8 برداشت از نطق اول

رئیس‌جمهور در 15دقیقه به تشریح خطوط کلی جمهوری اسلامی در حوزه سیاست خارجی پرداخت و از شروع دوران تازه و جدید سخن گفت.

محورهای عمده سخنرانی رئیس‌جمهور شامل تاکید بر عقلانیت، عدالت و آزادی در عرصه سیاست خارجی، واکنش تند به اقدامات آمریکا، اعلام آمادگی برای شروع مجدد مذاکره در صورت رفع تحریم‌ ها، انتقاد از نظامیگری ایالات متحده و تبعات آن، اهتمام ایران به حفظ ثبات و تمامیت ارضی همه کشورهای منطقه، موضوع تحریم‌ها و... بود.

روزنامه جام‌جم در گفت‌وگویی با کارشناسان و صاحب‌نظران حوزه سیاست خارجی و روابط بین‌الملل به ارزیابی دیدگاه‌های مطرح شده از سوی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران پرداخت.

شکل‌دهی مکانیسم درون منطقه‌ای

رئیس‌جمهور در بخشی از صحبت‌های خود به موضوع الگوی امنیت‌سازی ایران مبتنی بر شکل دهی مکانیسم درون منطقه‌ای پرداخت.

در این باره حسین ملائک، سفیر پیشین ایران در چین معتقد است سیاست جمهوری اسلامی از ابتدا در منطقه این بوده که کشورهای اطراف باید بتوانند مسائل خود را حل‌وفصل کنند. این سیاست مورد توافق برخی کشورها در منطقه نبوده چون احساس می‌کردند از طریق حمایت یک نیروی خارجی مثل آمریکا بهتر می‌توانند مسائل خود را حل کنند.

وی با اشاره به حضور نظامی نیروی خارجی

از سال 2000 در منطقه تصریح کرد: این مسائل باعث نشد در منطقه صلح و ثبات به‌وجود بیاید و تنش‌ها بیشتر شد و حتی آمریکا که برای ثبات وارد منطقه شده بود خودش به صورت سیبل بی‌ثباتی درآمد و گروه‌هایی که با آمریکا مخالف بودند با این کشور درگیر شدند. این روند تاجایی ادامه پیدا کرد که آمریکایی‌ها در افغانستان مجبور شدند شکست را به صورت کامل بپذیرند و از بازی خارج شوند. ملائک افزود: مساله دوم این بود که آیا با حضور نیافتن نیروهای خارجی، کشورهای منطقه می‌توانند نظمی به راه بیندازند تا به همدیگر اعتماد کنند؟ بنیان این قضیه به این‌برمی‌گردد که ایران، عربستان و ترکیه بتوانند معادله خوبی در منطقه برقرار کنند تا یک مکانیسم امنیتی در منطقه به‌وجود آید.

سفیر پیشین ایران در چین با اشاره به روابط خوب کشورمان با ترکیه گفت: به‌رغم این روابط مطلوب اما هنوز به تفاهمات خوبی در منطقه با این کشور نرسیدیم. در عین حال عربستان احتمالا از وضعیت آمریکا در منطقه عبرت گرفته و بعید نیست روی این مساله فکر کند تا مذاکراتی مثل ایران و ترکیه برای ثبات منطقه به انجام برسد.

تحریم‌ های دارویی

رئیس‌جمهور در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع خرید و واردات واکسن اشاره و در عین حال عنوان کرد در این عرصه، تحریم‌های دارویی مقابل ملت ایران قرار گرفت.

علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی در گفت‌وگو با جام‌جم به سیاست‌های خصمانه آمریکا در رابطه با جمهوری اسلامی ایران اشاره کرد و گفت: وقتی ارتباطات بانکی از سوی استکبار دچار اختلال شد هیچ امکان مراوده و خرید و فروشی وجود ندارد. ما از این منظر تحت حصر قرار گرفتیم.

