مکثی جدی در هزارتوی شوخی و خنده اهالی «دودکش2»!

مجموعه ای که توانست در همان هفته نخست پخش، طبق آمار مرکز تحقیقات صدا و سیما صدرنشین جدول پربیننده ها با رضایت بالا شود.

ضمن اینکه «دودکش2» به عنوان یک سری مجموعه، پتانسیل قابل توجهی برای تبدیل شدن به یک برند با تداوم در تولید دارد و می تواند با اتکا به بستر کمیک و کاراکترهایی که برای بیننده آشنا و ملموس هستند، به شرط غنی سازی بهتر فیلمنامه و قوام بیشتر کاراکترها، در سری های بعدی به شکوفایی بیشتری نیز برسد.

در این بین، اما نباید فراموش کرد کاراکترها اصولاً در چنین مجموعه هایی از چه قدرت بی انتهایی برخوردارند. کاراکترها می توانند در رئالیته جاری در متن، گاه فانتزی جلوه کنند و گاه با بهره گیری از ظرفیتهایی که پیشنیه ذهنی تماشاگر در اختیارشان گذارده و نیز قابلیت و ماهیت خودشان، بنا به فراخور موقعیت، دست به هر رفتار و طرح هر گفتاری بزنند و در قبال آن از بیننده خنده طلب کنند!

در «دودکش2» فیروز مشتاق (هومن برق نورد) را می توان دارای عمده ترین نفوذ استراتژیک در شاکله کمدی سریال دانست. او به نظر فاقد بینش سیاسی و اجتماعی پیچیده و سطح بالایی است و انتقاد از خود را نیز چندان برنمی تابد، اما از دل همین صلابت مغرورانه که به چاشنی کمدی آغشته شده، هر بار به نکته ای می پردازد تا به اصطلاح عامه، درس زندگی دهد. فیروز در پسِ پشت فریادهای مداوم و غرولندهای آمیخته شده با قمپزها و لغزها و آمپاس های بی ربط و باربط(!)، سرراست اشاره به بدیهیات اخلاقی و اجتماعی دارد. او مال مردم خور نیست، حلال و حرام سرش می شود و مسئولیت پذیر است. توی کَتِ آدمی مثل فیروز نمی رود که خانواده و اطرافیانش پا از دایره حرمت بیرون بگذارند یا امنیت و احترام جمع خانوادگی را به چالش بکشند. عصبی می شود و آن رویش را نشان می دهد. در همین حال هم اما فراموش نمی کند ضمن طعنه زنی و متلک پرانی هایش -که با منطق خودش به قصد اصلاح بیان می شوند!- ، دلی را نرنجاند و تندروی های احتمالی اش را نیز در فاصله کوتاهی جبران می کند. در بخش گفت و گوی فیروز با سارق موبایل هم شاهدیم که همچنان به رویه مألوف خود پایبند است و نفرت پراکنی یا زد و خورد را گزینه اول نمی داند. شیوه ای که بشدت می تواند برای جامعه پرخاشگر امروز، کاربری باشد.

نصرت سوزنچیان(بهنام تشکر)، دوست و همسر خواهر فیروز، نقطه مقابل اوست. مردی سرخوش و کم تعهد که وجه «کمدی رفتار» سریال در بسیاری موارد بر اثر تناقضات میان او و فیروز شکل می گیرد. نصرت بویژه در این قسمت که به نوعی اسیر جلوه های فضای مجازی نیز شده، سبکسری های پایان ناپذیری دارد و مدام روی آنها هم اصرار می ورزد. سرمایه خانوادگی را در راه خرید فالوور خرج کرده و شجره نامه قیمتی رفیقش را در معرض نابودی قرار داده! او مسئولیت نمی پذیرد و در قبال خراب کاری هایش پاسخگو نیست. نمونه چنین کاراکترهایی در جامعه پیرامونی هر یک از ما کم نیستند. کسانی که در میزانسنی از بی برنامگی و ناپختگی، علاقه مندانه زیست می کنند!

بهروز مشتاق(امیرحسین رستمی) ضلع دیگری از این مثلثِ همیشه درگیر است! او که به نظر همچنان در دنیای کودکانه ای سیر می کند و در چهل سالگی نیاز به مراقبت و تذکر، حتی در ساده ترین مسائل دارد، معیاری از عدم بلوغ ذهنی است. تفکر بلند مدتی ندارد. سرگردان ظاهر می شود و عن قریب است که در خروش امواج بلاتکلیفی، غرق شود. هرچند، گویی سرنوشت این فرجام را بویژه در اتمسفر کمدی سریال برنمی تابد و همیشه با دخالت فیروز یا بقیه، موقتاً دادرس بهروز می شود! «هیاهوی بسیار» او معمولاً «برای هیچ» است! عشق یک طرفه اش به گندم خانم (الهام اخوان) انگار باز قرار نیست به سرانجام مبارکی برسد تا مسیر عاشقانه برای او همچنان سنگلاخی باشد!
*
جان تولاک در کتاب «درام تلویزیونی» برخی آثار سریالی را چنین توصیف می کند: «... این آثار به بازفعال سازی نسبتهای بینامتنی می پردازند و نشانه های متقدم و الگوهای شوخی موجود در فرهنگ عامه را با تفکیک موضوعی به درون خود راه می دهند و چون پدیده ای اجتماعی، به انتظار الگوهای خوانش معینی می نشینند که پیشتر در فرهنگ عامه شکل گرفته اند و مخاطب از طریق آنها با اثر ارتباط برقرار می کند».(نشر اداره کل پژوهش های سیما.1383)

از این تعبیر بخوبی می توان برای توصیف مجموعه هایی مانند «دودکش2» نیز بهره جست. مواردی چون شوخی با کلید روحانی یا اشاره های پی در پی به تورم افسارگسیخته در لابه لای دیالوگها و نیز بحث تشکیل خانواده و ملزومات مالی آن در تنگنای اقتصادی فعلی، گذشته از وجوه سیاسی و اجتماعی شان، همان مواردی هستند که در جامعه و مکالمات شهروندان نیز در عین تلخی، گاه رنگ و بوی کمدی به خود می گیرند! این وامگیری سازندگان «دودکش2» از بطن مناسبات و صحبتهای جامعه، البته دوسویه است؛ همان طور که تکیه کلامهای فیروز نیز امروز میان مردم و در فرهنگ عامه به صراحت و بی اغراق اغلب یادآور این کاراکتر و ادبیات خاص او هستند؛ از قيف و قپی، ضرس قاطع و آمپاس گرفته تا قمپز و عقبه!