شب سرنوشت‌ ساز

در‭ ‬برخی‭ ‬روایات،‭ ‬شب‌ های‭ ‬قدر‭ ‬را‭ ‬شب‭ ‬۲۱و‭ ‬۲۳ماه‭ ‬رمضان‭ ‬معرفی‭ ‬کرده‌اند‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬برخی‭ ‬دیگر‭ ‬یعنی‭ ‬در‭ ‬باب‭ ‬۶۸،‭ ‬شب‌های‭ ‬قدر‭ ‬را‭ ‬شب‭ ‬۱۹،‭ ‬۲۱‭ ‬و‭ ‬۲۳‭ ‬ماه‭ ‬رمضان‭ ‬دانسته‌اند‭. ‬در‭ ‬سوره‌ قدر‭ ‬نیز‭ ‬آمده‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬نویسندگان‭ ‬اعمال‭ ‬ما‭ ‬و‭ ‬ملائکه‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شب‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬آسمان‭ ‬به‭ ‬زمین‭ ‬می‌آیند‭. ‬همچنین‭ ‬تمام‭ ‬وقایعی‭ ‬که‭ ‬در‭ ‬سال‭ ‬قرار‭ ‬است‭ ‬اتفاق‭ ‬بیفتد،‭ ‬به‭ ‬امر‭ ‬و‭ ‬مشیت‭ ‬الهی‭ ‬نوشته‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬چه‭ ‬را‭ ‬بخواهد‭ ‬حق‭ ‬تعالی‭ ‬مقدم‭ ‬و‭ ‬هر‭ ‬چه‭ ‬را‭ ‬بخواهد‭ ‬نیز‭ ‬به‭ ‬تاخیر‭ ‬می‌اندازد‭ ‬یا‭ ‬محو‭ ‬یا‭ ‬هر‭ ‬چه‭ ‬را‭ ‬بخواهد‭ ‬نیز‭ ‬ثابت‭ ‬می‌کند‭. ‬بنابراین‭ ‬ام‌الکتاب‭ ‬در‭ ‬پیشگاه‭ ‬حق‭ ‬تعالی‭ ‬است‭. ‬

‭ ‬ابابصیر‭ ‬از‭ ‬امام‭ ‬صادق‭(‬ع‭) ‬روایت‭ ‬نقل‭ ‬می‌کند‭ ‬که‭ ‬کتاب‭ ‬آسمانی‭ ‬تورات‭ ‬در‭ ‬ششم‭ ‬ماه‭ ‬مبارک‭ ‬رمضان‭ ‬نازل‭ ‬شده،‭ ‬کتاب‭ ‬آسمانی‭ ‬انجیل‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬دوازدهم‭ ‬ماه‭ ‬رمضان‭ ‬نازل‭ ‬شده،‭ ‬کتاب‭ ‬آسمانی‭ ‬زبور‭ ‬در‭ ‬هجدهم‭ ‬ماه‌رمضان‭ ‬و‭ ‬کتاب‭ ‬آسمانی‭ ‬قرآن‭ ‬نیز‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬نازل‭ ‬شده‭ ‬است‭. ‬این‭ ‬موضوع‭ ‬اهمیت‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬را‭ ‬نشان‭ ‬می‌دهد‭. ‬عمل‭ ‬صالح‭ ‬در‭ ‬ماه‭ ‬مبارک‭ ‬رمضان‭ ‬ثوابش‭ ‬مضاعف‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬ثوابش‭ ‬برای‭ ‬مومنین‭ ‬بیشتر‭ ‬است‭. ‬اعمالی‭ ‬مانند‭ ‬تحصیل‭ ‬علم،‭ ‬کسب‭ ‬معارف‭ ‬قرآن‭ ‬و‭ ‬روایات‭ ‬را‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شب‭ ‬سفارش‭ ‬کرده‌اند‭. ‬

در‭ ‬شب‭ ‬قدر،‭ ‬سرنوشت‭ ‬انسان‌ها‭ ‬مقدر‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬عمده‭ ‬روایات‭ ‬در‌این‌باره‭ ‬نیز‭ ‬روایات‭ ‬صحیحی‭ ‬است‭. ‬روایات‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬باره‭ ‬سند‭ ‬معتبری‭ ‬دارند‭. ‬لذا‭ ‬در‭ ‬اعتبار‭ ‬روایات‭ ‬در‭ ‬مشخص‭ ‬شدن‭ ‬سرنوشت‭ ‬و‭ ‬تقدیرات‭ ‬افراد‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬تردیدی‭ ‬نیست‭.