وی با اشاره به مشکلات ایران برای تامین برخی اقلام بهداشتی مثل تهیه ماسک در ابتدای شیوع بیماری کرونا تصریح کرد: نکته قابل‌تامل این‌که در برخی مواقع حتی کشورهای غربی با وجود قول و قرارهایی که با ایران برای تامین این مایحتاج گذاشتند در آخرین لحظه حتی در باند فرودگاه از ارسال این اقلام خودداری می‌کردند؛ درحالی که تهیه این موارد مربوط به جان انسان‌هاست.

مرندی خاطرنشان کرد: سازمان جهانی بهداشت با کمپانی‌ها و کشورهای سازنده واکسن قرارداد بست که بعد از تولید واکسن باید سهمی به همه کشورها تعلق بگیرد. جمهوری اسلامی هم برای تهیه واکسن، هزینه‌ها را تامین کرد اما موقع ارسال این محموله‌ها به‌رغم تاکید سازمان جهانی بهداشت آن کشورها از ارسال واکسن خودداری کردند. بنابراین براساس خباثت سیاسی و اقتصادی برخی کشورهای غربی و در راس آنها آمریکا تحریمی علیه ایران و برخی کشورها اعمال شد و به این واسطه حیات برخی از انسان‌های نیازمند را به خطر انداختند.

مقاومت هوشمند و پویا

حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی در قسمت دیگری از سخنرانی خود به موضوع ایستادگی مردم ایران در برابر فشارهای آمریکا اشاره و بر این نکته تاکید کرد که آمریکا به اشتباه گمان می‌کرد جمهوری اسلامی مستاصل شده است اما ایستادگی ملت جواب داد. رئیس‌جمهور در ادامه، سیاست کلی جمهوری اسلامی را مقاومت هوشمند و پویای برآمده از عقلانیت راهبردی عنوان کرد.

در همین زمینه رامین مهمان‌پرست، سخنگوی پیشین وزارت خارجه به ما گفت: به عنوان اولین سخنرانی آقای رئیس‌جمهور در سازمان ملل که به صورت برخط ارائه شد، چارچوب‌های سیاست خارجی ما تبیین شد. یکی از آن موضوعات به بحث برجام و آمریکا برمی‌گردد. فشار حداکثری که در دولت قبلی ایالات متحده از سوی ترامپ شروع شد، در دولت بایدن هم به نوعی دیگر همان شیوه‌ها اعمال می‌شود.
وی افزود: آمریکایی‌ها فکر می‌کردند با اعمال این سیاست خواهند توانست جمهوری‌اسلامی ایران را به واگذاری امتیاز وادار کنند. رئیس‌جمهور در سخنرانی خود تاکید کرد راه چاره‌ای که برای این رفتار غلط آمریکا از سوی ایران اتخاذ می‌شود مقاومت هوشمندانه به همراه خنثی‌کردن تحریم است. همچنین از این پس بحث توسعه رابطه با همسایگان و دیگر کشورها به صورت جدی در دستور کار قرار خواهد گرفت.

به گفته مهمان‌پرست، تاکید رئیس‌جمهور این بود که هیچ‌گاه دولت سیزدهم از موضع ضعف وارد هیچ مذاکره‌ای نخواهد شد. بنابراین گمان می‌کنم فضایی که از این پس براساس خواسته‌ها و مطالبات جمهوری اسلامی ایران در جریان مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد این است که دیگر به حرف طرف‌های مقابل اعتنا و اعتماد نخواهد کرد و هر موقع که طرف‌های مقابل این آمادگی را داشته باشند که تعهدات خود را در عمل به اجرا بگذارند و از سویی دیگر، این تعهدات راستی‌ آزمایی شود متعاقب آن ایران هم آمادگی انجام تعهدات را خواهد داشت.

