بازارهای شلوغ اما کم‌ رمق

پرواضح است که شهروندان هم حضور فعال‌تری در این بازه زمانی دارند و بسیاری از مخارج و خریدها و خدمات مورد علاقه‌شان را عموما به روزهای پایانی سال موکول می‌کنند.

از هیاهوی پیاده‌رو خیابان‌ها، بلوای پرسروصدای دستفروش‌ها و ازدحام مردم در بازارها و ترافیک همیشه قفل خیابان‌ها هم می‌توان به اهمیت این موضوع پی‌برد.

موضوع شب عید صنوف اما از جای دیگری هم اهمیت ویژه‌ای یافته است؛ اینکه دو سال گذشته صنوف مختلف اقتصادی به‌واسطه فراگیری کرونا روزهای بسیار سختی را پشت‌سر گذاشتند و در میانه‌های همه این دو سال هم هر زمان حرف از اعمال محدودیت‌ های کرونایی بوده این صنوف در صف‌اول تعطیلی قرار داشتند، همین است که انتظار آنها در روزهای پیش رو از «بازار شب‌ عید» انتظارامیدوارانه‌تری است‌ اما اگر پای حرف برخی از روسای اتحادیه‌های این صنوف بنشینیم متوجه می‌شویم چندان هم این روزها برای صاحبان مشاغل همراه با دلخوشی نیست. یکجور امید به آینده با حسرتی بزرگ از وضعیت معیشتی مردمانی که به آشکاری سفره‌شان آب‌رفته است در کلام همه آنها دیده می‌شود.

رونق حداقلی و امید به آینده

از همان ابتدای فراگیری کرونا صنف خشکشویی‌ها یکی از اولین قربانیان فعالیت اقتصادی بود و باور ابتدایی شهروندان مبنی بر انتقال این ویروس به‌واسطه لباس‌های ضدعفونی‌نشده بسیاری از صاحبان این شغل را به تباهی کشاند اما حالا که نزدیک نوروز است و کرونا کمی آرام گرفته و شهروندان هم به خدمات آنها به نوعی نیاز پیدا کرده‌اند وضعیت آنها چگونه است؟ ابوالفضل رجب‌زاده، رئیس اتحادیه صنف خشکشویی می‌گوید: «سال۱۴۰۰ پروانه بیش از ۴۰واحد خشکشویی به دلیل نابسامانی‌های اقتصادی باطل‌شده و به ازای آن فقط ۴پروانه بازگشایی صادر شده است.»

او می‌گوید: «وضعیت در شب‌عید ما هم وضعیت بهتری است اما این بازار در گذشته به‌گونه‌ای بود که ما تا نیمه‌های شب مشغول به فعالیت بودیم اما حالا این زمان معمولی است. از آنجایی که خشکشویی به نوعی فعالیت لوکسی به‌حساب می‌آید تنها در صورت نیاز مبرم شهروندان آنها از این خدمات استفاده می‌کنند. بدیهی است وقتی مهمانی و مراسم‌ این‌چنینی برگزار نمی‌شود کسی نیاز به فعالیت ما ندارد و رونق اندک این روزها هم مربوط به شستن مواردی همچون پتو و... است که امکان شست‌وشوی آن در منازل وجود ندارد.»

صنوف شب عید چه اوضاعی دارند؟

بگذارید از همین ابتدای کار اعتراف کنیم برای فهم از چگونگی بازار شب‌عید با صنوفی تماس گرفتیم که مرتبط با روزهای آخر سال هستند و قصد و نیت ابتدایی از این تصمیم وجود یک کلیشه ثابت ذهنی است مبنی بر اینکه حتما این صنوف از رونق بیشتری نسبت به اصناف دیگر برخوردارند، اتحادیه صنوف خشکشویی، خیاطان، تالار و پذیرایی و البته صنف آجیل‌و‌خشکبار بنابر همین ذهنیت انتخاب شدند اما گفته‌های آنها چندان با نتیجه مورد انتظار ما همخوان نبود. دلیل آن هم به نظر بدیهی به‌نظر می‌رسد چرا که ‌بسیاری بر این باورند رکود دوساله فعالیت‌های اقتصادی به‌واسطه فراگیری کرونا برای احیا به زمان بیشتری نیاز دارد هر چند امسال می‌تواند همین رونق کمسو هم نشانه امیدوارانه‌ای باشد.

احیای تالارها زمانبر است

انجام بسیاری از مراسم‌‌ ازدواج و شادمانی‌های دیگر در روزهای اول بهار این نکته را به ذهن متبادر می‌کند که تالارهای پذیرایی هم باید در انتظار سال بهتری باشند و از این بازه بازار شب‌عید بهره ببرند. به‌ویژه آنکه این فعالیت اقتصادی هم دچار زیان‌های جبران‌ناپذیری در دوره فراگیری کرونا شده بود. خسرو ابراهیمی‌نیا، رئیس اتحادیه تالار و پذیرایی اما معتقد است تاثیر زیان‌های کرونا بر این صنف بیشتر از آن است که صاحبان این مشاغل بتوانند به این سرعت کمر راست کنند.

