اپیدمی انفعال

به گزارش جام جم آنلاین، حالا همین امیکرون در حال زایش مدام است، زایش زیرسویه‌ها. زیرسویه جدید امیکرون به نام ایکس ای، اکنون برای خیلی‌ها نام‌آشنا است، زیرسویه‌ای که در چند کشور جهان و در قاره‌های مختلف شناسایی شده و خوب است ما هم برای غافلگیر نشدن، انتظار آمدنش را داشته باشیم. ایکس‌ای ویروس جهش‌یافته مسری‌تر، عفونی‌تر و واکسن‌گریزتر نسبت به زیرسویه‌های قبلی است که به همین دلایل خطرناک است. زیرسویه‌ای که البته بعید نیست خیلی زود قدیمی شود و جایش را به سویه‌های جدید بدهد.

 

این اتفاق در بوستوانا رخ داده، نقطه‌ای در آفریقا که گزارش‌ها حاکی است دو عضو جدید از خانواده امیکرون به نام‌های BA ۴ و BA ۵ در آن شناسایی شده است، ویروس‌های نوترکیبی که البته فعلا دانشمندان نمی‌دانند آیا مسری‌تر از دیگر زیرسویه‌ها هستند و این‌که پاسخ‌شان به واکسن‌ها چیست. به هرحال جهان این روز‌ها حسابی مشغول زیرسویه‌ها و جهش‌های کروناست، در حالی که در کشور ما فروکش کردن موج ششم کرونا که مسببش سویه امیکرون بود، همه را در نوعی آسودگی خیال فروبرده است به طوری که از یک سو از ستاد ملی مقابله با کرونا به عنوان بالاترین مرجع تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز درباره زیرسویه‌های جدید کمترین اطلاعات شنیده می‌شود و از سوی دیگر بخش قابل‌توجهی از مردم نیز که در خط مقدم رعایت شیوه‌نامه بهداشتی قرار دارند، در لاک بی‌اعتنایی و عادی‌انگاری فرورفته‌اند، به طوری که باعث سقوط میزان رعایت پروتکل‌ها به ۵۱ درصد شده‌اند. این درحالی است که شرایط در مدارس و دانشگاه‌ها نیز نگران‌کننده است. چراکه فاصله فیزیکی دیگر جدی گرفته نمی‌شود. این وضع می‌تواند نگران‌کننده باشد، زیرا تکرار همان انفعال همیشگی در مواجهه با ویروس کروناست، انفعالی که در آن نشستن و منتظر اتفاق بودن، بر پیش‌بینی و پیشگیری مقدم است.

دست خالی مدرسه و دانشگاه

۱۰۵ هزار مدرسه موجود در کشور از ۱۴ فروردین امسال دایر است و اکثر قریب به اتفاق دانش‌آموزان، یعنی جمعیتی حدود ۹۰ درصد در کلاس‌های حضوری درس حاضر می‌شوند. بیش از ۲۵۰۰ واحد دانشگاهی فعال در کشور نیز درست از همین تاریخ در‌های خود را به روی دانشجویان باز کرده‌اند و کلاس‌های درس دانشگاه‌ها نیز برای جمعیتی تقریبا چهار میلیون نفری، به صورت حضوری دایر است.

با این حال رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی که پاشنه آشیل این بازگشایی‌ها است، در مدارس و دانشگاه‌ها که مهم‌ترین مراکز تجمعی‌اند، بی‌عیب و نقص نیست. کلاس‌های درس شلوغ و متراکم است، خیلی‌ها همچنان به ماسک علاقه و اعتقادی ندارند، فاصله‌های فیزیکی به لحاظ تنگی جا و جبران نشدن کمبود‌ها در سال‌های تعطیلی نیز حسابی مخدوش است و تهویه هوا هم در بسیاری از کلاس‌های درس معیوب است.