حفظ تمامیت ارضی کشورهای منطقه

رئیس‌جمهوری اسلامی ایران در بخشی دیگر از سخنان خود به موضوع اهتمام ایران به حفظ ثبات و تمامیت ارضی همه کشورهای منطقه اشاره کرد.

نوذر شفیعی، نماینده پیشین مجلس و استاد روابط بین‌الملل در این باره به جام‌جم گفت: آقای رئیسی در وهله اول در پی ارائه تصویری از دولت خود به جامعه بین‌المللی است. شاید تصور اولیه این بوده که احتمالا سیاست خارجی ایران با روی کار آمدن آقای رئیسی رادیکال‌تر خواهد شد. پیام رئیس‌جمهور به جامعه بین‌المللی این است که ایران سیاست معقول و توام با منافع متقابل را در دستور کار قرار می‌دهد.

وی بیان کرد: یکی از زیرمجموعه‌های سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران سیاست منطقه‌ای است. در این عرصه ما با دو چالش اصلی مواجهیم. یکی بحث نفوذ منطقه‌ای ایران و دیگری اختلافات ایران با برخی کشورهای منطقه است.

این نماینده پیشین با اشاره به اظهارات و مواضع رئیس‌جمهور قبل ازانتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم خاطرنشان کرد: آقای رئیسی در قبل از انتخابات ابتکار «همسایگی خوب» را مطرح کردند. این ابتکار می‌تواند به این دو چالش پاسخ بدهد. یعنی هم به تنش‌زدایی، ترمیم و نزدیک شدن رابطه ایران با کشورهای منطقه منجر شود و هم باعث از بین رفتن برخی سوءبرداشت‌ها نسبت به بعضی اقدامات جمهوری اسلامی خواهد شد.

مذاکره با فواید مشخص

مهدی فضائلی، کارشناس مسائل سیاسی و معاون دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفت‌وگو با جام‌جم به تحلیل بخشی از سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر این‌که آمریکا به تعهدات خود که لغو تحریم‌هاست عمل نکرد و ما گفت‌وگویی را که به لغو تحریم‌ها منجر نشود انجام نمی‌دهیم، پرداخت.

فضائلی در همین زمینه یادآورشد: بحث ادامه مذاکرات هسته‌ای وین موضوعی است که آمریکا و متحدان اروپایی آنها بسیار پیگیر هستند که از سر گرفته شود و حتی رژیم‌صهیونیستی هم که قبلا اعلام می‌کرد مخالف بازگشت آمریکا به مذاکرات است، اخیرا اعلام کرد موافق هستند که این مذاکرات از سرگرفته شود.

فضائلی تاکید کرد: جمهوری اسلامی در کلیت مذاکره مخالفتی با انجام آن ندارد اما واژه‌ای تحت عنوان مذاکره و توافق خوب وجود دارد و تعریفی که ما از این نکته داریم برای ادامه مذاکره بسیار مهم است. این تحلیلگر مسائل سیاسی با بیان این نکته که جمهوری اسلامی در حال حاضر عجله‌ای برای مذاکرات ندارد، افزود: ما در عین حال قصد ترک مذاکرات را هم نداریم.

مهم‌ترین نکته این است که مذاکرات و توافق خوب از نظر جمهوری اسلامی توافقی است که منتج به فواید مشخص برای جمهوری اسلامی شود و آثار مشخصی به ویژه در مسائل اقتصادی داشته باشد.

وی بر همین اساس خاطرنشان کرد: این‌که ما بخواهیم مذاکره را صرفا برای مذاکره انجام دهیم و مجددا طرف مقابل ما خواسته‌های گذشته خود را تکرار کند بدون این‌که منفعتی برای جمهوری اسلامی داشته‌باشد، درست نمی‌دانیم و طبیعتا ایران وارد چنین مذاکراتی نخواهد شد از این رو این منطق کاملا روشن است چرا که ایران اینگونه مذاکره را بی‌حاصل و حتی مضر می‌داند.

