روایت زوال پس از زلزله

بعد از شوک اولیه، بلافاصله دو پس‌لرزه به بزرگی 5.9 و 5.5 و در روزهای بعد پس‌لرزه‌های بیشتری هم رخ داد. هائیتی از قرن هجدهم میلادی زلزله‌ای با چنین شدتی تجربه نکرده بود.

زمین‌شناسان علت وقوع زمین‌ لرزه ۲۰۱۰ را حرکت ورقه زمین‌ساختی کارائیب به سمت شرق و گسیختگی گسلش در لبه آن دانستند، جایی که گسل دقیقا از شهر پرت‌اوپرنس (پایتخت هائیتی) می‌گذرد.

هر نوع اقدام دولت محلی برای نجات و بهبود، مراقبت‌های پزشکی از مجروحان و توزیع غذا و آب برای برقراری مجدد خدمات ضروری عملا امکان‌پذیر نبود.بیش از یک‌میلیون نفر در اثر این زمین‌لرزه آواره شدند.

هرچه به قلب شهر پرت‌اوپرنس نزدیک‌تر می‌شدید اوضاع بدتر بود و خرابی بیشتری می‌دیدید. مردم خرابه‌ها را ترک کردند و سعی در بیرون‌رفتن از شهر داشتند. فقط دو روز پس از وقوع زلزله، کارگران سردخانه در تلاش برای دفن هزاران جسدی بودند که در سردخانه مرکزی در بیمارستان مرکزی پایتخت انباشته شده بود.

با کمبود آب‌شیرین، زنان و مردان در اطراف لوله‌های شکسته جمع می‌شدند تا در روزهای پس از زمین‌لرزه آب آشامیدنی بیابند. ساختار کالبدی دولت ویران شد. بسیاری از مقامات دولتی نیز کشته شدند. هفته بعد از زلزله مشخص نبود رئیس‌جمهور كجاست! کلیسای کاتولیک در مرکز پایتخت ویران شد و در آتش سوخت و اسقف اعظم هائیتی هم در زلزله کشته شد.

ارتش و آژانس‌های امدادی آمریكایی و مکزیکی آمدند و در شهر مستقر شدند. زمین‌لرزه آوار ساختمان‌ها را به خیابان‌ها ریخته بود. عملا قسمت‌های زیادی از شهر ناامن بود. استفاده از فرودگاه به یک باند محدود شد.

نیروی هوایی ایالات متحده اساسا کنترل فضای هوایی هائیتی را به دست گرفته بود. پلیس در خیابان‌های منطقه تجاری پورتو پرنس گشت می‌زد. ۹ روز پس از وقوع زمین‌ لرزه، ساکنان منطقه شروع به کندوکاو در آوارها کردند و پلیس یک هفته بعد از زلزله توانست غارت‌ها را کنترل کند.

یخ تنها راه برای خنک‌سازی و ذخیره هر نوع ماده غذایی بود. نیروهای حافظ صلح از برنامه جهانی غذا سازمان ملل ۱۰روز پس از زلزله، آب و جیره‌های بشردوستانه را مقابل کاخ ملی توزیع کردند.

۱۱ سال بعد از فاجعه هنوز هائیتی روز خوش به خود ندیده است. ضعف حاكمیت سیاسی، كمبود زیرساخت‌ها و دسترسی محدود به منابع اساسی از مشکلات اساسی این کشور است.

هائیتی به دلیل ناامنی سیاسی، اجتماعی و زیست‌محیطی در زمره کشورهای توسعه‌نیافته جهان است.

همه‌گیری وبا بلافاصله در ماه‌های بعد از زلزله ۲۰۱۰ و توفان سندی در نوامبر ۲۰۱۲ و توفان متیو در سال ۲۰۱۶، زندگی اهالی هائیتی را سخت‌تر کرد.

نزدیک به ۶۰ درصد از جمعیت این کشور زیرخط فقر هستند و نیمی از اهالی هائیتی از غذای کافی برخوردار نیستند و ۱۰۰هزار کودک زیر پنج‌سال از سوء تغذیه حاد رنج می‌برند.

در یافته‌های علمی دهه ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ مشخص شده است یکی از عوامل مهم برای تاب‌آوری کشوری در برابر سوانح، تاب‌آوری پایتخت آن است و البته در پایتخت نیز تاب‌آوری زیرساخت‌ها می‌تواند تضمین‌کننده بازگشت سریع‌تر به شرایط عادی پیش از حادثه باشد.

هائیتی در زلزله ۲۰۱۰ فاقد هر دو بود. هم پایتختش ویران شد و هم زیرساخت‌های اساسی‌اش. هائیتی در سال ۲۰۱۰ دچار فاجعه‌ای شد که همه کشورهای لرزه‌خیز مانند ایران، ترکیه، پاکستان و اندونزی باید بسیار از آن بیاموزند.

دكتر مهدی زارع - استاد پژوهشگاه زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله / روزنامه جام جم