این یعنی که ما سپر انداخته‌ایم و سینه مقابل خطر سپر کرده‌ایم، آن هم در شرایطی که دو زیرسویه اولیه امیکرون، یعنی BA ۱ و BA ۲ زیرسویه‌های غالب در کشورمان هستند و هیچ بعید نیست زیرسویه ایکس‌ای نیز به‌زودی در کشور به چرخش درآید، تازه اگر این اتفاق تا به حال رخ نداده باشد.

در این اوضاع، سوال اساسی این است که چرا هیچ‌کس از آنچه که ممکن است رخ دهد، واهمه‌ای ندارد و چرا ترس جمعی، حتی ترس مسؤولان و تصمیم‌گیران از خطری که ممکن است زیر سویه ایکس‌ای ایجاد کند، ریخته است؟

انتظار این است که پس از شش سیلی مکرر که موج‌های شش‌گانه کرونا بر صورت ما نواخت و داغ‌های سنگینی که به دل‌مان نشاند، ستادملی مقابله با کرونا به ایکس‌ای جدی‌تر نگاه کند و نسبت به زیرسویه‌هایی که حتما بعد از این خلق می‌شود، هوشیار باشد و آگاهسازی جامعه را نیز در دستور کار قرار دهد. دیروز ما پیگیر بودیم که آیا مدارس و دانشگاه‌ها تدبیری برای زمان شیوع احتمالی زیرسویه‌های جدید دارند یا خیر که نتیجه همه این پیگیری‌ها یک چیز شد، این‌که مسؤولان در این مراکز مهم تجمعی، گوش به دهان ستادملی مقابله با کرونا دوخته‌اند و فعلا دست و ذهن‌شان از هر تدبیری خالی است.

صادق ستاری‌فرد، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش روز گذشته به ما اینچنین توضیح داد: «مدیریت بیماری کرونا برعهده وزارت بهداشت است و هر تصمیمی که این وزارتخانه و ستادملی مقابله با کرونا اتخاذ کنند، تابعش هستیم و، چون تابه حال تصمیم جدیدی گرفته نشده، مبنای کار ما شیوه‌نامه‌هایی است که برای بازگشایی‌ها تدوین شده است.»

در وزارت علوم نیز یک شخص مطلع که تمایلی به درج نامش نداشت، خطاب به ما گفت که «شما جلوتر از وزارت بهداشت حرکت می‌کنید، چون این وزارتخانه هنوز هیچ تصمیمی درباره زیرسویه‌ها نگرفته و هیچ اعلام خطری نیز نکرده، بنابراین ما فعلا تابع شیوه‌نامه‌های بهداشتی موجود هستیم، مگر این‌که شیوع زیرسویه‌ها، شیوه‌نامه‌های جدیدی را باعث شود».

برای این‌که بدانیم موضع ستادملی مقابله با کرونا درباره زیرسویه‌های جدید چیست نیز با شخص سخنگو و روابط‌عمومی ستاد، تماس‌های مکرری برقرار کردیم که البته هیچ‌کدام از آن‌ها منجر به دریافت پاسخ نشد، به طوری که اکنون می‌توانیم با اطمینان بنویسیم که ستادملی سکوت کرد.

ایکس‌ای چه قدر خطرناک است؟

از زمانی که سویه امیکرون در جهان شناخته شد، سه سویه نوترکیب نیز در جهان بروز کرد؛ نوترکیب‌هایی که در واقع ویروس‌هایی بودند که از آمیخته شدن ژنتیکی دو ویروس به‌طور همزمان در یک فرد یا یک جامعه، ایجاد شده بودند. نام دو مورد از این سویه‌های نوترکیب ایکس‌اف و ایکس‌دی بود که از ترکیب دو زیرشاخه امیکرون به‌نام‌های BA ۱ و BA ۲ به وجود آمده بودند.

