آموزش و پرورش در سرزمین آفتاب تابان

کشور ژاپن با جمعیتی بالغ بر 124میلیون نفر و مساحتی کمتر از 379هزار کیلومتر مربع ، در زمره یکی از کشورهای فقیر جهان از نظر زمین و ثروتمندترین کشور جهان از نظر سرمایه انسانی و مادی به شمار می آید.

کد خبر: ۱۳۶۹۳

به ازای هر 327نفر در ژاپن ، یک کیلومتر مربع زمین وجود دارد و لذا قیمت هر متر مربع زمین در ژاپن بسیار بالا و در برخی از مناطق شهری نظیر توکیو غیرقابل باور است . اصولا کشور ژاپن ، کشوری گران ، اما منظم و با برنامه ریزی محسوب می شود. شهر توکیو، پایتخت این کشور، شهری زیبا، آرام ، بسیار امن و تمیز است . رشد فناوری و ساخت دستگاه های ربات و رایانه و وسایل الکترونیکی در این کشور، بسیار چشمگیر و بعضا بی نظیر است . به نظر می رسد ژاپنی ها برای همه چیز از ریزترین مسائل اجتماعی تا بزرگترین مسائل سیاسی و اجتماعی فکر و برنامه ریزی کرده اند. نظام آموزش و پرورش ژاپن ، تاریخی طولانی دارد. این نظام در دوران امپراتوری ژاپن ( )1603 1868آغاز شد و مدارس با پیروی از الگوی مدارس کنفوسیوس در اردو (توکیو) تاسیس شدند. این مدارس دانش چینی را در زمینه های ادبی ، اخلاق ، بوشیز و یا روش سامورایی را می آموختند. با آغاز دوره میجی یا (حکومت روشنفکری ) ( )1868 1912اندیشه کنار گذاشتن آموزش کنفوسیوسی مطرح شد. نظام آموزش متمرکز که از الگوهای غربی اقتباس شده بود در مدارس حاکمیت یافت . در سال 1871وزارت آموزش و پرورش به منظور بررسی وضعیت مدارس و تهیه استانداردهای آموزشی تشکیل و نخستین اصلاحات عمده در تاریخ آموزش و پرورش ژاپن آغاز شد. سال بعد، بنابر کاکوسی (قانون مقررات آموزشی ) آموزش ملی ، اجباری اعلام شد. نظام آموزشی ژاپن از مدیریت فرانسوی و برنامه ریزی درسی امریکایی و تشکیل مناطق آموزشی ملی نسخه برداری کرد. به موجب ماده 26قانون اساسی ژاپن تمام مردم حق دارند، تا از آموزش یکسان و مطابق با توانایی هایشان برخوردار شوند. تمام مردم موظف هستند همه دختران و پسران تحت تکلف خود را طبق قانون از آموزش عادی بهره مند سازند. چنین آموزشی اجبار و رایگان خواهد بود. در سوم ماه می 1946به موجب قانون بنیادی آموزش و پرورش و حقوق مدارس ، نظام آموزشی جدیدی بنیان نهاده شد. در این قانون از ساختار 6 3 3 4طرح امریکایی و 9سال آموزش اجباری استفاده شد. دهه 1970، دوران اصلاحات بیشتر و مرکزیت یافتن آموزش و پرورش بود. در سال 1971وزارت آموزش و پرورش به وزارت فرهنگ آموزش و پرورش ، علوم ( )Monbushو فرهنگ تبدیل شد. گرد هم آمدن آموزش و پرورش ، علوم و فرهنگ در یک جا تصادفی نیست ؛ زیرا هر سه اینها بوضوح در جامعه ژاپنی به یکدیگر گره خورده اند. در سال 1973دولت ، آموزش استثنایی را برای تمام دانش آموزانی که دچار معلولیت های جسمانی یا ذهنی بوده اند، اجباری کرد. ژاپن در دهه 1990همچنان به اجرای اصلاحات آموزشی نظیر بازسازی برنامه ریزی درسی به طوری که سختگیری در آن کمتر باشد و در عوض به تفکر مستقل تاکید شود ادامه می دهد. این کشور برخورداری از نظام آموزشی اصلاحگرا و متمرکز را لازمه رشد، توسعه و موفقیت ژاپنی ها می داند. نظام آموزشی ژاپن از اصول بنیادی پیروی می کند و از پشتوانه قانون اساسی برخوردار است . جالب است بدانیم نمرات آزمون های استاندارد دانش آموزان ژاپنی بویژه در ریاضی و علوم در میان بالاترین نمرات جهان قرار دارد. نظام آموزشی ژاپن فرصتهای ممتازی برای ادامه تحصیل دانش آموزان علاقه