فضائلی اضافه کرد: سخنان رئیس‌جمهور در نطق سازمان ملل خلاصه همین سیاستی است که جمهوری اسلامی مذاکراتی را دنبال می‌کند که فواید مشخص داشته‌باشد و تحت فشار و تحمیل هیچ کشوری صورت نگیرد.

تحریم تحریم‌کنندگان

الهام امین‌زاده، کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با جام‌جم در تحلیل بخشی از سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر این‌که امروز همه جهان از جمله خود آمریکایی‌ها اذعان دارند پروژه مقابله با ملت ایران که در دوره اخیر در نقض شکل و محتوای برجام جلوه‌گر شد و با سیاست فشار حداکثری و خروج خودسرانه از توافق بین‌المللی برجام دنبال شد، به‌طور کامل شکست خورده اما سیاست ظلم حداکثری هنوز رها نشده‌است،‌ عنوان کرد: سخنان رئیس‌جمهور در نطق سازمان ملل نکات مهمی داشت، از جمله این‌که کشوری که قلدری می‌کند و حقوق ملت‌ها را زیر پا می‌گذارد نهایتا خودش تنها می‌ماند.

این کارشناس مسائل بین‌الملل بر همین اساس افزود:‌ ما با دیپلماسی فعالی که در دولت سیزدهم مواجه هستیم متوجه می‌شویم خود تحریم‌کنندگان دچار تحریم خواهندشد و علائم و نمونه‌های آن نیز زیاد است.

امین‌زاده با بیان این‌که علائم این موضوع از هم‌اکنون آغاز شده‌است، تصریح کرد: ورود واکسن و تعاملات و قراردادهای اقتصادی که در حال انعقاد است، نشان می‌دهد وقتی سیاست خارجی ما همه‌جانبه باشد و در منطقه نیز همه همسایگان را پوشش دهد، جواب خواهدگرفت.

وی همچنین یادآور شد: بنابراین در این شرایط قطعا سیاست‌هایی که به دنبال ضربه‌زدن به جمهوری اسلامی ایران و ناتوان کردن کشورمان هستند تا به نوعی قدرت اقتصادی ما را تضعیف کنند دچار ناکارآمدی خواهدشد.

وی بر همین اساس یادآور شد نتیجه و جمع‌بندی سخنان رئیس‌جمهور نیز حول همین محور بود که آمریکا موفق نمی‌شود و به دلیل سیاست فشار حداکثری علیه ایران تنها خواهدماند.

اعتبار جهانی آمریکا با حمله به کنگره زیر سوال رفت

روز گذشته رئیس‌جمهور در سخنانی که به صورت ویدئو کنفرانس در هفتاد و ششمین نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شد گفت که سال گذشته، دو تصویر از آمریکا تاریخ‌ساز شد؛ ۶ ژانویه که کنگره آمریکا مورد هجوم مردم آمریکا قرار گرفت و در آگوست که مردم افغان از هواپیمای آمریکایی به پایین پرتاب شدند. از کپیتال تا کابل یک پیام به جهان مخابره می‌شود و آن بی‌اعتباری نظام سلطه آمریکا در داخل و چه در خارج است.

فواد ایزدی، کارشناس مسائل آمریکا در گفت‌وگو با جام‌جم در تشریح این بخش از سخنان رئیس‌جمهور عنوان کرد: دولت آمریکا در داخل این کشور بی‌اعتبار شده چرا که مهم‌ترین نهادهایی که به صورت سنتی مشروعیت آمریکا را نمایندگی می‌کردند دچار چالش شده‌اند و در عمل برای انجام وظایف خود ناتوان هستند.

ایزدی افزود: همان‌طور که می‌دانیم در آمریکا سیستم سکولار حاکم است و در نهایت تصمیماتی که در کنگره گرفته می‌شود نهایی بوده و اگر کسی بخواهد آن را به چالش بکشد به دادگاه عالی می‌رود بنابراین هیچ متن بالادستی در آمریکا وجود ندارد.