اگر‭ ‬کسی‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬بنا‭ ‬به‭ ‬دلایلی‭ ‬نتواند‭ ‬شب‭ ‬زنده‌داری‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬این‭ ‬فرصت‭ ‬معنوی‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬بدهد،‭ ‬باز‭ ‬هم‭ ‬در‭ ‬شب‭ ‬قدر‭ ‬اعمالش‭ ‬مقدر‭ ‬می‌شود‭ ‬و‭ ‬فرقی‭ ‬نمی‌کند‭ ‬انسان‭ ‬شب‭ ‬زنده‌ داری‭ ‬کند‭ ‬یا‭ ‬نکند‭. ‬اما‭ ‬شب‭ ‬زنده‌ داری‭ ‬کردن‭ ‬تقاضای‭ ‬از‭ ‬خداوند‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬از‭ ‬خدا‭ ‬خواستن‭ ‬است‭ ‬تا‭ ‬خداوند‭ ‬خیرات‭ ‬را‭ ‬برای‭ ‬انسان‭ ‬مقدر‭ ‬کند‭ ‬و‭ ‬توفیق‭ ‬تقرب‌الی‌ا‭... ‬برای‭ ‬انسان‭ ‬حاصل‭ ‬شود‭. ‬

همچنین‭ ‬شب‭ ‬زنده‌داری‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شب،‭ ‬زمینه‭ ‬اعمال‭ ‬نیک‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬سال‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭ ‬و‭ ‬توفیق‭ ‬به‭ ‬عبادت‭ ‬خداوند‭ ‬و‭ ‬خدمت‭ ‬به‭ ‬خلق‭ ‬او‭ ‬و‭ ‬فضائل‭ ‬نصیب‭ ‬فرد‭ ‬شود‭. ‬

پس‭ ‬این‭ ‬کاملا‭ ‬بستگی‭ ‬به‭ ‬درخواستی‭ ‬دارد‭ ‬که‭ ‬مومنین‭ ‬در‭ ‬این‭ ‬شب‭ ‬از‭ ‬خداوند‭ ‬دارند‭ ‬و‭ ‬خداوند‭ ‬بنا‭ ‬به‭ ‬درخواست‭ ‬آنها‭ ‬سرنوشت‌شان‭ ‬را‭ ‬معین‭ ‬می‌کند‭. ‬این‭ ‬مسأله‭ ‬هم‭ ‬منافاتی‭ ‬با‭ ‬عدالت‭ ‬الهی‭ ‬ندارد‭. ‬

ممکن‭ ‬است‭ ‬انسان‭ ‬در‭ ‬طول‭ ‬سال‭ ‬مشغول‭ ‬تحصیل‭ ‬علم‭ ‬باشد‭ ‬و‭ ‬حالا‭ ‬در‭ ‬یک‭ ‬شب‭ ‬فرصتی‭ ‬برای‭ ‬تحصیل‭ ‬نزد‭ ‬یک‭ ‬استاد‭ ‬برجسته‭ ‬نصیب‭ ‬او‭ ‬شده‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬اگر‭ ‬نرود‭ ‬محروم‭ ‬خواهد‭ ‬شد‭. ‬

چه‭ ‬بسا‭ ‬خداوند‭ ‬سبحان‭ ‬براساس‭ ‬سایر‭ ‬شب‌هایی‭ ‬که‭ ‬کار‭ ‬خیر‭ ‬انجام‭ ‬داده‭ ‬است،‭ ‬در‭ ‬سرنوشت‭ ‬یک‭ ‬سال‭ ‬دیگرش‭ ‬نیز‭ ‬خیرات‭ ‬برای‭ ‬او‭ ‬مقدر‭ ‬کند‭ ‬اما‭ ‬به‭ ‬هرحال‭ ‬شب‭ ‬خاصی‭ ‬است‭ ‬و‭ ‬انسان‭ ‬باید‭ ‬تلاش‭ ‬کند‭ ‬آن‭ ‬را‭ ‬از‭ ‬دست‭ ‬ندهد‭. ‬اگر‭ ‬عذری‭ ‬دارد‭ ‬می‌تواند‭ ‬ابتدای‭ ‬شب‭ ‬استراحت‭ ‬کند‭ ‬تا‭ ‬در‭ ‬نیمه‌شب‭ ‬با‭ ‬خداوند‭ ‬گفت‌وگو‭ ‬و‭ ‬مناجات‭ ‬کند‭.

عبدالحسین خسروپناه - رئیس موسسه حکمت و فلسفه ایران / روزنامه جام جم