مند فراهم می کند. پس از جنگ جهانی دوم ، یعنی زمانی که دولت ژاپن در حال بازسازی کشور بود، نیازهای ویژه نیروی کار بشدت تاسیس دبیرستان های جامع را تشویق کرد. معمولا دبیرستان های نظری و هنرستان های حرفه ای ، مهمترین جایگاه را داشتند. درجه بندی مدارس و دانشگاه ها تاکنون نیز بر همین منوال است . رقابت دانش آموزان به منظور ورود به بهترین دبیرستان ها بسیار فشرده است . با وجود آن که کمتر از یک درصد مدارس راهنمایی ژاپن متعلق به بخش خصوصی است ، تعداد دبیرستان های خصوصی 28درصد کل مدارس را دربر می گیرد. دلیل افزایش دبیرستان های خصوصی ، افزایش تعداد دانش آموزانی است که به مدارس دولتی راه نیافته اند. تنها فرق دانش آموزان تیزهوش با دیگر دانش آموزان ، بهره برداری از سیستم آموزشی خصوصی یا «جوکو» است . ژاپن ، تایوان و کره از یک نظام آموزشی خصوصی بهره می برند که مکمل دبیرستان های دولتی است . این مدارس در ژاپن جوکو یا یومیکو نام دارند. برنامه های جوکو در مقطع ابتدایی شامل شنا، هنرهای زیبا، زبان خارجی است . جوکو انواع متفاوتی دارد: خصوصی ، نیمه خصوصی و گروهی . حدود یک سوم دانش آموزان ژاپنی به جوکو می روند. (پایه های پنجم و ششم ) در ژاپن دولت به دبیران دبیرستان های دولتی اجازه تدریس در جوکو نمی دهند. در دوره راهنمایی فشار برای برتری تحصیلی افزایش می یابد و بیشتر از 80درصد دانش آموزان به جوکو می روند. هزینه این مدارس در سال از 2هزار دلار تجاوز می کند و در دبیرستان این فشار بیشتر می شود و بیش از 90درصد دانش آموزان به جوکو می روند و در حقیقت آینده دانش آموز بستگی به این امر دارد. خارجی ها سیستم آزمون ژاپن را به علت ایجاد فضای پرفشار و تنش برای دانش آموزان مورد انتقاد قرار می دهند. واژه جهنم امتحان به خوبی گویای دشواری امتحانات ژاپن است . جهنم امتحان ، مرحله ای است که دانش آموزان ژاپنی باید برای آماده سازی خود و شرکت در آزمون ملی عمل کنند. کسب نمرات برتر در این مرحله به معنای پذیرش در عالیترین دبیرستان های ژاپن است . دانش آموزانی که در اولین آزمون نمره خوبی نگرفته باشند می توانند برای بار دوم در آزمون شرکت کنند؛ اما اغلب دانش آموزان تنها بعد از حضور در کلاسهای جوکو برای دومین بار پشت میز امتحان می نشیند. در ژاپن ، سیستم آموزشی کاملا متمرکز است . وزارت آموزش و پرورش و فرهنگ تمام تصمیمات اساسی را اتخاذ می کند و وزیر آموزش و پرورش از موقعیتی قدرتمند و بانفوذ در دولت برخوردار است . مدارس نظم و دسیپلین خاصی دارند. معلمان بسیار جدی هستند. در عین حال که محیط صمیمی و دسته جمعی است ؛ اما معلم همراه با لبخند خود جدیت تمام در کار دارد. معلمان ابتدایی باسوادتر از سایر مقاطع هستند و قبل از معلمی آموزش می بینند. دانش آموزان کلاس اول ، 6ماه اول تنها حساس و شمارش را به طور ذهنی می آموزند و درسی نمی خوانند. در مدارس ژاپن معلم از شان والایی برخوردار است . در جامعه نیز واژه «سن سه » یا معلم دارای تقدس و جایگاه قابل احترام و ارزشمندی است . مدارس برعکس خانه ها بسیار بزرگ حیاط وسیع دارند. نظام آموزشی ژاپن همانند ایران 3مقطع ابتدایی راهنمایی و متوسطه دارد که دوره آموزش عمومی آن 6سال است ؛ اما محصولات آن به مراتب کیفی تر و پربارتر هستند. چه خوب است با الگو قرار دادن این نظام موفق ، اصلاحات اساسی را در آموزش و پرورش کشورمان آغاز کنیم تا روزی ما نیز به محصولات نظام آموزشی مان افتخار کنیم .