اگرچه تهاجم ایالات متحده به کنسولگری ایران نقض آشکار حقوق بین الملل به شمار می رود، اما به نظر می رسد این اقدام همچون دیگر موارد فقط برای برخی از کشورها محل انتقاد بود و امریکایی ها به نظر خودشان حق دارند، سیاست های نامتعارف خود را در هر کجای جهان که می خواهند ادامه دهند و چیزی به نام حقوق و روابط بین الملل تعریفی برای این کشور ندارد.بسیاری از کارشناسان تهاجم به کنسولگری ایران را در اربیل نقض آشکار حقوق بین الملل و تعرض به حقوق حقه یک کشور قلمداد می کنند.
سارا فلاندرز از اعضای موسسه سازمان ضد جنگ علیه ایران و همچنین از بانیان جنبش مخالف جنگ (ANSWER) در امریکا می گوید: اقدام امریکا برای حمله به کنسولگری ایران در شهر اربیل در شمال عراق اقدامی غیر قانونی بود و می توان آن را نقض کلی قوانین بین المللی تلقی کرد.
فلاندرز همچنین بازداشت غیر قانونی 5 دیپلمات ایرانی و ضبط اسناد و رایانه های آنها را محکوم و آن را مغایر با نرم ها و هنجارهای بین المللی توصیف کرد و افزود: اقدام امریکا را در نوع خود می توان اقدامی جنگی نامید.
امریکا به حدی از مفاد کنوانسیون ژنو و دیگر مقررات بین المللی تخطی کرده که انجام این گونه اقدامات برایش طبیعی است |
میخائیل کامینین ، سخنگوی وزارت خارجه روسیه دراین باره گفت: حمله نظامیان به کنسولگری یک کشور خارجی در خاک کشور دیگر به طور کلی مردود و غیرقابل قبول است .وی افزود: این اقدام (حمله نظامیان امریکایی به کنسولگری ایران) نقض خطرناک معاهده ژنو درباره روابط کنسولی است.
بر اساس معاهده ژنو، کشورهای عضو این کنوانسیون به موجب ماده 27 تعهد کرده اند که حتی در زمان مخاصمه مسلحانه در خاک یک کشور به مراکز کنسولی ، اموال و متعلقات آرشیو دیگر کشورها احترام گذاشته و آن را مورد حمایت قرار دهند. همچنین این اقدام اهداف و اصول منشور سازمان ملل متحد را درخصوص احترام به حاکمیت کشورها، حفظ صلح و امنیت بین المللی نقض کرده است.
نباید فراموش کرد که مصونیت های سیاسی از دیرباز در عرف و رویه بین الملل پذیرفته شده و از سال 1961 در کنوانسیون وین راجع به روابط سیاسی ، تدوین شده است و در زمره منابع قراردادی حقوق بین المل قرار دارد. این مصونیت ها، در یک تقسیم بندی عام به مصونیت از تعرض و مصونیت از تعقیب قضایی تقسیم می شوند. در نوع اول نه تنها ماموران سیاسی ، بلکه همه اشخاص از این مصونیت برخوردارند و نوع دوم شامل مصونیت قضایی ماموران سیاسی می شود. در عین حال مخالفت نیروهای امریکایی در 2 ماه گذشته با دیدار نماینده سفارت و کنسولگری جمهوری اسلامی ایران با دیپلمات های ایرانی و نیز بخش دیگری از بی اعتنایی مقامات امریکایی به معاهده های بین المللی است.
براساس کنوانسیون وین سال 1963 میلادی ، هر نماینده کنسولگری حق دارد که در اولین فرصت با اتباع بازداشت شده خود در کشورهای میزبان دیدار کرده و از وضعیت آنها با خبر شود، فرصتی که در اختیار هیچ کدام از دیپلمات های ایرانی قرار داده نشد. در این میان شورای امنیت نیز که در بسیاری از موارد حتی در مواردی که ارتباطی با وظایفش ندارد با فشار قدرتهای بزرگ اقدام به مداخله می کند، اما درباره ربودن 5 دیپلمات ایرانی از سوی نظامیان امریکایی در اربیل واکنش شایسته ای نشان نداد.
اما اندیشه امریکا از این اقدام چه بود. به نظر می رسد دلیل این اقدام مقامات امریکایی به زمانی بر می گردد که جورج بوش رئیس جمهور امریکا راهبرد جدید خود را درباره عراق اعلام کرد. خیلی ها فکر کردند که بوش به گزارش گروه تحقیق عراق معروف به کمیته بیکر- هامیلتون اهمیت می دهد.
گزارش بیکر از بوش می خواست هر چه زودتر سربازان امریکایی را از عراق خارج کند و بدون فوت وقت با ایران و سوریه به گفتگو بپردازد. بوش هنگام اعلام راهبرد جدید خود در عراق گفت به زودی 21 هزار و 500 سرباز جدید به عراق خواهد فرستاد و علاوه بر آن به آنچه دخالت های ایران در عراق خواند، پاسخ نظامی خواهد داد. از دید ناظران سیاسی از این صریحتر نمی شد به درخواست های کمیته تحقیق دهن کجی کرد، اما چند روز بعد روزنامه واشنگتن پست با انتشار گزارشی ابعاد بیشتری از راهبرد جدید بوش را در عراق فاش کرد. این روزنامه نوشت روش برخورد نظامیان امریکایی با حضور نیروهای ایرانی در عراق تا پیش از اعلام راهبرد جدید بگیر و رها کن بوده و حالا به بگیر یا بکش ، تغییر پیدا کرده است. بلافاصله پس از این اتفاق امریکایی ها حجم وسیعی از تحرکات منطقه ای و فرامنطقه ای علیه ایران را به جریان انداختند که بخشی از این تحرکات جریان گروگانگیری در عراق بود.
