2 خواسته‌ ای که نباید از آنها کوتاه بیاییم

 وجه اشتراک جمهوریخواهان و دموکرات‌های کاخ سفید این است که هر دو کمترین اعتقادی به برجام و متعلقات آن (حتی قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد) به مثابه یک سند حقوقی مستقل ندارند. بر همین اساس، رفع تحریم‌ های ضد ایرانی نیز معنایی در قاموس سیاست خارجی آمریکا ندارد.

بی‌دلیل نیست که جو بایدن و همراهانش در شش دور مذاکرات اخیر در وین با هدف احیای برجام، زیر بار رفع همه تحریم‌های ضدایرانی و متعاقبا ارائه تضمین در خصوص آینده توافق هسته‌ ای نرفته‌اند.

مطابق نگاهی که افرادی نظیر ریچارد نفیو (معمار تحریم‌های ضد ایرانی در دوران اوباما)، جیک سالیوان و آنتونی بلینکن نسبت به مذاکرات وین دارند، صرفا منجر به پررنگ شدن تعهدات ایران و کمرنگ‌تر شدن تکالیف غرب شود.

طرف آمریکایی در ابتدا تاکتیک تفکیک تحریم‌ های ضد ایرانی را با هدف باقی ماندن هندسه و ساختار تحریم‌ها در دستور کار قرار داده و سپس با تضمین گریزی سعی دارد به این پروسه شدت بخشد.

همگان به یاد دارند در سال 2016، زمانی که توافق هسته‌ ای میان ایران و اعضای 1+5 اجرایی شد، جان کری و جک لو، وزرای خارجه و خزانه‌داری دولت اوباما به‌صراحت ماده29 برجام را نقض کرده و مانع رفع واقعی تحریم‌های ضد ایرانی شدند.

پس از شکایت ایران، واشنگتن و تروییکای اروپایی در کمیته مشترک برجام مدعی شدند توافق هسته‌ای نقض نشده و باید به همین منوال ادامه پیدا کند.

با توجه به تجربه سال 2016 و همچنین تجربه خروج دولت ترامپ از توافق هسته‌ای در سال 2018 ، اساسا جایی برای مدارا و مصالحه در مذاکرات وین باقی نمانده است و بدیهی است رفع همه تحریم‌های مغایر با برجام و ارائه تضمین در خصوص آینده توافق هسته‌ای، دو مؤلفه‌ای هستند که بدون آنها احیای برجام نه‌تنها برای کشورمان مفید نیست، بلکه مولد زیان و آسیب علیه منافع ملی ما خواهد بود.

نقطه اوج این ضرر به امکان استفاده دولت آمریکا از مکانیسم ماشه برمی‌گردد. منظور از مکانیسم ماشه بخش پایانی همان ساز و کار حل اختلافات در بندهای ۳۶ و ۳۷ در برجام است.

این دو بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بینجامد، به مکانیسم ماشه معروف شده است.

طرف آمریکایی قصد دارد از یک سو هندسه تحریم‌ها را علیه ایران حفظ کرده و مانع عادی سازی روابط تجاری تهران با کشورهای دیگر شود و از سوی دیگر از ظرفیت‌های سلبی برجام مانند مکانیسم ماشه در راستای وادارسازی کشورمان به بقا در توافق هسته‌ای با حداقل منافع ممکن استفاده کند.

با این حال اصرار بر رفع همه تحریم‌ها و ارائه تضمین در خصوص آینده برجام هر دو سبب خواهد شد تا قدرت مانور واشنگتن و تروییکای اروپایی در این مسیر محدود شود.

بدیهی است دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان در دور هفتم مذاکرات وین (که به‌زودی برگزار خواهد شد) نباید از این دو خواسته ذره‌ای کوتاه بیاید.

حنیف غفاری - دبیر بین‌الملل / روزنامه جام جم