سوته دلان

سالانه حدود ۳۰۰ هزار ایرانی در کشور دچار سوختگی می‌شوند. از این تعداد حدود ۳۰ هزار نفر نیاز به مراقبت‌های ویژه و بستری در بیمارستان دارند. داستان اما از همین نقطه شروع می‌شود؛ از بستری شدن در بیمارستان یا از ارائه خدمات به افرادی که دچار سوختگی شده‌اند.

سهم تخت‌های سوختگی در بیمارستان‌ها و بخش‌های سوختگی کشور، تنها ۱۳۵۰ تخت است. اما قصه عدد و ارقام و امکانات سوختگی خیلی سوزناک‌تر است.

کمبود متخصص سوختگی، جراح عمومی، جراح پلاستیک و تجهیزات بیمارستانی مانند پانسمان مخصصوص سوختگی یکی پس از دیگری، بر آتش این داستان سوزناک می‌دمد.

هزینه‌های سنگین درمان و زمان‌بر بودن روند درمان و عدم تمایل مسؤولان بهداشت و درمان برای حل معضلات بخش‌ها و مشکلات سوختگی از مواردی است که ‌روی زخم افراد دچار سوختگی کشور نمک می‌پاشد.

آمار و ارقام مربوط به سوانح سوختگی در کشور عجیب و غریب که نه، وحشتناک است. هر سال حدود ۳۰۰ هزار نفر در کشور، دچار سوختگی می‌شوند، از این تعداد، حدود ۳۰ هزار نفر نیاز دارند تا در بیمارستان‌های سوختگی بستری شوند.

سالانه حدود ۳۰۰۰ نفر به دلیل شدت جراحات ناشی از سوختگی جان خود را از دست می‌دهند. با وجود آمار بالای سوختگی در کشور، تعداد تخت‌های سوختگی، حدود ۱۳۵۰ تخت است. هرچند قرار بود تا پایان سال ۹۴، حدود ۲۴۰۰ تخت سوختگی در کشور ایجاد شود‌.

قاسم جان‌بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت و درمان آمار کمبود تعداد تخت‌های بیمارستانی در بخش‌ های سوختگی را ۲۰۰۰ تخت می‌داند. شرایط اما زمانی بدتر می‌شود که بدانیم تخت بیمارانی که دچار سوختگی می‌شوند باید ویژه باشد، نگران‌کننده‌تر این‌که فقط۲۵۰ تخت BICU (تخت‌های شامل اکسیژن، مانیتور و ساکشن) در بیمارستان‌ها و بخش‌های سوختگی کشور وجود دارد.

در آیین‌نامه تاسیس بیمارستان که در سال ۷۵‌ به تصویب رسید، مقرر شده حدود ۱۰‌درصد تخت‌های هر بیمارستان به تخت‌های روان و سوختگی اختصاص داده شود، این در حالی است که این مصوبه تقریبا در هیچ بیمارستانی رعایت نمی‌شود.

تعداد بیمارستان‌های سوختگی در کشور اندک است؛ با یک حساب سرانگشتی به عدد ۳۵ می‌رسیم؛ عددی که تعداد مراکز و بیمارستان‌های سوختگی و تعداد بخش‌های سوختگی در سراسر کشور را نشان می‌دهد. در پایتخت که امکانات رفاهی‌اش به نسبت شهرهای دیگر بهتر است، فقط دو بیمارستان سوختگی وجود دارد و همین می‌تواند شرایط نامساعد امکانات سوختگی در کشور را نشان دهد.

کمبود بیمارستان در غرب و شرق

رشید حیدری‌مقدم، رئیس دانشگاه علوم پزشکی همدان، در بیمارستان بعثت است. حیدری‌مقدم به ما می‌گوید که با وجود این مرکز، بیماران سوختگی در تمامی نقاط استان پذیرش می‌شوند.

حمید کیانی، مدیر بیمارستان بعثت همدان درباره بخش سوانح سوختگی بیمارستان به ما می‌گوید: «با وجود این بخش سوختگی در بیمارستان، سالانه از مراجعه بیش از ۱۰۰ بیمار سوختگی به تهران و مراکز درمانی استان‌های دیگر جلوگیری می‌کنیم.»

این مرکز سوانح سوختگی، دو اتاق عمل، دو بخش مجزا برای آقایان و خانم‌ها ۲۴‌تخت بستری و تخت ‌ICU دارد.

