مسجد مجلل مناسب همایش است نه نماز

به گزارش جام جم آنلاین روزنامه جام جم نوشت: آتش زدن مسجدالاقصی توسط صهیونیست‌ها موجب شد دولت‌های اسلامی برای مقابله با خطر‌هایی که جهان اسلام و مقدسات اسلامی را تهدید می‌کند، سازمان کنفرانس اسلامی را تشکیل دهند.

 

از سال ۱۳۸۲/۲۰۰۳ به پیشنهاد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران و با تصویب وزرای خارجه کشور‌های اسلامی در اجلاس تهران، از ۳۰مرداد برابر با ۲۱آگوست هفته جهانی مسجد نامگذاری شد. اکنون فارغ از این که بحث‌ها و اقدامات سیاسی باعث خیر شد و هفته‌ای به‌نام مسجد نامگذاری شد، همین انتخاب انگیزه‌ای شد تا با دکتر محسن اکبرزاده، مهندس معمار و محقق هم‌صحبت شوم و درباره معماری مساجد و این که این معماری چقدر در خدمت حال و هوای معنوی مساجد است بپرسم و یک سؤال کمی تا قسمتی اساسی که چرا مساجد قدیمی که از ساخت آن‌ها قرن‌ها می‌گذرد هنوز حال ما را از مساجدی که جدید ساخته می‌شوند، خوب‌تر می‌کنند؟

اکبرزاده که در جواب دادن و به چالش کشیدن باور‌ها جسور است و زیاد اهل مماشات نیست، همان اول صحبت وقتی از او می‌خواهم درباره مساجد ایرانی برایم بگوید جواب می‌دهد که اصلا با این موضوع موافق نیستم و این صورت‌بندی را درست نمی‌دانم و باورم این است که این تقسیم‌بندی دقیق و صحیح نیست. تنها کسی که به مساجد ایرانی اعتقاد دارد و درباره این موضوع تحقیق کرده و کتاب نوشته سیدمحمد بهشتی است.

بحث را می‌برم سمت این‌که با پیشرفت فناوری و به میدان آمدن دوربین‌های دیجیتال و گوشی‌های هوشمند و شبکه‌های اجتماعی مساجد هم بیشتر دیده می‌شوند و زیبایی‌های آن‌ها بیشتر به چشم می‌آید. یکی‌اش مسجد نصیرالملک شیراز که الان دیگر به یکی از مساجد معروف ایران در جهان تبدیل شده است. اکبرزاده می‌گوید: همین اول بگویم که مسجد نصیرالملک را گردشگرانی که از خارج به ایران می‌آمدند (قبل کرونا) به ایرانی‌ها معرفی کردند و با رواج شبکه‌های اجتماعی این شهرت روز به روز بیشتر شد. بعد از خارجی‌ها، ایرانی‌ها هم رنگ و نور مسجد نصیرالملک را دیدند و یاد گرفتند در فضای پررنگ آن چگونه عکس بگیرند و در اینستاگرام به اشتراک بگذارند و همین باعث شد روز به روز به مراجعه‌کنندگان این مسجد افزوده شود وگرنه قبل این ماجرا کسی زیاد به این مسجد رفت و آمد نداشت و مردم محلی هم برای نماز به مسجد مشیر می‌رفتند.

 

مسجد نصیرالملک را نصیرالملک سفارش داده و معمارش آن را با نگاهی به معماری و آذین‌بندی کلیسا‌ها طراحی کرده و ساخته است. برای اولین بار در ساخت مسجد از شیشه‌های رنگی استفاده شده و این شیشه‌ها در کنار کاشی‌های رنگارنگ، زیبایی متفاوتی به مسجد، نصیرالملک داده است. در ساخت این مسجد البته از مسجدوکیل هم کپی‌کاری شده و همچنین از ستون‌های تخت جمشید.

 

نقل است از سازنده مسجد نصیرالملک که گفته با این بنا تصمیم دارم آتش به‌پا کنم. رنگ‌های قرمز و صورتی در این بنا زیاد استفاده شده برعکس دیگر مساجد که رنگ قالب کاشی‌ها فیروزه‌ای و آبی است. آقای نصیرالملک آدم ثروتمندی بوده که هوس کرده مسجدی به‌نام خود بسازد. اگر من جای او بودم به جای مسجد با همین معماری یک پاویون و نمایشگاه می‌ساختم.