ایکس‌دی درکشور‌های مختلفی از جمله آلمان، دانمارک، هلند و فرانسه شناسایی شد، اما ایکس‌اف آنقدر گسترش پیدا نکرد که موجب نگرانی شود. البته ماجرای ایکس‌ای فرق دارد و پس از شناسایی در اواسط ژانویه ۲۰۲۲ در بریتانیا، با فاصله‌ای اندک در کشور‌هایی همچون هندوستان، تایلند، نیوزیلند، آمریکا و ژاپن دیده شد و به گفته علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تا هفته قبل ۱۱۰۰ فرد شناسایی‌شده در جهان را درگیر کرده است.

همین شخص که استاد ویروس‌شناسی است، معتقد است احتمال دارد در آینده‌ای نزدیک، سویه ایکس‌ای جایگزین سویه فعلی امیکرون شود. البته او توضیح بیشتری به تسنیم نمی‌دهد، چون می‌گوید هنوز اطلاعات کاملی درباره این سویه وجود ندارد، ولی، چون سرایت‌پذیری ایکس‌ای نسبت به سویه اصلی امیکرون تا ۱۰ درصد بیشتر است و همه جهش‌های امیکرون را یکجا در خود دارد، باید حواس‌مان به آن باشد.

درباره خطرات احتمالی زیرسویه‌های جدید کرونا که زیرشاخه جدید آن فعلا در بوتسوانا و در قاره آفریقا شناسایی شده و این‌که این مساله تا چه حد می‌تواند برای کشور ما نگران‌کننده باشد، با مسعود یونسیان اپیدمیولوژیست و عضو کمیته علمی مقابله با کرونا نیز گفتگو کردیم که او فعلا چندان نگران نبود. یونسیان به ما توضیح داد: «یکشنبه گذشته در کمیته علمی مقابله با کرونا گزارشی درباره زیرسویه‌های جدید ارائه دادم و تشریح کردم که فعلا این زیرسویه‌ها نگران‌کننده نیستند، چراکه درصد فراوانی آن‌ها در جهان از یک درصد هم کمتر است و این میزان فراوانی نمی‌تواند باعث نگرانی و هراس شود.

 

در واقع زمانی باید نگران بود و تدابیر جدیدی اندیشید که یک سویه، جای سویه‌های قبلی را بگیرد، در حالی که فعلا این اتفاق رخ نداده است. با این حال ما در کمیته علمی، ویروس‌های در حال گردش را رصد خواهیم کرد و براساس اقتضائات زمان، نظر مشورتی و علمی خود را به ستادملی مقابله با کرونا ارائه خواهیم داد.

مهم‌ترین تدبیر چیست؟

ماجرای کرونا کلا برای جهان یک پدیده ناشناخته و سخت بود؛ چه از زمانی که ماجرا داغ داغ بود و چه حالا که فکر می‌کنیم اطلاعات‌مان نسبت به آن در حال بهترشدن است. هنوز هیچ داروی قطعی برای درمان این بیماری وجود ندارد و هنوز هیچ واکسن ضدکرونا با قابلیت ایمنی‌زایی صد درصد ساخته نشده است؛ بنابراین با این که سویه‌ها و زیرسویه‌های کرونا همچنان در حال خلق‌شدن بوده و خطر همچنان به قوت خود باقی است، نمی‌توان گفت که دست بشر برای مقابله پر است.

به همین دلیل همچنان پیشگیری بهترین درمان و برترین تدبیر است؛ نسخه‌ای که ما از ابتدای شیوع کرونا در آن نمره چندان بالایی نگرفته‌ایم.

این مساله همانی است که کارشناسان و متخصصان نسبت به آن ابزار نگرانی می‌کنند و تغییر آن را خواستارند، کسانی همچون علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که به جدی‌گرفته‌شدن چرخه واکسیناسیون و تکمیل آن تاکید جدی دارد.

با این که ابراهیم قادری، اپیدمیولوژیست دو روز قبل در گفتگو با جام‌جم تاکید کرد که سویه «ایکس ای» حاصل جهش کرونا در بدن افرادی است که واکسن تزریق کرده‌اند، اما ناجی معتقد است که همچنان واکسیناسیون و مخصوصا تزریق دز سوم می‌تواند تعیین‌کننده باشد. او می‌گوید: در شرایط فعلی تزریق دز سوم یا یادآور بسیار مهم است.

