این موضوع از جهتی دیگر هم بسیار مهم است؛ این‌كه آگاهی از چگونگی بازگشایی‌ها یكی از مهم‌ترین سوالات خانواده‌‌های دانش آموزان است. وجود جمعیت 15 میلیونی دانش‌آموزان در ایران، نشان از آن دارد كه این تصمیم با زندگی این تعداد خانواده در ارتباط است. حدود 15 میلیون خانواده‌ای كه در اولین روز تابستان هنوز بلاتكلیف‌اند، درست مثل وزارتخانه‌ای كه این روزها ماهیتش گره خورده به چگونگی بازگشایی مدارس در سال تحصیلی پیش رو.
محسن حاجی‌میرزایی چند روز پیش باردیگر بر بازگشایی مدارس به صورت حضوری از ابتدای مهرماه تاكید كرده است، او پیش از این هم با اشاره به معایب آموزش آنلاین، به حضوری برگزار شدن كلاس‌ها اصرار داشت اما اصرار وزیر معطوف به وعده‌ای است كه از سوی وزارت بهداشت و درمان مبنی بر واكسیناسیون معلمان تا پایان مردادماه داده شده و فارغ از توانایی یا ناتوانایی واكسیناسیون كامل نزدیك به یك میلیون معلم، هنوز مشخص نیست در صورت تحقق نیافتن این وعده، قرار است چه اتفاقی بیفتد؟ در این میان البته كسی به سلامت دانش‌آموزان هم اشاره‌ای نكرده است، به این مفهوم كه آیا واكسیناسیون معلمان كافی است و می‌تواند از ابتلای دانش‌آموزان پیشگیری كند!؟ محمد محسن‌بیگی، مدیركل دفتر سلامت و امور تندرستی آموزش و پرورش یك روز پس از تكرار اصرار وزیر بر بازگشایی حضوری مدارس، این موضوع را بسته به شرایط و زمان بازگشایی‌ها دانسته و معتقد است اصرار بر بازگشایی حضوری «فعلا در حد پیشنهاد بوده است.» اما آنچه از شواهد برمی‌آید، این پیشنهاد در نگاه وزیر آموزش و پرورش قطعی است.
در این میان از سوی جمعیت 15 میلیونی دانش‌آموزان یك عملیات رمزگشایی در حال اجراست تا شاید متوجه شوند قرار است سال تحصیلی پیش رو را چگونه آغاز كنند.
همه‌چیز مشروط به یك اگر است
«طبق وعده‌ای كه ستاد ملی مقابله با كرونا و وزارت بهداشت به ما داده‌اند، قرار است در مردادماه واكسیناسیون معلمان انجام شود.
بنده مطمئن هستم كه این كار در مردادماه انجام می‌شود و باید تلاش كنیم مدارس را در شروع سال تحصیلی آینده به صورت حضوری دایر كنیم.»
این گفته‌های محسن حاجی‌میرزایی در روز یكشنبه است، پیش از او هم سخنگوی ستاد ملی مقابله با كرونا گفته بود: «اصل باید بر بازگشایی مدارس از مهرماه، به شرط یك برنامه‌ریزی مناسب باشد و آسیب ناشی از تعطیلی مدارس را می‌توان بیشتر از لطمه‌های كرونا دانست.»
همین دیروز هم محمد محسن‌بیگی، مدیركل دفتر سلامت و تندرستی وزارت آموزش و پرورش گفت: «واكسیناسیون معلمان، كادر آموزش و رانندگان سرویس مدارس از مرداد آغاز می‌شود و تا قبل از بازگشایی مدارس، فاز دوم واكسن كرونا را به شكل كامل دریافت می‌كنند. ولی هنوز نوع واكسنی كه به آنها تزریق خواهد شد، مشخص نیست.»
از حرف‌های هر سه مسؤول، می‌توان متوجه شد كه تصمیم بر بازگشایی مدارس در سال جدید تحصیلی و آموزش حضوری است، اما نكته قابل توجه و مهم كه در حرف‌های هر سه نفر هم عنوان شده، این است كه این اصرار بر آموزش حضوری، مشروط به یك اتفاق به نام واكسیناسیون معلمان، كادر آموزش و رانندگان سرویس مدارس شده است! وزیر آموزش و پرورش با قطعیت گفته «مطمئن است واكسیناسیون» صورت می‌گیرد.
