در جستجوی داروی کرونا

در نخستین روزهای همه‌گیری کرونا، حتی وقتی بسیاری از محققان خوشبینانه می‌گفتند ممکن است ساخت واکسن تا پنج سال طول بکشد، دنیا سرسختانه دنبال راهی برای پیشگیری از ابتلا به موارد جدی کووید 19 بود تا این‌که ماجرای عملکرد مثبت برخی داروها مثل هیدروکسی‌ کلروکین (Hydroxychloroquine) پیش آمد.

هیاهوی هیدروکسی‌ کلروکین مربوط به نتایج مطالعه کوچکی در خارج از فرانسه بود که داروی ده‌ها ساله ضدمالاریا را به‌عنوان درمانی برای کووید 19 پیشنهاد می‌کرد و همین موضوع موجب شد تا مردم دسته‌دسته شروع به مصرف این داروی مخدر کنند، طوری که منجر به کمبود آن شد.

آن زمان حتی ترامپ، رئیس‌جمهور وقت آمریکا گفته بود از روی احتیاط این دارو را مصرف می‌کند و این باعث افزایش 1.389 درصدی جست‌وجوهای اینترنتی برای خرید آن شد. اما همین‌که مردم یاد گرفتند چطور نام هیدروکسی‌کلروکین را تلفظ کنند، ادعاهای مربوط به اثربخشی این دارو از دهان افتاد. به‌دنبال ابراز نگرانی در مورد ایمنی این دارو، آزمایش‌ها متوقف و مجوز استفاده اضطراری از آن از سوی مقامات بهداشتی در ایالات‌متحده و انگلیس لغو شد.

میخ نهایی درِ تابوت هیدروکسی‌کلروکین در خرداد1399 و در جریان آزمایش یو کِی ریکاوری (UK Recovery) زده شد که نشان داد این دارو، حال بیماران مبتلای بستری در بیمارستان را بهبود نمی‌بخشد.

بااین‌حال اکنون سازمان بهداشت جهانی به‌منظور پیشگیری از کووید 19 به‌شدت توصیه می‌کند داروی هیدروکسی‌ کلروکین برای بیمارانی که کووید 19 ندارند، استفاده شود.

به‌هرحال باوجود بحث بر سر هیدروکسی‌ کلروکین، نیاز به داروهایی که از ابتلا به کووید 19 پیشگیری کند، برطرف نشده است. هجوم سویه‌های جدید ویروس کرونا و عرضه کند واکسن کووید 19 در جهان به این معنی است که به‌جز واکسن به یک سلاح دفاعی دیگر هم در برابر ویروس کرونا نیاز داریم.

هیدروکسی‌ کلروکین را دور نیندازید!

نیکلاس وایت، استاد طب گرمسیری در دانشگاه ماهیدول در تایلند می‌گوید: هیدروکسی کلروکین خیلی زود از قهرمانی به خانه صفر رسید.

او از معدود محققانی است که هنوز با آزمایش بالینی روی هیدروکسی‌کلروکین و خواهرخوانده این دارو یعنی کلروکین و اثر آن به‌عنوان یک پیشگیری‌کننده در برابر کووید 19 به تحقیق مشغول است. وی برای جذب شرکت‌کنندگان در آزمایش با مشکلات عظیمی روبه‌رو شد. وایت با توصیه سازمان بهداشت جهانی برای ادامه آزمایش‌های بالینی در مورد دارو موضوع را جدی می‌گیرد.

او می‌گوید: «درحالی‌که می‌گویم شواهد کافی برای توصیه این دارو وجود ندارد اما دلیلی هم برای کنارگذاشتن دائمی آن نداریم.» او فکر می‌کند هنوز خیلی زود است که بتوان این دارو را به‌عنوان یک درمان پیشگیرانه برای کووید-19 رد کرد. وایت می‌گوید: «ما در حال مبارزه با روند تکامل ویروس هستیم. در صورت شروع فعالیت ویروس، شما به چیز دیگری برای خرید زمان نیاز دارید و آن داروها هستند.»

آزمایش‌ های بیشتر

در اسفند99، دولت انگلستان بودجه دو آزمایش بالینی را برای پیشگیری از بیماری کووید-19 اعلام کرد؛ یکی برای افرادی که در خانه‌های سالمندان هستند و دیگری برای کسانی که سیستم ایمنی بدن‌شان در معرض خطر است.

اولین‌مورد،آزمایش داروی کِرم نواری نیکلوزاماید (niclosamide) در بیماران مبتلابه نقص ایمنی است، به‌ویژه کسانی که با پیوند کلیه تحت درمان دیالیز هستند یا افرادی که دارای بیماری خود ایمنی‌اند و برای سرکوب سیستم ایمنی بدن خود به داروهایی نیاز دارند.

این آزمایش که محققان دانشگاه کمبریج انگلستان بانام پروتکت ـ وی (PROTECT-V) انجام می‌دهند به‌دنبال درمان‌های پیشگیرانه قبل از مواجهه با بیماری یا پی‌آرئی‌پی (PrEP) هستند. در آزمایش پی‌آرئی‌پی، با تداخل در تکثیر سلول و با ممانعت از ورود ذرات ویروس به سلول‌ها از عفونت سلول‌ها جلوگیری می‌شود.