این ویروس‌شناس، اما وضع کشورمان را به لحاظ تزریق دز سوم واکسن مناسب نمی‌داند در حالی که می‌گوید مبنای کنترل کرونا در جهان و مقابله با کووید- ۱۹ تکمیل واکسیناسیون است. ناجی به همین دلیل راه خلاصی از موج‌های بعدی و حتی گرفتار زیرسویه‌ها نشدن را جدی‌گرفتن واکسیناسیون همه گروه‌های سنی می‌داند که مکمل خوبی برای استفاده از ماسک، رعایت فاصله‌های اجتماعی، تهویه هوا و رعایت بهداشت فردی است.

خیال وزارت بهداشت فعلا راحت است

در ۲۴ ساعت منتهی به ظهر دیروز ۳۳ هموطن دیگر جان‌شان را به علت ابتلا به کرونا از دست دادند، ۲۳۵۶ نفر دیگر هم به این ویروس آلوده شدند. این آمار‌ها با این‌که در کشور‌هایی همچون چین، استرالیا یا نیوزلند سبب اعلام وضعیت هشدار و اعمال قرنطینه و تدابیر سختگیرانه می‌شود، ولی در کشور ما به پایان موج ششم کرونا و رسیدن به ساحلی نسبتا امن تعبیر می‌شود.

همین آمار‌ها است که خیال مسؤولان وزارت بهداشت را تا حد زیادی راحت کرده و جامعه را نیز به اشتباه انداخته که کرونا در حال تمام شدن است. درواقع این خیال راحت مردم و سهل‌انگاری‌های قابل مشاهده در جامعه، حاصل خیال راحتی است که در مسؤولان دیده می‌شود.

روزگذشته سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت در گفت‌و‌گویی که با ایسنا داشت، یک جور آسودگی خاطر را هم نسبت به امروز و هم درباره فردا به افکارعمومی منتقل کرد که با توجه به چرخش ویروس‌های جهش‌یافته جدید در جهان می‌تواند خطرناک باشد.

کریمی گفته است: «از نظر کرونا شرایط بهتر شده است. البته به دلیل تعطیلات نوروزی، سفر‌ها و دید و بازدید‌هایی که انجام شده، میزان مراجعان سرپایی به بیمارستان‌ها مقداری بالا رفته است، به طوری که روز ۲۹ اسفند ۱۴۰۰ تعداد مراجعان سرپایی به بیمارستان‌ها حدود ۱۰ هزار نفر بود، اما امروز حدود ۱۷ تا ۱۸ هزار مراجعه سرپایی داریم.»

او نگاه بدبینانه‌ای به احتمال بروز موج‌های سهمگین بعدی نیز ندارد و افزوده است: «خوشبختانه بستری موجود روی تخت‌های بیمارستانی، بستری در آی‌سی‌یو و میزان مرگ‌ومیر‌ها نیز کاهش یافته است، زیرا از موج سهمگین امیکرون فاصله گرفته‌ایم. همچنین باتوجه به شرایط فعلی، بروز موج سهمگین دیگری را نیز فعلا پیش‌بینی نمی‌کنیم.»

معاون درمان وزارت بهداشت با این حال یک، اما در کار آورده و گفته است «فعلا منتظر موج جدیدی نیستیم، البته به شرطی که سوش و گونه مهاجم دیگری وارد کشور نشود. با این حال گرچه به نظر می‌رسد افزایش مختصری در آمار‌های اردیبهشت داشته باشیم، اما طبق نظر کمیته علمی، بعید است موج سهمگینی رخ دهد».

این جملات همگی حاکی از نفس راحتی است که مسؤولان این روز‌ها در وزارت بهداشت می‌کشند، همان نفس‌هایی که در دو سال اخیر بزرگ‌ترین ضربه‌ها را به کشور وارد کرده است.

 

منبع: روزنامه جام جم