این در حالی است كه وزارت بهداشت و درمان در یك ماه گذشته حتی از برنامه اعلامی خودش برای واكسیناسیون افراد بالای 70 سال عاجز بوده و به نوعی از برنامه اعلام‌شده اولویت‌های واكسیناسیون عمومی عقب است.
آخرین آمارهای وزارت بهداشت هم نشان می‌دهد تا روز گذشته چهار میلیون و ۳۷۴ هزار و ۷۲۹ نفر دوز اول واكسن كرونا و ۹۰۶هزار و ۵۴۶نفر نیز دوز دوم را تزریق كرده‌اند.
این كه در چند ماه گذشته تنها 906 هزار نفر واكسینه شده‌اند و انتظار داریم طی دو ماه بیش از یك میلیون نفر موفق به دریافت هر دو دوز واكسن شوند، حداقل با توجه به شرایط موجود، دور از واقعیت به نظر می‌رسد.
در ستایش آموزش حضوری
فصل مشترك دیگری كه در كلام مسؤولان، در تایید بازگشایی مدارس و برگزاری حضوری می‌توان دید، مربوط به آسیب‌های فراوان آموزش مجازی است.
بدیهی است كه ما از اسفند 1398 تاكنون موفق به برگزاری حضوری كلاس‌های آموزشی نشده‌ایم و این در حالی است كه در پایه نهم و دوازدهم بنا به دلایلی، حتما باید آزمون‌ها را به صورت حضوری برگزار كرد. چرا كه نمره دیپلم در كنكور و نمره پایه نهم در هدایت و انتخاب تحصیلی موثر است. شكی نیست كه نظام آموزشی ما لطمه شدیدی از غیرحضوری بودن مدارس خورده است.
ابراهیم سحرخیز، معاون پیشین متوسطه وزارت آموزش و پرورش هم در تایید این خسران‌ها به جام‌جم می‌گوید: «نباید فراموش كنیم مهارتی كه به دانش‌آموز یاد می‌دهیم، همان مهارت‌های پایه در حوزه خواندن و نوشتن یا دانشی نیست كه در دوره متوسطه متناسب با ورود به كنكور داده می‌شود، ما مهارت‌های متفاوت و متعددی از جمله رشد اجتماعی، عاطفی، با هم زیستن و تجربه محیط بزرگ‌تری به نام مدرسه و تعامل آن با جامعه را كه تاثیر بسزایی در هوش هیجانی و اجتماعی دانش‌آموز دارد، به‌واسطه آموزش مجازی از دست داده‌ایم. به همین دلیل باید تمام تلاش‌مان را معطوف به برگزاری كلاس‌های حضوری كنیم و نگذاریم برای دومین سال، دانش‌آموزان ما از این نوع آموزش محروم باشند.»
این تاكیدات یك سوال مهم هم در پی دارد و آن این است كه وزارت آموزش و پرورش چه برنامه‌ای برای برگزاری كلاس‌های حضوری دارد؟ و مهم‌تر از آن، این‌كه آیا مهم‌ترین چالش پیش روی این وزارتخانه برگزاری كلاس‌های حضوری است؟
ابرچالشی فراتر از كرونا
وقتی از استانداردهای معمول نظام آموزشی حرف می‌زنیم، مصداق آن را می‌توانیم در نحوه برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری آموزش و پرورش هم به چشم ببینیم.
ابتدای تابستان آخرین فرصت برای تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی در این حوزه است، اما رفتار مسؤولان وزارت آموزش و پرورش نشان از این دارد كه سه ماه تابستان فرصت مكفی برای این كار است.
ابراهیم سحرخیز هم معتقد است بهترین زمان برای برنامه‌ریزی سال جدید آموزشی، همان آغاز مهرماه است. به این مفهوم كه از ابتدای آغاز سال تحصیلی باید برنامه‌ریزی چگونگی برگزاری سال آینده را طرح‌ریزی كنیم، اما حالا دیگر از باب ناچاری نباید سه ماه پیش رو را از دست بدهیم.