به گفته کیانی، یک پزشک متخصص سوختگی ۲۴‌ساعته در این مرکز سوانح سوختگی مستقر است. به‌جز این پزشک سوختگی اما جراح فوق‌تخصص ترمیمی پوست و سایر جراحان مرتبط با سوختگی هم هستند که در صورت نیاز به عمل‌های جراحی، از تخصص آنها استفاده می‌شود.

اگر در غرب کشور، مراکز سوانح سوختگی وجود دارد، در شرق هم تنها یک مرکز وجود دارد. به گفته محمد‌حسین بحرینی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی مشهد، بخش سوختگی بیمارستان امام رضا (ع)، تنها مرکز خدمات تخصصی و فوق تخصصی سوختگی در شرق کشور است.

در این مرکز افرادی که دچار سوختگی شده‌اند از استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خراسان‌ شمالی و جنوبی، یزد، مازندران و گلستان پذیرش می‌شوند. تنها مرکز سوانح سوختگی در شرق کشور، فقط ۲۰ تخت زنان، ۱۶ تخت مردان و ۱۲ تخت مراقبت‌های ویژه برای زنان و مردان و سه اتاق عمل سوختگی دارد. به گفته بحرینی، این مرکز در یک سال گذشته به حدود ۱۱۵۰ بیمار زن و حدود ۱۲۰۰ بیمار مرد خدمات درمانی ارائه داده و حدود ۸۵۰ عمل جراحی سوختگی نیز انجام شده است.

استانداردهایی که نیست

شاید حرف‌های مسؤولان سلامت درباره بیمارستان‌هایی که بخش سوختگی دارند، امیدوارکننده باشد. محمدجواد فاطمی، جراح عمومی، فوق‌تخصص جراحی پلاستیک، ترمیمی و سوختگی و عضو هیات‌مدیره انجمن ققنوس (انجمنی که برای کمک به بیماران سوختگی ایجاد شده است.)

حرف‌های دیگری دارد. او به سوختگی به عنوان یک بیماری پوستی نگاه نمی‌کند؛ بلکه آن را یک بیماری چند وجهی می‌بیند.

او به ما می‌گوید در سوختگی‌های شدید، تمام بدن از عوارض سوختگی متاثر می‌شود و سیستم قلب و عروق، سیستم ایمنی بدن، پوست، سیستم الکترولیت و آب بدن و تمام ارگان‌های داخلی آسیب می‌بینند. به همه اینها باید مشکلات روحی و روانی ناشی از سوختگی را هم اضافه کرد.

به نظر فاطمی، برای درمان فرد آسیب‌ دیده از سوختگی باید یک تیم ویژه حضور داشته باشد، تیمی شامل متخصص سوختگی، جراح عمومی، جراح پلاستیک، متخصص عفونی، متخصص آی سی یو، روان‌شناس، روانپزشک، فیزیوتراپ و کار درمان. این تیم اما در اغلب مراکز درمانی و خدماتی که به افراد دچار سوختگی خدمات می‌دهند، وجود ندارد.

او می‌گوید که در اغلب مراکز و بخش‌های سوختگی کشور، متخصص سوختگی دوره‌دیده در دسترس نیست ‌و این جراحان عمومی هستند که ‌‌درمان افرادی را که دچار سوختگی شده‌اند ‌به عهده می‌گیرند. هرچند به گفته این فوق‌تخصص پلاستیک، ترمیمی و سوختگی، عده‌ای از جراحان عمومی در گذر زمان تبحر درمان سوختگی را پیدا کرده‌اند.

او می‌گوید متخصصان سوختگی باید دوره‌های آموزشی مناسبی ببینند اما در ایران این اتفاق نمی‌افتد. به گفته او، حتی در برخی شهرهای کشور اصلا فلوشیپ سوختگی وجود ندارد و این جراحان عمومی هستند که فرد دچار سوختگی را درمان می‌کنند، جراح عمومی که فرد دچار سوختگی باید امید داشته باشد از سوختگی سررشته داشته باشد.