او به جام‌جم می‌گوید: «در ابتدا که باید بگوییم به رونق امسال امیدواریم اما اگر با عینک واقعیت به این موضوع نگاه کنیم این صنف امسال هم چندان به رونق شب عید باور ندارد! چرا که بیش از ۸۰درصد اعضای این اتحادیه ورشکست شده‌اند. فعالیت ما مانند یک مغازه نیست که با یک تصمیم کرکره‌اش را پایین بدهد و روز بعد آن را آغاز کند، چرا که یک واحد پذیرایی پکیجی از چند شغل است. از نگهداری خود سالن‌ها گرفته تا انبار و سردخانه و.... به این معنا که حتی در صورت تعطیلی هزینه حفظ و نگهداری این تالارها بسیار زیاد است. احیا و در مدار قرار‌گرفتن این واحدها نیاز به زمان بیشتری دارد و هر وقت زمان انجام مراسم‌ از سوی مردم بیشتر شود این واحدها هم می‌توانند از رونق بازار شب‌عید بهره‌مند شوند.»

رخت نو و سال نو

رخت نو پای ثابت خریدهای شب عید است، آنقدر که هنوز هم جایگاه ثابتی در نوستالژی‌های کودکانه چند نسل از ایرانی‌ها دارد. لباس نو به تن کردن از آن عادت‌هایی است که پیوندش با بهار گسستنی نیست و همین موضوع باید گواهی باشد بر رونق حداقلی صنف خیاطان. حبیب طهماسبی‌نیک، رئیس اتحادیه خیاطان هم معتقد است امسال با وجود تمام مشکلات رونقی در این بازار به‌چشم می‌خورد.

او به جام‌جم می‌گوید: « واقعیت این است که بازار امسال نسبت به سال قبل بهتر است اما موانعی که هر سال پیش پای این صنف گذاشته می‌شود سال‌به‌سال افزایش پیدا می‌کند. مشکلاتی که عموما نظام دارایی، بانک‌ها و بیمه‌های اجتماعی پیش می‌آوردند باعث کاهش سرعت تولید و رونق این فعالیت‌هاست. تصمیمات این نهادها به نوعی ترمزی برای تولید هستند به جای آنکه محرکی برای این حوزه باشند. به‌عنوان مثال بیمه‌های اجتماعی عنوان می‌کنند تا سقف ۵‌کارگر ۱۰‌درصد حق بیمه گرفته می‌شود اما اگر ۶ کارگر باشد این درصد سه‌برابر می‌شود. همین یک مورد به معنای کاهش فعالیت این کارگاه‌هاست. در حالی که افزایش تعداد کارگر باید همراه با تشویق باشد نه اینکه آنها به این دلیل تنبیه کنیم. با همه این اوصاف بازار شب عید خیاطان نسبت به سال گذشته بسیار بهتر است هر چند شاید اغراق باشد اسم آن را رونق بگذاریم اما به‌طور محسوسی شرایط بهتری نسبت به سال گذشته وجود دارد.‌»

شب‌ عید خشکبار نرسیده است

آجیل و خشکبار هم یکی دیگر از پایه‌های ثابت سفره شب عید است؛ جای مهمی در فرهنگ عمومی‌مان دارد و اگر نباشد انگار عید چیزی کم دارد. همین موضوع هم باعث شده گمان کنیم بازار شب عید این صنف باید از رونق خوبی برخوردار باشد که آن‌طور رئیس اتحادیه این صنف به جام‌جم می‌گوید همین‌گونه است.

مصطفی احمدی به جام‌جم می‌گوید: « بازار شب عید آجیل و خشکبار تحت‌تاثیر کاهش ۶۰درصدی تولید در تابستان امسال است. اتفاقی که یکی از دلایل گرانی آجیل در روزهای کنونی است. این تاثیر افزایشی در قیمت‌ها بیشتر از تصور ما هم بود. به‌عنوان مثال برخی اقلام همچون تخمه ژاپنی به دوبرابر قیمت چند ماه پیش خود رسیده است. برخی اقلام دیگر تفاوت چندانی نداشت و مابقی آنها هم بر اساس تورم جاری افزایشی نسبی داشت اما در مجموع همه این عوامل باعث افزایش ۷۰درصدی قیمت آجیل و خشکبار در بازار شب عید شده است. در کنار این افزایش باید به کم‌شدن قدرت خرید مردم هم اشاره کرد که تاثیر بسیاری در وضعیت کنونی ما داشته اما این کاهش قدرت خرید مانع خرید مردم نشده است؛ چرا که این اقلام همیشه به‌عنوان یکی از نمادهای سفره عید مطرح بوده اما از حجم خرید آنها به شکل محسوسی کم شده است. به این معنا که مردمی که برای شب عید یک کیلو آجیل خریداری می‌کردند حالا فقط ۲۵۰گرم خشکبار می‌خرند.»

اما نکته جالب در این حوزه کاهش فروش صنف خشکبار نسبت به سال گذشته است؛ چرا که به باور مصطفی احمدی باور عمومی مردم درباره تاثیر خشکبار در پیشگیری از بیماری کرونا باعث افزایش خرید مردم در سال گذشته شده بود و حالا اما این حجم نسبت به سال گذشته نصف شده است.

میثم اسماعیلی - اقتصادی / روزنامه جام جم