمایی آن را در فضای مجازی پیگیری می‌كنند یا برعكس برخی از موضوعاتی كه در بستر فضای مجازی در حال انجام است برجسته می‌شود و مسائل قابل‌بحث به بستر ماهواره‌ای امتداد پیدا می‌كند. اصطلاحاً رسانه‌ها در پلت فرم‌های مختلف نقش مكملی دارند.

جهانی‌سازی محتوا شرط تأثیرگذاری است

آقای همتی نژاد، پرسش من این است كه میزان اثر این رسانه‌ها چقدر است؟

میزان اثر رسانه‌های معاند به‌اندازه رسانه‌های داخلی است. درواقع ما صاحب رسانه‌ای هستیم كه از قدرت انتشار برخورداریم و تمام مزیت‌های عنوان شده را داریم. اگر تولید محتوای غنی داشته باشیم می‌توانیم موفق باشیم. برای این منظور باید محتوای تولید شده را جهانی‌سازی كرد و زیرساختی را ایجاد كرد كه از آن بتوان نتیجه‌گیری كرد یعنی بر روی مخاطب تأثیرگذار باشد تا رفتاری كه رسانه برای كاربر تعریف كرده است انجام دهد و این همان تغییر سبك زندگی است.

اجازه بدید از سخنان شما درباره گوشی‌های تلفن همراه و كامپیوترهای شخصی (PC) انتقاد كنم. آنچه كه مشاهدات میدانی نشان می‌دهد كه آمارهای فوق اشتباه است. در سایت‌هایی كه مرجعیت آمار ورود و خروج اینترنت هستند، اعداد حكایت از این دارند كه بالای ۸۰ درصد ورودی‌ها مربوط به تلفن همراه و كمتر از ۲۰درصد از PC است كه بخش زیادی از آن هم به ادارات مربوط می‌شود.

بله با توضیح شما حرف بنده نقض نمی‌شود. تأكید من بر این موضوع بود كه مصرف رسانه‌ای تغییر پیدا كرده است یعنی مصرف رسانه‌ای مخاطب از تلویزیون و رادیو به نوع سكوها و فضای الكترونیك گرایش پیدا كرده است. درواقع در حال حاضر بحث ورودی اینترنت (تلفن همراه یا رایانه شخصی) نیست بلكه موضوع این است كه بستر فضای مجازی از آنالوگ یا شبكه دریافت ایستگاه‌های زمینی، منطقه‌ای و لوكال (محلی) به دسترسی‌های جهانی تبدیل شده است.

ارزیابی عملكردی در حوزه جنگ نرم نداریم

در دنیای امروز ماهواره‌ها به مركز تولید محتوا تبدیل شده‌اند اگرچه شاید گستردگی آن محل بحث باشد. آقای اسماعیلی سؤال این است كه ما در برابر این گستردگی چقدر محافظ داریم و می‌توانیم در برابر تولید محتوای ماهواره‌ها و فضای مجازی مقابله كنیم؟

ریشه بحث به تهاجم فرهنگی و شبیخون و ناتوی فرهنگی بازمی‌گردد كه مقام معظم رهبری در سال‌های گذشته به آن اشاره كردند و همیشه در این حوزه پیشرو بوده‌اند اما متأسفانه ما این موضوعات را جدی نگرفته‌ایم و هر بار كه ایشان درباره هجوم نرم هشدار داده‌اند ما واكنش مناسب را نداشته‌ایم. به‌صراحت و شفافیت باید بگویم ما هیچ ارزیابی عملكردی در حوزه دستگاه‌های مسئول در كشور نداریم. در جنگ سرد كه دو طرف در مقابل هم صف كشیده‌اند عملكردهای طرفین به‌سرعت سنجیده و واكنش مناسب در زمان درست صورت می‌گیرد اما در حوزه نبردهای نوین شناختی و نرم ما چه میزان به محتوای تولید شده توجه داریم كه به مخاطب می‌رسد یا خیر. متأسفانه هیچ یك از دستگاه‌هایی كه در حوزه فرهنگی و محافظت از فرهنگ كشور وظیفه دارند و متولی آن هستند درباره عملكرد خود به هیچ بخشی پاسخگو نیستند. گویا برای ما مهم نیست مردم ماز سوپرماركت محل خرید می‌كنند. جای بحث‌های این‌چنینی نباید فقط در رادیو گفت‌وگو باشد، بلكه تمام رسانه‌ها و دستگاه‌های كشور باید این موضوع را موشكافانه و دقیق مورد بررسی قرار دهند. به نظر می‌رسد رسانه‌ها به‌ویژه رسانه ملی باید حضوری پررنگ‌تر در این بخش داشته باشند و از دستگاه‌هایی كه به این منظور بودجه دریافت می‌كنند پرسش كنند.

دشمن نیروهای خود را در مقصد تربیت می‌كنند

آقای همتی نژاد، از نظر شما برای مقابله با جنگ نرم دشمن، گزاره نخست یعنی فیلتر و مسدودكردن مؤثرتر است یا تولید محتوای فاخر در بستری كه در اختیار داریم؟

مقام معظم رهبری راه را به‌صورت روشن برای ما نشان داده‌اند. ایشان از جهاد تبیین و جنگ روایت‌ها صحبت می‌كنند و به همه فراخوان داده‌اند تا به میدان جنگ با دشمن وارد شوند چرا كه می‌دانند در حال حاضر دشمن نیروهای خود را از راه كانال‌های ماهواره‌ای و فضای مجازی، در مقصد تربیت می‌كند. بری مقابله با این هجمه‌ها در گام نخست باید دشمن‌شناسی كنیم.

