کالا هست، مشتری نیست

فعالان اقتصادی معتقدند علاوه بر تحریم‌ها، فسادهای اقتصادی، کنترل‌ قیمت‌ها، یارانه و سیاست‌های بانکی کشور و محدودیت نقدینگی در تضعیف صنایع، اثرات قابل توجهی دارند.

در سال‌های اخیر (از اواخر ۹۸) بخش تولید، کسب و کارها و صنایع نحیف و رنجور ایران علاوه بر همه این مشکلات، گرفتار پاندمی کرونا نیز شدند که باعث شد درصد زیادی از کارخانه‌ها در کشور نیمه‌فعال شوند و بسیاری دیگر فعالیت خود را متوقف کنند.

در دوره‌ای، بسته‌شدن مرزها و توقف کامل صادرات در جریان پاندمی، ضربه دیگری را به صنایع وارد کرد که خوشبختانه با بازشدن به مرور مرزها و ازسرگیری روابط تجاری، کمی از مشکلات برطرف شد. اما در این میان، صنایع مربوط به ساختمان، صنایع پتروشیمی، صنعت فولاد، صنایع پوشاک، صنایع‌دستی و کالاهای صادراتی بیشترین ضربه را از شیوع کرونا خوردند و برخی از آنها هنوز هم نتوانسته‌اند سرپا شوند. البته صنایعی مانند صنایع دارویی و بهداشتی، رشد قابل توجهی را تجربه کردند.

با وجود اخباری که در مورد رشد برخی صنایع به واسطه ممنوعیت واردات و برخی حمایت‌ها و تسهیلات زده می‌شود اما تولیدکنندگان همچنان در مسیر تولید و فروش با چالش‌های عدیده‌ای مواجهند که روند توسعه را کند کرده است.

این کاهش فروش و رسوب کالا در انبارها با وجود رشد تولید در برخی صنایع، خود را در ایام پایانی سال به شکل محسوس‌تری نشان می‌دهد.

تولید، مشکلات خاص خودش را دارد اما بیشترین مشکل صنعت لوازم خانگی در بخش بازار است.

علیرضا محمدی دانیالی، رئیس هیات مدیره انجمن لوازم خانگی در گفت و گو با جام‌جم می‌گوید:« مشکلات تولید بیشتر در بخش تامین مواد اولیه، حواله ارزی، تحریم‌ها وگمرکات است که تبدیل به دغدغه‌های همیشگی تولیدکنندگان شده و چاره‌ای جز پذیرفتن آنها ندارند. حواله‌های ارزی، ریسک بالای ۱۰تا ۱۵ درصد دارند و هزینه اضافی‌ای است که به تولیدکننده تحمیل می‌شود. برخی مواد اولیه صددرصد داخلی است اما کالاهایی مانند تلویزیون، ۳۴ درصد ساخت داخل است. لذا تولیدکنندگان در تامین مواد اولیه به خاطر تحریم‌ها با چالش مواجهند.تولیدکنندگان در هیچ کجای دنیا صددرصد پول را به صورت پیش، نقدی و از طریق صرافی پرداخت نمی‌کنند. ولی این موارد برای ما وجود دارد. به علاوه در دهه گذشته، حدود ۳۴ درصد قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است. کاهش قدرت خرید مردم به یک‌سوم، قطعا در صنعت لوازم خانگی نیز اثرات مخرب خود را گذاشته است. ضمن این‌که مذاکرات برجام هم سبب شده توقع ایجاد شود که بعد از برجام، ارزانی خواهد شد که این تئوری در بازار به ضرر تولیدکنندگان است.»

وی در خصوص وضعیت تولید در بخش لوازم خانگی هم اشاره می‌کند و می‌گوید:« دو سال است که لوازم خانگی در بخش تولید رشد خوبی داشته، در سال‌های ۹۸ و ۹۹ حدود ۷۳ درصد افزایش تولید داشتیم که امسال نیز این روند ادامه پیدا کرد. امسال حدود ۱۶میلیون قطعه در صنعت لوازم خانگی تولید شده است. دو سالی است که واردات لوازم خانگی ممنوع شده و برخی شرکت‌های خارجی، بازار ایران را به دلیل تحریم‌ها ترک کرده‌اند. لذا مسوولان در این شرایط باید از اشتغال مولد خود در داخل حمایت کنند.»