رونا اسمیت،همکار ارشد تحقیقات در دانشگاه کمبریج انگلیس می‌گوید:«تیم آزمایشی از داروی نیکلوزاماید استفاده کرد، زیرا دارویی است که سال‌هاست مورد تأیید است و با هیچ‌یک از داروهای رایج که این بیماران معمولا مصرف می‌کنند تداخل نمی‌کند و می‌توان آن را به‌راحتی از طریق اسپری بینی تجویز کرد. این دارو با جلوگیری از تکثیر ویروس در سلول‌های اپیتلیال بینی (یکی از انواع سلول‌ها که ویروس سارس و کووید سعی در تصاحب آن دارند) عمل می‌کند.

جواب ندادن به واکسن در برخی بیماران

میزان مرگ‌ومیر در افراد تحت دیالیز بسیار بیشتر از دیگران در طول همه‌گیری بوده است. در 14روز اول همه‌گیری در انگلیس از هر پنج بیمار دیالیزی که تست کرونا مثبت داشتند یک نفر فوت کرد. یک درمان پیشگیرانه برای این افراد می‌تواند نجات‌بخش زندگی‌شان باشد اما بدن این بیماران به‌اندازه افراد سالم به واکسن پاسخ خوبی نمی‌دهد و ممکن است سیستم ایمنی بدن‌شان آنتی‌بادی زیادی تولید نکند. مطالعه روی گیرندگان اعضای پیوندی که یک دوز واکسن کووید 19 دریافت کرده بودند، نشان داد بدن‌شان فقط 17درصد آنتی‌بادی قابل‌تشخیص علیه این ویروس تولید کرده است.

اسمیت می‌گوید: بسیاری از این بیماران صرف‌نظر از ویزیت شدن در بیمارستان، یک سال است که نمی‌توانند خانه خود را ترک کنند. امیدواریم زندگی آنها بتواند به‌نوعی به حالت طبیعی برگردد.

آزمایش دوم بانام پروتکت ـ سی‌اچ (PROTECT- CH)، نوع دیگر شکار این ویروس در درمان پیشگیرانه است که با عنوان جلوگیری پس از مواجهه یا پی‌ئی‌پی (PEP) معرفی‌شده است. این دارو برای افرادی است که در مواجهه با کسانی‌اند که آزمایش ویروس در آنها مثبت بوده است. این در حالی است که فیلیپ بات،محقق ارشد این تحقیق در دانشگاه ناتینگهام انگلیس، نمی‌تواند دقیقا بگوید کدام داروها آزمایش می‌شوند،زیرا آنها داروهایی هستند که قبلا در سرویس سلامت همگانی (NHS) انگلستان برای سایر شرایط استفاده‌شده‌اند.

این تحقیق، خانه‌های سالمندان را هدف قرار داده که ساکنان و کارکنان آنها دردسرهای عظیم مرگ‌ومیر را در طول همه‌گیری داشته‌اند. خانه‌های سالمندان حدود یک‌سوم موارد فوتی مربوط به کووید 19 را در انگلیس و ولز داشته‌اند.

بات می‌گوید:«بزرگ‌ترین چالش در انجام این آزمایش، دسترسی به خانه‌های سالمندان است که برخلاف سیستم سلامت همگانی انگلستان اغلب خصوصی هستند و سابقه زیادی در مورد شرکت در آزمایش‌ها ندارند.»

وی می‌افزاید: «با توجه به این‌که حداقل یک‌پنجم کارکنان خانه‌های سالمندان هنوز واکسینه نشده‌اند، به‌اضافه این‌که نمی‌دانیم آیا واکسن‌ در افراد بسیار سالخورده جواب می‌دهد یا نه، تلاش محققان این است که اگر ویروس وارد خانه سالمندان شد، بتوانیم از افرادی که به‌ویژه در معرض خطر بالا هستند، محافظت کنیم.»

واکسن به‌ تنهایی کافی نیست

درحالی‌که واکسن‌ها از موفقیت‌های برجسته پاسخ علم به یک همه‌گیری بوده‌اند، آشکارا به نظر می‌رسد واکسیناسیون به‌تنهایی برای مهار همه‌گیری کافی نخواهد بود.

آندره اوون، استاد داروسازی مولکولی و بالینی در دانشگاه لیورپول انگلستان درباره کارکرد داروها برای جلوگیری از ابتلا به کووید 19 می‌گوید: «واکسن‌ها فوق‌العاده‌اند اما آنها صددرصد مردم را محافظت نمی‌کنند. خیلی‌ها نمی‌توانند یا نمی‌خواهند واکسن بزنند. اگر می‌توانستیم دارویی ارزان، تأییدشده و به‌طور گسترده تولیدشده مثل نیکلوزاماید پیدا کنیم، می‌تواند راه‌حلی برای کمک به کشورهایی باشد که منتظر واکسن هستند و فرآیند واکسیناسیون در آنها به‌کندی پیش می‌رود.»

اوون که از دو آزمایش بالینی انگلستان حمایت می‌کند، می‌گوید:«این می‌تواند یک پیروزی بزرگ برای بشریت باشد. اما این‌که آیا به آن خواهیم رسید یا نه، قطعی نیست و به همین دلیل به آزمایش‌های بالینی مانند این موارد و آزمایش‌های دیگر نیاز داریم.»

مترجم: صدیقه سخندان فداكار / روزنامه جام جم

منبع: WIRED