از کارتن‌خوابی زنان تا سوخت‌بری

فیلم‌های مستند یکی از قالب‌های مهم سینمایی هستند که از اهمیت بالایی در این صنعت سینما برخوردارند چراکه آگاهی‌رسانی و اثرگذاری از جمله وظایف مهم سینمای مستند است.
به عقیده بسیاری از اهالی سینما، مستندسازان حق بزرگی بر گردن همه ما دارند زیرا قبل از آن‌که یک مساله ظاهرا کم‌اهمیت به معضلی بزرگ تبدیل شود، مشکلات را رصد می‌کنند و در قالب فیلم مستند در معرض دید مردم و مسوولان قرار می‌دهند یعنی آنها با تولید آثار متنوع در زمینه‌های مختلف ازجمله معضلات اجتماعی و... به وظیفه حرفه‌ای‌شان عمل کرده‌اند و ای‌کاش گوش‌شنوایی برای حرف‌های آنها پیدا شود.
بر همین اساس مرکز مستند سوره نیز باتوجه به معضلات اجتماعی که این روزها با انواع مختلف آن دست‌ و پنجه نرم می‌کنیم، در همکاری با مستندسازان مطرح سه اثر جدید تولیدکرده که قرار است در پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت به‌ نمایش درآیند.
در این میان مستند بلند «هیچ‌کس منتظرت نیست» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محسن اسلام‌زاده و مستند کوتاه «من زنده برگشتم» به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مجتبی حیدری در بخش مسابقه‌ملی پانزدهمین جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت و مستند «زمزمه‌های گمشده در دوردست» به کارگردانی منصور فروزش و تهیه‌کنندگی سیدمحمدمهدی دزفولی در بخش خارج از مسابقه نمایش‌های ویژه پانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت به‌ نمایش درخواهند آمد. در گزارش پیش‌رو قصد داریم مروری کوتاه به  این سه مستند داشته باشیم:

روایت سرگذشت زنان کارتن‌خواب
تولید مستند بلند هیچ‌کس منتظرت نیست اثر محسن اسلام‌زاده که برای اولین‌بار در بخش مسابقه‌ملی فیلم‌های بلند سینماحقیقت رونمایی می‌شود به‌ تازگی به پایان رسیده است.
سازنده این مستند برای خلق جدیدترین اثر خود به مرکز نگهداری زنان کارتن‌خواب در منطقه شوش تهران رفته تا بتواند سرگذشت افراد آن مرکز و اتفاقاتی را که در زندگی‌شان رخ داده، روایت کند. محسن اسلام‌زاده کارگردان این اثر درباره قصه هیچ‌کس منتظرت نیست بیان کرد: سپیده علیزاده چند سالی است که مسوول مرکز نگهداری زنان کارتن‌خواب در میدان شوش تهران است. زنانی که به این مرکز مراجعه می‌کنند اکثرا دچار آسیب‌های اجتماعی از قبیل اعتیاد و روسپیگری شده‌ و خانواده آنها را طرد کرده است. سپیده علیزاده کار دشواری با این زنان دارد و هیچ‌وقت نمی‌خواهد آنها را به‌زور ترک دهد بلکه در گام‌ اول به دنبال حمایت از این زنان است تا آسیب کمتری ببینند و در گام‌های بعدی با رفاقت و رفتار خوش آنها را به‌سوی ترک اعتیاد و بازگشت به جامعه کمک می‌کند. مونا یکی از همین زن‌هاست که ۲۸ سال قبل از خانه فراری‌شده و ۲۴ سال معتاد و خلافکار بوده است اما ۴ سال قبل با سپیده علیزاده آشنا می‌شود و بعد از ترک‌ اعتیاد، معاون سپیده در مرکز نگهداری زنان می‌شود ولی حالا مونا دچار چالش شده و دوست دارد بعد از ۲۸سال سراغ دو فرزندش برود ولی هیچ ردونشانی از آنها ندارد. سپیده قصد دارد به او کمک کند و این شروع ماجرای فیلم است.
باید منتظر ماند و دید محسن اسلام‌زاده که در عرصه مستند فیلمسازی شناخته‌شده است و تاکنون با خلق آثار مختلف جوایزی را از فستیوال‌های مهم داخلی و خارجی دریافت کرده در جدیدترین اثر خود چه حرفی برای مخاطبان دارد و آیا می‌تواند نظر آنان را به ساخته خود جلب کند یا نه؟