ایزدی با تاکید بر این‌که کنگره در آمریکا آخر خط تصمیم‌گیری محسوب می‌شود، یادآور شد: وقتی به کنگره تعرض شد در واقع اساس و اصالت سیستم آمریکا زیر سوال رفت؛ چراکه خود سیستم ایالات متحده ساختمان کنگره را انتهای پروسه حکمرانی می‌داند.

این کارشناس مسائل آمریکا همچنین با اشاره به وضعیت آمریکا در افغانستان گفت: تکلیف آمریکا در افغانستان مشخص است چرا که با توجه به فرار آمریکایی ها با افتضاحی که در داخل و خارج از آمریکا به بار آوردند، یک شکست بزرگی را متحمل شدند.

وی تصریح کرد: این موضوع نشان می‌‌دهد بی‌اعتباری آمریکا که در صحبت‌های آقای رئیسی مطرح شد کاملا واقعیت دارد؛ چرا که آمریکایی‌ها به دوستان خود در افغانستان در حالی که روادید و حتی تابعیت آمریکا داشتند هم رحم نکردند بنابراین این شکست در کنار بی‌اعتباری و بی‌آبرویی آنها باعث شده وضعیت آمریکایی‌ها در یک سال گذشته بغرنج شود.

برنامه داعش، پیشروی تا بوسنی و همسایگی با اروپا

رئیسی در نشست مجازی سازمان ملل تاکید کرد اگر مجاهدت شهید ابومهدی المهندس و سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی نبود، امروز داعش همسایه مدیترانه‌ای اروپا بود؛‌ سعدا... زارعی، کارشناس مسائل غرب آسیا در این زمینه عنوان کرد: اگر ما به نقشه حرکت گروه تروریستی داعش نگاه کنیم متوجه می‌شویم داعش کل مناطق اسلامی را هدف گرفته‌بود و درصدد بود فرم حکومتی خاص خود را بر هر جایی که مسلمانی وجود دارد گسترش دهد.

زارعی با بیان این که این اتفاق به این معنا بود که مدل حکومتی آنها به کشورهای حوزه بالکان از جمله آلبانی و بوسنی هم سرایت می‌کرد، افزود: این موضوع در واقع ترکیه را هم دربر می‌گرفت و به طور کلی اروپا را همسایه داعش می‌کرد.

وی تاکید کرد: بنابراین اقدامی که سردار حاج قاسم سلیمانی و شهدا و رزمندگان جبهه مقاومت انجام دادند محو یک پدیده خطرناک جهانی بود. امروز همه مردم جهان از جمله اروپایی‌ها مدیون سردار سلیمانی هستند.

زارعی در خصوص بخش دیگری از سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر این‌که داعش آخرین موج افراط‌گرایی نخواهدبود، تصریح کرد: تا زمانی که عوامل شکل‌دهنده به گروه‌هایی مانند داعش از قبیل اشغالگری و مداخلات غرب و فقر تحمیلی، بی‌سوادی و گسترش بیماری‌ها وجود داشته‌باشد، احتمال شکل‌گیری گروه‌های افراطی هم محتمل است. بنابراین اگر غرب می‌خواهد شاهد چنین پدیده‌هایی نباشد باید الزاما در روش‌های اداره دنیا تجدیدنظر کند.

این کارشناس مسائل غرب آسیا با اشاره به این‌که یکجانبه‌گرایی آمریکا و غرب در اداره جهان نمی‌تواند جهان را امن کند، خاطرنشان کرد: دود ناامنی فقط به چشم کشورهای ضعیف نخواهدرفت؛ بلکه این موضوع کشورهای ثروتمند را هم متاثر خواهدکرد.

فتاح غلامی - روزنامه‌نگار / روزنامه جام جم