او بلاتكلیفی آموزش و پرورش در این میان را «یك معضل بزرگ» می‌داند و به جام‌جم می‌گوید: «چون وزارت آموزش و پرورش شرط بازگشایی حضوری مدارس را معطوف به تحقق وعده وزارت بهداشت كرده است، باید با این دو پیش‌فرض به این اتفاق نگاه كرد. اول این‌كه اگر واكسیناسیون یك میلیون معلم تا پایان مردادماه انجام شد، چه می‌شود؟ و دیگر این‌كه اگر این اتفاق نیفتد، چه برنامه‌ای وجود دارد؟» آن‌طور كه از شواهد و گفته‌های متخصصان امور بهداشتی برمی‌آید، با وجودی كه دانش‌آموزان هم می‌توانند ناقل باشند، اما اگر افراد در سنین بالا در برابر ابتلا واكسینه شوند، می‌توان تا حدودی چرخه سرایت را كنترل كرد و به نوعی این اتفاق برای برگزاری حضوری كلاس‌ها امیدبخش است. اما معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش معتقد است این تنها چالش پیش‌روی وزارت آموزش و پرورش در راستای برگزاری حضوری كلاس‌ها نیست.
او می‌گوید: «با فرض این‌كه واكسیناسیون هم انجام شود و كلاس‌ها هم حضوری باشد، نكته این است كه چالش‌های پیش روی آموزش و پرورش در سال تحصیلی پیش‌رو تنها وضعیت فراگیری كرونا نیست و وزارت آموزش و پرورش باید در برابر چالش‌های دیگر و مهم این حوزه چاره‌اندیشی كند كه یكی از مهم‌ترین آنها كمبود معلم است.»
كمبود معلم چه ربطی به كرونا دارد؟
به گفته مسؤولان در سال پیش رو نزدیك به 100 هزار معلم بازنشسته خواهند شد و این در حالی است كه سال گذشته به گفته خود وزارتخانه آموزش و پرورش، نزدیك به 197 هزار معلم كمبود داشتیم. این كمبود معلم در سال گذشته به‌واسطه مجازی شدن آموزش، خیلی نمود پیدا نكرد.
با این حساب در آستانه آغاز سال تحصیلی جدید ما 300 هزار معلم كم داریم! اما كمبود معلم چه ارتباطی با فراگیری كرونا و آموزش حضوری دارد؟ شاید مسؤولان آموزش و پرورش فعلا در تلاش برای رفع مشكل آموزش حضوری باشند، اما به گفته سحرخیز ابرچالش كمبود معلم از این جهت مهم است كه راهكار حل این چالش درست در راستای كمك به فراگیری كروناست! او عنوان می‌كند: «تاوان این كمبود معلم را ما داریم با تراكم بالای دانش‌آموزان می‌پردازیم. آمار رسمی وزارتخانه آموزش و پرورش در رابطه با مبانی بودجه 1400، میانگین تراكم را در مدارس دولتی 24 نفر و در مدارس غیردولتی 16 نفر اعلام كرده است، این در حالی است كه تراكم مطلوبی كه شورای‌عالی آموزش و پرورش به عنوان یك معیار اعلام كرده، 14 نفر است كه این خودش به تنهایی یك فاجعه است.»
خلاصه حرف‌ها این است كه ما ابرچالشی به نام كمبود معلم هم در كنار كرونا داریم كه برای حل آن، تراكم كلاس‌ها را بالا می‌بریم. در حالی كه این تراكم نقش اصلی و مهمی در فراگیری كرونا دارد.»
نباید در انتظار واكسن ماند
در همه گفته‌های مسؤولان، برگزاری حضوری كلاس‌ها منوط به واكسیناسیون معلمان و كادر آموزش شده است، همین پیش‌شرط هم باعث پیش آمدن سوال دیگری شده كه آیا واكسیناسیون معلمان كافی است و این واكسینه شدن كادر آموزش می‌تواند از ابتلای دانش‌آموزان پیشگیری كند؟!
حمید سوری، اپیدمیولوژیست دراین باره به جام‌جم می‌گوید: «بدیهی است كه ما تا ابد نمی‌توانیم تمامی فعالیت‌های اجتماعی‌مان را به‌واسطه فراگیری كرونا تعطیل كنیم و همین تعطیلی هم پیامدهای مضر بسیاری دارد. اما از سوی دیگر هم به خطر انداختن سلامت افراد به‌خصوص كودكان و دانش‌آموزان، همسو با هیچ عقلانیتی نیست. بنابراین باید سودی كه از بازگشایی مدارس می‌بریم، در حداكثر ممكن باشد و زیان‌هایی كه متوجه دانش‌آموزان می‌شود، در كمترین اندازه آن.» به باور او در بازگشایی مدارس یكی از عوامل مهمی كه باید به آن توجه شود و البته به قطع زنجیره انتقال هم می‌انجامد، واكسیناسیون است. اما این روش تنها یكی از روش‌هایی است كه حداكثر منفعت و حداقل پیامد را به دنبال دارد.