دانیالی، مدیرعامل شرکت صنعت ناب استیل به این نکته هم اشاره می‌کند که ۴۰ درصد لوازم خانگی از طریق قاچاق به طرق مختلف ( ملوانی، پیله‌وری، ته لنجی، مبادلات مرزی، مناطق آزاد) در بازار تزریق می‌شود. لذا باید قاچاق رسمی و غیررسمی کنترل شود و در این زمینه، عزمی راسخ از سوی مسوولان برای مبارزه با قاچاق به وجود بیاید. »

رشد ۱۰۰ درصدی در کیفیت تولید لوازم خانگی

بیش از ۵۰۰ شرکت تولیدی، قطعات و محصولات نهایی را تولید می‌کنند و این یک صنعت رقابتی است. علاوه بر این در هر محصولی ۲۰ تا ۳۰ تولیدکننده وجود دارد. دانیالی در خصوص صادرات محصولات تولیدی می‌گوید:«صنعت لوازم خانگی، سالی ۳۰۰ میلیون دلار صادرات دارد و برای توسعه صادرات نیاز داریم روابط تجاری، سیاسی و بانکی با کشورهای منطقه بهتر شود و تحریم‌ها برای مبادلات ارزی برداشته شود. در ۹ ماهه اول امسال، ۲۲۰ میلیون دلار صادرات داشتیم.» وی به مشکلات بخش فروش هم اشاره می‌کند و می‌افزاید:« بازار اسفند امسال، بازار شب عید نیست. این را از رسوب کالاها درکارخانجات و شبکه توزیع می‌توان به راحتی متوجه شد.»

اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه لوازم خانگی تهران نیز در گفت و گو با جام‌جم در خصوص وضعیت تولید لوازم خانگی می‌گوید: «بعد از چهار سال فراز و نشیب، تولیدات لوازم خانگی به جایی رسیده که در شکل و فرم ظاهر، خدمات پس از فروش، کاسب‌ها دغدغه‌ای در فروش کالای ایرانی ندارند. مردم هم متوجه شدند که اگر کالای غیر ایرانی بخرند خدماتی دریافت نخواهند کرد و با مشکل رو به رو می‌شوند. صنعت لوازم خانگی بعد از سال ۹۶ رونق گرفت. شرکت‌های لوازم خانگی به این فکر افتادند که تکنولوژی به‌روزتر بیاورند. تولیدکنندگان امروزه خودشان ایده و طرح می‌زنند در حالی که در گذشته فقط کپی می‌کردند. این صنعت با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان آشتی کرده و از نخبه‌ها در طراحی، شکل ظاهری و مصرف انرژی بهره می‌برد که البته زمانبر است. در چهار سال اخیر، ما رشد صددرصدی روی کیفیت کالا و خدمات پس از فروش داشتیم. البته کاهش درآمد موجب شده تا بازار راکد باشد.»

تصمیمات خلق‌الساعه، بلای جان صنعت

ابوالفضل روغنی گلپایگانی، رئیس سندیکای تولیدکنندگان کاغذ و مقوای ایران در گفت‌و‌گو با ما در خصوص چالش‌های صنعت می‌گوید:صنعت کشور ما تابع جریانات سیاسی است. تاثیر نوسانات نرخ ارز، نرخ بانکی و تحریم‌ها روی صنعت به خوبی خود را نشان می‌دهد. یکسری مسائل وجود دارد که درون صنعت ماست که در اراده تولیدکننده است اما یک‌سری مسائل در بیرون صنعت وجود دارد که از اراده تولیدکننده خارج است. مانند قوانینی که در مجلس وضع می‌شود؛ نوسانات نرخ و تصمیماتی که دولت‌ها می‌گیرند مبنی بر جلوگیری از صادرات یا افزایش یا کاهش واردات. تولیدکننده تنها در تعیین حدود قیمت تمام شده کالا دخیل است. این‌که چه تولید کند، منابع انسانی را تامین کند، چگونه مواد اولیه را تامین کند، با چه شکل و شمایلی محصول را بسته‌بندی کند، چه بازار هدفی داشته باشد.

