نقش اتحاد جریان های سیاسی در انتخابات عراق

در کنار آن مجلس سبمل و نماد دموکراتیک¬ترین نهاد سیاسی کشورها، انعکاس‌دهنده¬ ایده¬ها و خواسته های جامعه، نشان‌دهنده تغییر و تحول در نظام های سیاسی، توجه مضاعف به افکار عمومی و پویایی گفتمان دموکراسی خواهی است.

از این رو انتخابات پارلمانی عراق پس از اعتراضات به حق ملت این کشور در اکتبر 2019 و اجبار ساختار سیاسی عراق نوین بعد از صدام حسین به پوست اندازی باید عرصه ای برای ورود شایستگان به نظام سیاسی این کشور باشد.

به ویژه پس از اصلاح قانون انتخابات و بسته شدن فضا برای تخلف و تقلب، این مهم بیش از پیش باید محقق شود.

در این بین ناهمگنی دینی، مذهبی، قومی، زبانی و ... سبب شده که عملا فرصت و امتیاز تعدد و تنوع قومیت ها در کشور عراق به مهمترین دلیل برای سکون و حتی عقب ماندگی سیستم سیاسی و انتخابات در این کشور بدل شود.

چرا که تنوع قومیت ها پارامتری در جهت واگرایی و تفرقه در بین احزاب و جریان های سیاسی کردی، شیعی و سنی عمل می کند.

ضمن اینکه رقابت های سیاسی و تضاد منافع سبب شده حتی شاهد واگرایی درون شیعی، درون کردی و درون سنی در عراق باشیم.

این در حالی است که یکی از ویژگی های اساسی انتخابات پارلمانی شکل گیری اتحادهای سیاسی و به تبعش ایجاد ائتلاف های سیاسی حول محور بعضی از اهداف است.

در این بین با توجه به فقدان نهادینگی احزاب در عراق عملا تنوع احزاب و ائتلاف های مختلف سیاسی به‌ویژه در آستانه انتخابات ابتر عمل می کنند؛ چنانی ‌که در ادوار پیشین انتخابات پارلمانی عراق هم شاهد آن بودیم که ائتلاف هایی ناپایدار و سطحی شکل گرفته است.

از این منظر لزوم حفظ وحدت دورن شیعی، درون سنی و درون کردی می تواند سبب حضور یکپارچه اقوام، مذاهب و ادیان در انتخابات پیش رو شود.

چرا که فلسفه وجودی احزاب، تبدیل تحرکات شکننده توده ای به مشارکت نهادمند مدنی، تقویت ثبات و تداوم نظام‌ سیاسی، بهینه سازی سیستم تصمیم‌گیری در ساختار سیاسی، پررنگ تر شدن شایسته‌گرایی و در نهایت تجمیع منافع است.

حال با وجود آن که در نگاه اول شرط امکان ائتلاف های سیاسی وجود چندین شکاف اجتماعی است که ذیل آنها چندین بلوک سیاسی یا حزبی در هم افزایی اهدافشان با یکدیگر ائتلاف های انتخاباتی را شکل دهند. اما در خوانشی همزمان و عکس باید عنوان داشت که ائتلاف های انتخاباتی مستلزم امکان سازش در ورای این شکاف هاست.

علیرغم آنکه حیات ائتلاف گروه های انتخاباتی عمری کوتاه‌تر از حزب دارد، با این ‌حال از حیث طول عمر، ائتلاف ها می توانند در میان مدت به بقای خود ادامه هند.

این در حالی است که متاسفانه به دلیل تشدید گسل های موجود در عراق به خصوص در میان شیعیان این کشور عمر ائتلاف ها سیاسی انتخاباتی بعد از روشن شدن نتایج به پایان می رسد و عملا شاهد آن هستیم که ائتلاف های از هم می پاشند.

چرا که ائتلاف های انتخاباتی در عراق، ائتلاف هایی موقت هستند که صرفا برای کسب امتیازات انتخاباتی ایجاد می شوند.

به دیگر سخن ذیل نبود وحدت سیاسی و اجتماعی، این ائتلاف های انتخاباتی عراق از عمق معرفتی و بینشی بالایی برخوردار نیستند و بیشتر در فضای انتخابات شکل گرفته اند که بعد از انتخابات، اکثر آنها با مشکلات عمده و گسست دورنی مواجه شده اند.

در حالی که ائتلاف پایدارتر معمولاً در قالب جمع واحدی از احزاب متحد ظاهر می شود و هدف آن صرفاً کسب امتیازات موقتی نیست لذا ائتلاف دائمی سرانجام موجب استحاله شدن اجزای تشکیل‌دهنده ائتلاف در درون شاکله ای کلی تر می شود.

از این منظر حفظ وحدت برای دوری از گزندها و آسیب ها امری مهم جلوه می کند، ولی به نظر می رسد که در عراق این مهم چرخ پنجم درشکه است.

به هر حال در اثر مشکلات ساختاری و معرفتی، ناکارآمدی احزاب در عراق، محقق نشدن کامل دموکراسی در طی 18 سال حیات عراق نوین، عدم باور به ساختار سیاسی در ذهن و باور مردم به دلیل فساد سیستماتیک، سایه سنگین فرهنگ فرد محوری، تثبیت نشدن جایگاه مردم در فرآیندهای عراق، سکوت و سکون احزاب در زمان هایی غیر از انتخابات، بی‌توجهی اکثر گروه‌های سیاسی به فعالیت مستمر و مفید و ... سبب شده تا ائتلاف های انتخاباتی هم در مسیر فرصت‌طلبی سیاسی و فریب مردم گام بردارد.

پیرو این نکته نه تنها ائتلاف های انتخاباتی عمر کوتاه دارند که در ادامه می توانند سبب تعمیق اختلافات و کینه های سیاسی و حتی شخصی هم شود. چنانی که در عراق این مسئله به وضوح قبل رویت است.

عبدالرحمن فتح الهی