سوخت‌برهای سیستان و بلوچستان زیر ذره‌بین
«من زنده برگشتم» که در بخش مسابقه کوتاه پانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت حاضر است عنوان مستندی کوتاه از مجتبی حیدری است که سوخت‌برهای سیستان و بلوچستان را سوژه اثر خود قرار داده و در حقیقت کارگردان در این اثر با یک سوخت‌بر که به پاکستان سفر می‌کند، همراه می‌شود تا بتواند مستندی را درباره این موضوع مهم بسازد.
مجتبی حیدری کارگردان من زنده برگشتم با اشاره به این‌که این مستند داستان یک مهندس‌عمران اهل شهرستان سرباز استان سیستان‌ و بلوچستان است، مطرح کرد: سجاد قصه ما تجربه هر کاری را ازجمله معماری، مکانیکی و برداشت خرما از نخلستان‌ها و... دارد اما درآمد این کارها همیشگی نیست و کفاف دخل و خرج خانواده را نمی‌دهد در این میان یک شغل وسوسه‌انگیزی با نام سوخت‌بری در آن منطقه وجود دارد که ممکن است هر فردی را جذب خود کند اما نکته مهم اینجاست افرادی که این شغل را انتخاب می‌کنند به این موضوع واقفند که ممکن است هر لحظه جان خود را از دست بدهند.
وی ادامه داد: سجاد هم شغل سوخت‌بری را انتخاب کرده بود و من در این مستند تلاش کردم در مسیری که او برای تخلیه سوخت طی می‌کرد یعنی تا پاکستان همراهی‌اش کنم. در این مسیر ما با مشکلات و سختی‌هایی زیادی روبه‌رو بودیم که بسیاری از آنها در این فیلم به‌ نمایش گذاشته شده است.
کارگردان من زنده برگشتم با اشاره به این‌که افرادی که به آنها سوخت‌بر گفته می‌شود از جنس آدم‌های اطراف ما هستند، بیان کرد: برای من مهم بود که مخاطبان با دیدن این مستند متوجه شوند افرادی که به آنها سوخت‌بر یا قاچاقچی سوخت گفته می‌شود، افراد معمولی از جنس آدم‌های اطراف‌مان هستند که دانشگاه رفته، درس خوانده‌، برای زندگی و معیشت خود تلاش می‌کنند و می‌جنگند تا بتوانند زنده بمانند و زندگی کنند.
حیدری با اشاره به این‌که همراه‌ شدن با «ساجد»، سوژه داستان، کار راحتی نبود و موانع زیادی داشت، خاطرنشان کرد: جالب است بدانید اگر دوربین دست من می‌دیدند، ممکن بود جانم را از دست بدهم به همین دلیل تقریبا نیمی از فیلم را با موبایل ضبط کردم همچنین در مسیر ۱۷۰ کیلومتری تا پاکستان اتفاقات گوناگونی رقم خورد که از آن جمله می‌توان به کمین نیروی انتظامی، گم‌کردن راه، رد شدن و عبورکردن از منطقه و... اشاره کرد.
پدیده قاچاق سوخت یا سوخت‌بری نه‌تنها سودی برای اقتصاد کشور نداشته که به یکی از مشکلات عمده در زمینه منابع در کشور تبدیل‌شده که امید است مسوولانی که نسبت به این موضوع آگاهی چندانی ندارد با تماشای مستندهایی مانند من زنده برگشتم راه‌حلی برای این قضیه پیدا کنند.

واکاوی مهاجرت غیرقانونی و تبعات آن
منصور فروزش سال ۹۹ با مستند «زمزمه‌های گمشده در دوردست» برای نخستین‌بار در بخش مسابقه مستند زیر ذره‌بین سی‌ و هشتمین جشنواره جهانی فیلم‌فجر شرکت کرد و این اثر امسال قرار است در بخش خارج از مسابقه نمایش‌های ویژه پانزدهمین دوره جشنواره بین‌المللی سینماحقیقت به نمایش درآید. زمزمه‌های گمشده در دوردست که تهیه‌کنندگی آن بر عهده سید محمدمهدی دزفولی است، مستندی ۶۰ دقیقه‌ای است که در آن گروهی از پناهجویان ایرانی و افغانستانی درباره وضعیت خود در کمپ صربستان سخن می‌گویند.
باتوجه به این‌که این روزها مساله مهاجرت در کشور ما به مساله‌ای جدی تبدیل‌ شده شاید دیدن این مستند که به ماقبل رسیدن برخی از این مهاجران به مقصدشان می‌پردازد، برای آن دسته از مخاطبانی که به هر طریقی قصد مهاجرت دارند، خالی از لطف نباشد.