فرصت‌ها و تهدیدهای خروج روسیه از ایستگاه فضایی بین‌المللی

البته یوری بوریسوف که حدود دو هفته‌ای است به سمت رئیس سازمان فضایی روسیه منصوب شده، تأکید کرده‌است روسیه پیش از ترک ایستگاه فضایی بین‌المللی به تمام تعهداتش در قبال دیگر کشورهای مشارکت‌کننده در این ایستگاه عمل خواهدکرد. وی همچنین از تصمیم روسیه برای احداث یک ایستگاه فضایی روسیه در مدار زمین خبر داد و گفت این برنامه اکنون اولویت اصلی برنامه فضایی کشورش است.

با این حال یک مقام ارشد ناسا همان روز به رویترز گفت روسیه تاکنون این تصمیم را به‌طور رسمی به ناسا اعلام نکرده‌است.

این در حالی است که ناسا و روسکاسموس حدود ۱۰روز پیش از انتشار این اظهارنظر از جانب روس‌ها، از همکاری فی‌مابین برای اعزام فضانوردان آمریکایی و روسی به ایستگاه فضایی بین‌المللی خبر داده‌بودند. البته چند ساعت پس از انتشار این خبر، رئیس‌جمهور روسیه، رئیس سابق سازمان فضایی آن کشور یعنی دیمیتری راگوزین را برکنار و یوری بوریسف را جایگزین او کرد. به نظر می‌رسد آن تصمیم راگوزین در شرایط بحرانی جنگ اوکراین، خشم پوتین را در پی داشته‌ است.

کارشناسان می‌گویند ریشه تصمیم اخیر روسیه را باید در سایه افزایش تنش‌های میان آن کشور و آمریکا بر سر جنگ اوکراین جست‌وجو کرد؛ آن هم در شرایطی که در چند ماه اخیر حلقه تحریم‌ها علیه مسکو تنگ‌تر شده و حتی اخیرا رئیس‌جمهور ایالات متحده از گسترش دامنه تحریم‌ها به برنامه فضایی آن کشور نیز خبر داد. البته رئیس سازمان فضایی روسیه نیز در پاسخ تهدید کرده‌بود توقف احتمالی همکاری روسیه با ایالات متحده می‌تواند به سقوط ایستگاه فضایی بین‌المللی در خاک آمریکا یا اروپا منجر شود.

پایان احتمالی سال‌ها همکاری به رغم تنش‌ها

عصر فضا بیش از ۶۰ سال پیش با رقابت‌های فضایی میان اتحادجماهیر شوروی سابق و ایالات متحده آغاز شد. در ادامه اما با فروپاشی شوروی سابق، همکاری میان روسیه و آمریکا در توسعه ایستگاه فضایی بین‌المللی جایگزین رقابت‌های سنتی شد و به هم‌افزایی میان دو قدرت فضایی شرق و غرب انجامید. با این حال کم نیستند کارشناسانی که می‌گویند با پیشرفت برنامه فضایی کشورهایی همچون چین، ژاپن و هندوستان از یک سو و سربرآوردن قدرت‌های فضایی بخش خصوصی نظیر اسپیس ایکس و بلو اوریجین و ویرجین گلکتیک و... دیگر نمی‌توان روسیه را در کنار آمریکا به‌عنوان یکی از دو ابرقدرت فضایی جهان در نظر گرفت. صرف نظر از چین که ایستگاه فضایی اختصاصی خود را در مدار زمین ساخته‌است، اکنون حتی شرکت خصوصی بلو اوریجین (متعلق به جف بزوس، مالک شرکت آمازون) نیز در اندیشه ساخت ایستگاه فضایی اختصاصی خود است.

فرصت‌های پیش رو

در صورت قطعی‌شدن خروج روسیه از ایستگاه فضایی بین‌المللی، فرصتی بی‌نظیر پیش روی رقبای بخش خصوصی نظیر اسپیس ایکس قرار می‌گیرد که سال‌هاست منتظر ایجاد این خلأ برای نقش‌آفرینی هر چه بیشتر در بزرگ‌ترین پروژه‌های فضایی جهان هستند. اسپیس ایکستا اینجا نشان داده‌است به‌خوبی از پس اجرای قراردادهای همکاری با ناسا برمی‌آید و می‌تواند جانشینی شایسته‌ برای هر شریکی باشد.

در سوی دیگر اما تصمیم روسیه برای ساخت ایستگاه فضایی بین‌المللی مستقل ممکن است فرصتی تاریخی برای نزدیک شدن ایران به روسیه به منظور مشارکت در آن طرح باشد. هرچند اگر عینک واقع‌بینی به چشم بزنیم، هزینه‌های ساخت ایستگاه فضایی و دانش فنی مورد نیاز برای آن از توان اقتصادی و فنی حال حاضر ما بسیار بالاتر است. با این حال اگر بتوانیم از فرصت نزدیک شدن روسیه به ایران در اوضاع بین‌المللی کنونی به نحو احسن استفاده کنیم و همکاری ایران با روسیه در فروش پهپادهای نظامی را زمینه‌ساز همکاری‌های گسترده‌تر میان دو کشور در نظر بگیریم، در این صورت شاید شرایط فعلی روسیه در جهان و تصمیم اخیرش را بتوانیم دریچه‌ای برای گسترش همکاری‌های ایران با روسیه در حوزه فضا و فرصتی برای پیشرفت فناوری‌های فضایی کشور در همکاری با یکی از دو قدرت تاریخی حوزه فضا در جهان متصور شویم که تحقق آن نیازمند هوشمندی سیاستمداران ما در بهره‌برداری از شرایط فعلی اوضاع بین‌الملل در جهت منافع ملی است.