این اپیدمیولوژیست ادامه می‌دهد: «كودكان می‌توانند ناقل کرونا باشند و دیگران را مبتلا كنند اما ما در حال حاضر واكسنی برای این افراد نداریم و بنابراین باید به روش‌های دیگری كه به قطع چرخه سرایت می‌انجامد هم فكر كنیم.» این در حالی‌است که خانواده‌ها نگرانند دانش‌آموزان پس از حضور در مدارس به کرونا مبتلا شوند و حکم ناقلان خاموش را برای دیگر اعضای خانواده ایفا کنند.
محمد محسن‌بیگی، مدیركل دفتر سلامت و امور تندرستی آموزش و پرورش هم درباره تامین واكسن برای دانش‌آموزان و افراد زیر ۱۸ سال دیروز اعلام كرد: «برای واكسیناسیون افراد زیر ۱۸ سال هیچ مجوزی وجود ندارد. بنابراین در مساله واكسن دانش‌آموزان طرح موضوع نشده و كسی هم به آن ورود نكرده است.»
حمید سوری معتقد است وزارت آموزش و پرورش در سه ماه باقی مانده تا آغاز سال تحصیلی، به جای انتظار كشیدن برای واكسیناسیون معلمان، باید پروتكل‌های دقیق بهداشتی را با حضور كارشناسان این حوزه مدون كند تا در صورت عدم تحقق وعده وزارت بهداشت، بتوان با رعایت این پروتكل‌ها اقدام به برگزاری حضوری كلاس‌های آموزشی كرد.
او به جام‌جم می‌گوید: «این‌كه یك هفته مانده به آغاز سال تحصیلی یكسری مواردی را تحت عنوان پروتكل‌های بهداشتی برای ورود به محیط مدرسه عنوان كنیم، كافی نیست.»
آموزش حضوری نشد، چه باید كرد؟
پیش‌فرض دیگر در این میان تحقق نیافتن وعده وزارت بهداشت در راستای واكسیناسیون معلمان و كادر آموزشی مدارس است. اگر این اتفاق نیفتد، برنامه وزارت آموزش و پرورش برای آغاز سال تحصیلی چیست؟ البته كه پاسخ به این سوال تنها گمانه‌زنی است، چراكه از سوی این وزارتخانه هیچ راه‌حل و برنامه‌ای ارائه نشده است.
ابراهیم سحرخیز دراین باره می‌گوید: «طبیعی است كه ادامه شرایط موجود، تنها راه‌حل برای این پیش‌فرض است.»
او معتقد است اگر این اتفاق افتاد باید به فكر 3.5 میلیون دانش‌آموزی بود كه در سال گذشته دسترسی درستی به شبكه شاد نداشتند. هر چند وزارت آموزش و پرورش 3.5 میلیون دانش‌آموز ترك تحصیل یا بازمانده از تحصیل سال گذشته را رد كرده است.
سحرخیز به ما می‌گوید: «اسم این نبود دسترسی 3.5 میلیون دانش‌آموز به شبكه شاد را شاید نتوانیم ترك تحصیل بگذاریم، اما بدیهی است كه این افراد از آموزشی كه بقیه دریافت كرده‌اند، محروم بودند. در یک كلام نمی‌توانیم نام این تعداد افراد را بازمانده از تحصیل بگذاریم، اما در حقیقت می‌دانیم كه این هم به نوعی بازماندگی از تحصیل است و تغییر نام این مساله به نوعی مغالطه است.» او معتقد است شبكه شاد به عنوان بستر آموزشی مهیا می‌تواند به نظام آموزشی كمك كند.
معاون پیشین وزارت آموزش و پرورش ادامه می‌دهد: «در صورت حضوری شدن آموزش‌ها ما باید از ظرفیت شبكه شاد همچنان در روند آموزش بهره ببریم. امروزه استفاده از فناوری در كنار معلم، رویكردی اجتناب‌ناپذیر است. چراكه این بستر به نوعی مكمل آموزش حضوری است.»
میثم اسماعیلی - جامعه / روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