مشکلی که صنعت چندین سال است با آن روبه‌روست، نوسانات نرخ ارز است. مساله دوم مسائل بانکی و تامین مالی است که مشکلات زیادی برای ما ایجاد کرده است. مساله سوم مالیات است که در بودجه ۱۴۰۱ فشارهای مالیاتی بیشتری به صنعت وارد خواهد شد. مسائل و مشکلات تامین اجتماعی هم برای تولیدکنندگان‌ چالش‌های زیادی به وجود آورده است. قوانین متنوع و خلق‌الساعه‌بودن تصمیمات که در اختیار صنعت قرار می‌دهند، صنعت را دچار چالش‌های اساسی می‌کند.

در صورتی که یک تولیدکننده باید به فکر ایجاد یک شرایط پایدار باشد تا بتواند بازارسازی و برندینگ کند تا در بازارهای جهانی، یک حضور فعال و قوی داشته باشد. این گونه به طور مشخص شرایط بهتری برای صنعت به وجود خواهد آمد.

قوانین واردات کاغذ به نفع واردکننده است

روغنی به بخش تولیدات کاغذی هم اشاره می‌کند و می‌گوید:«حوزه کاغذ در خصوص کاغذهای تحریر و روزنامه، قوانین مناسبی در جهت حمایت از تولید ندارد. قوانین ما به نفع واردکننده است. بنابراین باید ظرفیت‌سازی در این بخش به وجود بیاید و قوانین اصلاح شود. تنها در صورت اصلاح این موارد می‌توان مشکلات تولید را برطرف کرد. اما در خصوص کاغذهای بسته‌بندی، کشور در شرایط خوبی قرار دارد تا جایی که کل نیاز کشور را می‌توان برطرف کرد. حتی می‌توان صادرات خوبی انجام داد به لحاظ این‌که کیفیت‌های لازم وجود دارد و توانسته‌ایم شرایط‌مان را پایدار و مشکلات را برطرف کنیم. ما می‌توانیم در سال بالای ۳۰۰‌تا‌۴۰۰ هزار تن کاغذ بسته‌بندی صادرات در سال داشته باشیم اما الان نهایتا ۵۰ هزار تن در شش‌ماهه اول امسال صادرات انجام دادیم که آن هم به دلیل مقررات سختگیرانه و محدودیت‌هایی است که به وجود می‌آورند. در صورتی که با صادرات می‌توانیم ارزآوری خوبی در این بخش ایجاد کنیم. دربخش فروش محصولات کاغذی در داخل مشکلی وجود ندارد و تولیدات پاسخگوی نیازهای داخلی است. کاغذ می‌تواند درآمد خوبی برای کشور داشته باشد. کاغذ در حوزه‌هایی آسیب دیده و در حوزه‌هایی رشد کرده. در زمینه‌هایی که مربوط به بهداشت است در حوزه بسته‌بندی دستمال کاغذی رشد خوبی داشتیم اما در حوزه کاغذ تحریر آسیب دیده است چون آموزش‌های دییتالی موجب شده چاپ کتاب‌های درسی کاهش پیدا کند و فعالیت ناشرها کم شده است. »

بررسی وضعیت تولید در کشور با توجه به دو بخش صادرات و واردات

صادرات کالا طی ۱۰ ماهه امسال به ۱۰۰۴۲۵ هزار تن و ۳۸۷۶۳ میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶.۵ درصداز لحاظ وزن و ۳۷ درصد از لحاظ ارزشی افزایش داشته است.

متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی ۳۸۶ دلار است که نسبت به سال قبل ۲۹ درصد افزایش داشته است.
سهم ارزشی صنعت از صادرات ۹.۶ درصد، فرش و صنایع دستی ۰.۴ درصد، کشاورزی و صنایع غذایی ۱۱ درصد، معدن و صنایع معدنی ۲۷ درصد و پتروشیمی و میعانات گازی ۵۲ درصد بوده است.

واردات کشور طی ۱۰ ماهه امسال به ۳۳۲۱۱ هزار تن و به ارزش ۴۱۴۷۳ میلیون دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۷درصد از نظر وزن و ۳۵ درصد از نظرارزش افزایش داشته است.

قیمت متوسط هر تن کالای وارداتی ۱۲۴۹ دلار است که نسبت به سال قبل ۱۵ درصد افزایش داشته است.

سهم واردات مصرفی ۱۵.۹ درصد، واردات سرمایه ۱۳.۲ درصد و واردات واسطه‌ای ۷۰.۷ درصد بوده است.

خدیجه نوروزی - اقتصاد / روزنامه جام جم