کمبود تیم مخصوص و متخصصان سوختگی دوره‌ندیده، تمام مشکلات نیستند؛ کمبود تجهیزات، یکی دیگر از سنگ‌های جلوی پای افراد دچار سوختگی است. فاطمی می‌گوید پانسمان‌های سوختگی مخصوص است و این پانسمان‌هاست که در میزان مرگ و میر و میزان معلولیت افراد تاثیر دارد؛ این پانسمان‌ها اما در ایران در دسترس نیست یا اگر هم باشد، بسیار گران‌قیمت است و اغلب افراد دچار سوختگی هم نمی‌توانند از آن استفاده کنند. علاوه بر این تخت‌های بیمارستانی که در بخش‌های سوختگی استفاده می‌شود، استاندارد نیست. اتاق‌های سوختگی باید ایزوله و تجهیزات آی‌سی‌یو هم در کنار تخت‌های سوختگی قرار داشته باشد، این در حالی است که این اصل در بخش‌های سوختگی رعایت نمی‌شود.

به گفته عضو هیات‌مدیره انجمن ققنوس، افرادی که دچار سوختگی می‌شوند باید در یک اتاق با متراژ بالا بستری شوند و پانسمان‌های آنها هم در همین اتاق تعویض شود. این در حالی است که اتاق‌های بخش‌های سوختگی ۵ تا ۶ تخت دارد و کوچک است و بستری شدن افراد زیاد در یک اتاق احتمال انتقال عفونت را افزایش می‌دهد. به دلیل همین است که به گفته فاطمی، میزان عفونت در افراد دچار سوختگی در ایران بسیار بالاست.

فاطمی می‌گوید: «تعداد اندک تخت‌های بیمارستانی، تیم ویژه که وجود ندارد، اتاق غیراستاندارد و تجهیزات ناکافی باعث شده آمار مرگ و میر ناشی از سوختگی در ایران بالا باشد و اگر هم کسی زنده می‌ماند، با عارضه‌های جدی روحی و جسمی مواجه باشد.»

سوختگی، اولویت وزارت بهداشت نیست

از نظر فاطمی، عضو هیأ‌ت مدیره انجمن ققنوس افزایش بخش‌ها و تخت‌های سوختگی اولویت وزارت بهداشت و درمان نیست.

او می‌گوید ‌وجود تعداد زیادی، تخت آی سی یو، بخش سی تی اسکن و ام آر آی در کشور نشان می‌دهد نظام سلامت به دنبال درآمدزایی است اما برخی بیماری‌ها هزینه‌بر هستند، درست مانند عوارض ناشی از سوختگی.

او می‌گوید هر تخت سوختگی حدود دو میلیارد تومان هزینه به نظام سلامت تحمیل می‌کند. تا این جای کار شاید حتی زیاد هم به هزینه‌بر بودن سوختگی پی نبرده باشیم اما حقایق در ادامه خود را نشان می‌دهد.

فاطمی می‌گوید: «اغلب افرادی که دچار سوختگی می‌شوند از طبقه کم برخوردار جامعه هستند و در بسیاری از موارد نمی‌توانند هزینه‌های درمان را تامین کنند.» هزینه‌هایی که باید برای اشغال ۱۰ یا حتی ۱۲ روز تخت پرداخت شود، چراکه درمان سوختگی زمان‌بر است.

او می‌گوید اغلب بیمارستان‌های سوختگی ورشکسته هستند؛ به دلیل همین است که در هیچ بیمارستان خصوصی تخت سوختگی وجود ندارد، چراکه افراد نمی‌توانند هزینه‌های درمان در این بیمارستان‌ها را پرداخت کنند.

به گفته فاطمی در سراسر کشور، سازمان تامین اجتماعی هیچ تخت سوختگی ندارد و در تهران فقط دانشگاه علوم پزشکی ایران تخت سوختگی دارد.

به نظر فاطمی تخت سوختگی برای بیمارستان‌ها دردسرساز است و بیشتر خدمات بیمه‌ای هم شامل سوختگی نمی‌شود؛ به دلیل همه اینها مسؤولان سلامت کمتر تمایل دارند‌ که تخت سوختگی در کشور ایجاد کنند. شاید به همین دلیل است که بیمارستان سوانح سوختگی زنجان، سال‌هاست منتظر تکمیل پروژه بیمارستانی‌اش است یا نگاه بیمارستان سوانح سوختگی شهید صدوقی یزد به دست یاری خیرین است تا دستگاه‌های ۳۸‌ساله و قدیمی‌اش را نوسازی کند.

لیلا شوقی - جامعه / روزنامه جام جم