دلیل تأكید رهبری بر روایت اول

در سال‌های اخیر شگردهای دشمن و رفتار شبكه‌ای طرف مقابل را شناخته‌ایم و درباره چگونگی استفاده آنها از آرشیو، دفاع آنها از یكدیگر یا شیوه حمله، وضعیت مكمل می‌دانیم اما موضوعی كه در این حوزه اهمیت زیادی دارد تولید و توزیع درست محتواست، به همین دلیل رهبری بر روایت اول اشاره دارند و بر حضور به‌موقع در جنگ روایت‌ها تأكید می‌كنند. به‌عنوان‌مثال درباره دفاع مقدس چه میزان تولید و توزیع خوب داریم؟ در گذشته رسانه‌ های معاند از آرشیو تصاویری را پخش می‌كردند، اكنون از تصاویر خودمان استفاده می‌كنند و برنامه‌هایی را می‌سازند و پخش می‌كنند. باید خود را باور داشته باشیم و بدانیم كه مزیت‌های خوبی در حوزه رسانه داریم. گارد گرفتن در برابر آنچه كه آنها ارائه می‌دهند موضع انفعالی است. درحالی‌كه باید در شرایط فعلی باید از لاك دفاعی خارج شویم و به تهاجم برسیم. در میدان نبرد باید جنگید چرا كه اگر آن را خالی كنیم، اعتقادات، سبك زندگی، آینده نسل آینده كه قوه كار، حركت و علم جامعه هستند را از دست خواهیم داد.

شگردهای رسانه‌های معاند در تولید محتوا

آقای همتی نژاد رسانه‌های معاند در این حوزه از چه تكنیك‌هایی استفاده می‌كنند؟

یكی از شیوه‌های اصلی آنها تولیدات با حداكثر غافلگیری است یعنی به حدی پیام و محتوا تولید می‌كنند كه شما نمی‌توانید تصمیم بگیرید كه كدام پیام اشتباه و كدام‌یك درست است، درواقع قدرت تفكر را از مخاطب می‌گیرند و وضعیت «سرگیجه» را از طریق كمیت سازی پیام ایجاد می‌كنند.

روش دیگر این رسانه‌ها، وضعیت مكمل است. در این شیوه با استفاده از صوت، تصویر، مولتی پلت فرم‌ها یا انواع رسانه‌های دیداری و شنیداری و محتوایی كه در اختیار مخاطب قرار می‌دهند، پدیده «غیرممكن سازی اشراف كامل اطلاعات» را رقم می‌زنند یعنی به مخاطب القا می‌كنند كه اطلاعاتی در اختیار دارند كه دست‌اول است و ما درباره آن اشراف كامل داریم و در اختیار تو به‌عنوان مخاطب قرار می‌دهیم. ایجاد روش نوین جمع‌آوری اطلاعات كه بخشی از آن مربوط به ارتباط دوسویه با مخاطب است یعنی مخاطب هم در یك رابطه متقابل، برای رسانه محتوا تولید می‌كند.

فیلترینگ جز روش‌های سنتی است

آقای اسماعیلی نظر شما درباره شیوه مقابله با این هجمه‌ها در حوزه تولید محتوا چیست؟

باید توجه داشته باشیم كه بازی رسانه‌ها وارد مرحله بسیار پیچیده شده است و نمی‌توان با بازیكنان سابق و روش‌های سنتی وارد بازی شد. ادبیات فیلترینگ و مسدودسازی نسبت به سال‌های گذشته تغییر كرده است یعنی اگر مسدودسازی هوشمندانه نباشد ضرر آن بیش از نفعش خواهد بود. به‌عنوان‌مثال سایت مستهجن را باید فیلتر كرد اما محتوایی كه مسدود می‌شود و دشمن آن را در اختیار مخاطبان ما قرار می‌دهد مانند این است كه ما خودمان را فیلتر كرده‌ایم. سخن آخر این كه اگر نخبگان كشور دور میز تصمیم‌گیری‌های حساس این حوزه باشند نتیجه‌گیری بهتری خواهیم داشت.

گفتنی است، رادیو گفت‌وگو می‌كوشد در قاب مجموعه برنامه «شبكه سایه‌ ها» خط نفوذ در كشور را مورد بررسی و تبیین قرار بدهد. در این برنامه مبانی نفوذ، جریان‌شناسی، ابعاد، آثار و راه‌های مقابله با آن تشریح می‌شود. از مجرای این كوشش، دست‌كم مخاطبان این رسانه، نسبت به شاخص‌های مختلف شناخت عرصه‌ها، مجاری و ابعاد نفوذ آشناتر خواهند شد و نوعی آگاهی‌بخشی اجتماعی در مقابله با جریان نفوذ در جامعه شكل خواهد گرفت.

شبکه سایه ها پنج شنبه ها ساعت 13:30 از رادیو گفت و گو موج fmردیف 103.5 مگاهرتز به روی آنتن می رود. فریدون ماهر تهیه کننده، عاطفه علی پور نوذری هماهنگی و مصطفی صادقی کارشناس مجری این برنامه هستند.