چه لزومی دارد بنایی به‌نام مسجد با تعریف و کاربرد‌های خاص خود بسازی، اما توقعات دیگری از آن داشته باشی. این را هم اضافه کنم سالی چهار پنج ماه برای بازدید از این مسجد بلیت فروخته می‌شود و در این ایام نماز جماعت در مسجد برگزار نمی‌شود که به باور من این یک حرکت ضد دین است. این اقدام برای مسجد جامع اصفهان هم رخ می‌دهد. علما هم حتی به این اقدام اعتراض کرده‌اند، اما اداره اوقاف به این اعتراضات توجهی نمی‌کند. این در حالی است که در آیه ۱۱۴ سوره بقره به صراحت آمده چه کسی ستمکارتر از کسی است که راه مردم به مسجد را سد کند.

به اکبرزاده می‌گویم شهر من نیشابور، مسجدجامعی دارد بسیار قدیمی که در مرکز شهر قرار دارد، حیاطی بزرگ با حوضی در وسط و شبستان‌های دور حیاط و آجرکاری‌هایی که حس زندگی به آدم می‌دهند...‌
می‌گوید: مساجدجامع نیشابور و گناباد متعلق به سبک خراسان هستند که سبکی بسیار ویژه و زیباست و کاملا بر اساس توجه به معنویت مسجد و البته اقلیم ساخته شده است.

 

این مساجد حیاط دارند و حوض و آجر عنصر اصلی سازنده آن است. دکور و تزئینات به‌شدت پررنگ در این معماری جایی ندارد. از دور خطوط اصلی دیده می‌شود و زمانی که نزدیک دیوار‌ها می‌شوی نقوش را می‌بینی و گره‌های آجری که به نهایت با ظرافت طراحی شده‌اند. این معماری، ساده است و متعادل و سرگیجه‌آور نیست. فراخ‌نایی است که مردم و مخاطب را به خود می‌خواند و زمانی که او را در آعوش خود جای داد ذره ذره زیبایی‌های خود را به او نشان می‌دهد.

 

اما آنقدر این معماری هوشمند است که می‌داند اول به دور از هر هیاهویی باید مردم را به خود فرابخواند و به آن‌ها آرامش بدهد. فراخوانی مقدم است به زیبایی که به یکباره به بیننده هجوم می‌آورد. این نوع معماری از قرن دوم باب شد تا قرون هفتم و هشتم ادامه داشت و بعد در دوره صفویه معماری‌ای باب شد که با معماری سبک خراسان کاملا متفاوت بود.

مراجعه کنید به آیه ۱۱۴ سوره بقره

اکبرزاده درباره معماری مساجد امروزی می‌گوید: در قدیم و در همان زمانی که مکتب خراسان پایه‌گذاری شد، معماری و مساجد که در اینجا موضوع صحبت ماست بر اساس اقلیم ساخته می‌شدند. معمار می‌دانست که در کدام منطقه باید حیاط را بزرگ در نظر بگیرد و اندازه حوض چقدر باشد و در‌ها و پنجره‌ها کجا نصب شوند که در سرما و گرما کاربرد داشته‌باشند. اما سال‌هاست کسی به اقلیم توجه نمی‌کند و البته به معماری کاربردی و مؤثر. پول می‌گذارند و می‌گویند می‌خواهیم مسجد بسازیم با معماری کلیشه‌ای. حیاط و حوض بزرگ و اکسسوار هم هر چه شیک‌تر بهتر.

 

در شمال و جنوب کشور که هوا مرطوب و شرجی است نباید حوض ساخت، اما می‌سازند! در مصلای تهران حوض را آنقدر بزرگ ساخته‌اند که جای آدم‌ها را هم گرفته است. حوض برای این است که دورش مردم وضو بگیرند کسی به این فکر نمی‌کند وقتی حوض بزرگ باشد، وسطش و آن‌همه آب چه می‌شود. چرا به جای یک حوض بزرگ چند حوض کوچک ساخته نمی‌شود که کاربردی‌تر و حتی زیباتر باشد.

 

مسجد ساخته می‌شود تا درش همیشه باز باشد و مردم برای نماز و عبادت به آنجا بروند. اما در سال‌های اخیر مساجد و لوازم آن آنقدر شیک و گران شده‌اند که باید به‌جز چند دقیقه وقت نماز، در آن‌ها قفل شود که دزد وسایلش را نبرد!

 

کی گفته که مسجد باید آنقدر مجلل باشد که درش چهار قفله شود؟ نمونه‌اش مسجد ایران‌مال، شیک و لاکچری، اما فقط نامش مسجد است و گرنه بیشتر اوقات اجاره داده می‌شود برای برگزاری همایش‌های مختلف. به نظرم نمازخانه کوچک نزدیک میدان ونک که کف‌پوش آن موکت است و مهر دارد و تسبیح و همیشه هم درش باز است بیشتر نمازخوان دارد تا مساجدی که همیشه درشان بسته است. باز هم ارجاع‌تان می‌دهم به آیه ۱۱۴ سوره بقره.