دستگیری 2 میهمان ایرانی دولت عراق در بغداد (که البته پس از 8 روز آزاد شدند)، حمله به کنسولگری ایران در اربیل و ربودن 5دیپلمات ایرانی و در نهایت ربودن جلال شرفی ، دبیر دوم سفارت ایران در بغداد از جمله مهمترین این اقدامات بودند. اما ایا این سیاست با حمله به یک ساختمان قدیمی کنسولگری ایران در اربیل که سالهاست همه آن را می شناسند یا دستگیری یک دیپلمات رسمی آن هم در دیدگان عموم تنها برای خروج ایران از عرصه عراق نبود.
شکنجه جلال شرفی
جلال شرفی که در عراق تحت شکنجه شدید نیروهای امریکایی قرار گرفته بود درباره انگیزه ربایندگان خود گفت : آنها بیشتر به دنبال تخریب روابط ایران با عراق بودند و در بازجویی ها از من می خواستند اعتراف کنم که ایران در امور داخلی عراق دخالت می کند و تهدیدی برای کشورهای عربی است. گری سیک ، کارشناس ارشد امنیتی در امور ایران نوشت: امریکا قصد حمله به ایران را ندارد و هدف نگه داشتن ایران در حالت تردید است. به نظر امریکایی ها، ایرانی ها فقط زمانی که تحت فشار هستند به جامعه بین المللی پاسخ می دهند، نه زمانی که احساس قدرت می کنند و در این چارچوب ، دستگیری دیپلمات های ایرانی در عراق با هدف این که امریکا در مذاکره با ایران اهرمی در دست داشته باشد صورت گرفته است |
اوضاع در عراق و رابطه ایران با شیعیان این کشور نشان می دهد که مذاکره با ایران یکی از راه حل های مشکل عراق است. اما امریکایی ها برای نشاندن ایران سر میز مذاکره باید بهانه ای می یافتند که ایران خواستار این مذاکره باشد و شاید بهانه های این چنینی دلیل خوبی برای اجرای این سیاست باشد.
به همین دلیل بلافاصله پس از دستگیری این دیپلمات ها، امریکایی ها از مجاری مختلف به تهران گفتند آماده گفتگو هستند، چرا که حالا ایران هم یک درخواست از امریکا دارد.این خلاصه بازی است. باید گفت اتفاقا بوش به توصیه گروه تحقیق عراق کاملا عمل کرده و قصد دارد - یعنی چاره ای ندارد - که با ایران گفتگو کند. ولی ابتدا یک مرحله واسط تعریف کرده تا به انجام برخی مانورها از موضع التماس کننده به تعبیر رابرت گیتس در مقابل ایران بیرون بیاید و بعد پای میز مذاکره بنشیند.
عملکرد وزارت خارجه
مسوولان سیاست خارجی ایران همواره بر این موضوع تاکید دارند که موضوع دستگیری دیپلمات های ایرانی ارتباطی با مسائل دیگر ندارد. سخنگوی وزارت امور خارجه در آخرین واکنش به این پرسش در جمع خبرنگاران اعلام کرد نباید موضع دپیلمات ها را به دیگر مواضع ایران گره زد و حضور و عدم حضور ایران در اجلاس عراق ارتباطی به آزادی دیپلمات های ایرانی ندارد. حشمت الله فلاحت پیشه ، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس با اشاره به ربوده شدن دیپلمات های ایرانی در عراق تصریح می کند: امریکا به حدی از مفاد کنوانسیون ژنو و دیگر مقررات بین المللی تخطی کرده که انجام این گونه اقدامات برایش طبیعی است و ایران باید از ابزارهایی که در اختیار دارد به صورت جدی برای آزادی دیپلمات های دربند خود استفاده کند چرا که آنان به ناحق بازداشت شده اند.
داریوش قنبری یکی دیگر از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز هدف امریکا از انجام این گونه اقدامات را ایجاد جو روانی خاص علیه ایران در جهان و منطقه ارزیابی کرده و تاکید می کند: امریکا درصدد کاهش نفوذ ایران در عراق و بدبین کردن کشورهای منطقه نسبت به تهران است .رضا طلایی نیک ، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم براین باور است که پیگیری مسوولیت قانونی دولت عراق و انجام اقدامات حقوقی در مجامع بین المللی توام با استفاده از تحولات مرتبط با امریکا در منطقه می تواند به آزاد سازی دیپلمات های ایرانی ربوده شده در عراق کمک کند که در برخی از این ظرفیت ها هنوز اقدامات جامعی صورت نگرفته است. نماینده بهار و کبودرآهنگ تصریح می کند: به نظر می رسد، اقدامات دولت در بازدارندگی و حمایت اثربخش از اتباع ایرانی کافی و رضایت بخش نبوده است.
به گفته وی ، وزارت خارجه باید از تمامی ظرفیت ها، امکانات منطقه ای و بین المللی خود برای آزادی دیپلمات های ایرانی استفاده کند، چرا که با گذشت ماهها از بازداشت آنان هنوز نتایج شفاف و قاطعی از آزادی دیپلمات های ربوده شده مشهود نیست.