مشکل 100 ساله بودجه‌ریزی ایران

از حدود یک قرن پیش که نظام بودجه‌ریزی در ایران آغاز شده نسبت به سند مالی کشور یک نگاه حسابداری وجود داشته تا دخل و خرج کشور را از این طریق متوازن کنند.

هرچند در برخی مواقع بودجه‌ریزی در ایران مناسب بوده و منجر به رشد اقتصادی شده، اما در اغلب سال‌ها به‌عنوان یک سند حسابداری تلقی شده است که بروز عمده مشکلات از این منظر است.

نظام بودجه‌ریزی ایران در دهه 40 به شیوه مناسبی تدوین می‌شد و در سال‌های پس از انقلاب اسلامی نیز طی سال‌های 75 تا 87 نظام بودجه‌ریزی در ایران روند مناسبی داشت که متوسط رشد اقتصادی 5 درصدی را به‌دنبال داشت.

بودجه در همه کشورها باید ابزاری برای توسعه اقتصادی باشد اما متاسفانه در طول 10سال گذشته در زمان تنظیم بودجه، برنامه‌های توسعه‌ای مدنظر دولت‌ها قرار نگرفته‌اند و از این‌رو مشکلات زیادی برای کشور به‌وجود آمده است.

متوسط رشد اقتصادی در طول سال‌های گذشته صفر بوده و همین موضوع اثبات می‌کند بی‌توجهی به برنامه‌های توسعه‌ای برای تنظیم بودجه چه تبعاتی به دنبال دارد.

تنظیم بودجه در ایران از دو نگاه ظاهری و باطنی مورد تحلیل قرار می‌گیرد. در نگاه ظاهری درآمدهایی که برای سال آینده در نظر گرفته شده قابل تحقق نیست اما نکته قابل توجه اینجاست که نمی‌توانیم بهای دولت را بدون کوچک‌سازی آن کم کنیم.

زمانی که پیشنهاد می‌شود دولت می‌تواند درآمد بیشتری در اقتصاد داشته باشد ابتدا باید بستر آن یعنی حضور بیشتر بخش خصوصی در اقتصاد عملی شود که نتیجه آن افزایش درآمد سرانه و همچنین افزایش درآمد دولت است.

در کشورهایی مانند آمریکا و چین که اقتصادهای اول و دوم دنیا هستند اگر بخش عمده‌ای از اقتصاد در اختیار دولت باشد نظام بودجه‌ریزی آنها نیز با مشکل روبه‌رو خواهد شد.

به‌طور متوسط اگر شش سال مداوم رشد اقتصادی 8 درصد داشته باشیم تازه به نقطه سال 91 خواهیم رسید و تحریم‌ها در کنار مشکلات داخلی باعث می‌شود اقتصاد ایران از کشورهای همسایه و منطقه بازبماند و ادامه این روند شرایط را برای کشور سخت خواهد کرد.

در همه جای دنیا، دولت‌های بزرگ بودجه ناکارآمد تنظیم خواهند کرد و ایران باید قبول کند که اقتصاد توسط بخش خصوصی اداره شود.

دولت در نظر گرفته روزانه دو میلیون و 300 هزار بشکه نفت صادر کند تا بتواند بخشی از هزینه‌های خود را پوشش دهد که صادرات نفت به این مقدار مستلزم رفع تحریم‌هاست.

اگر دولت نتواند تحریم‌ها را رفع کرده و پول‌های بلوکه شده ایران را آزاد کند مشکلات زیادی خواهد داشت و به نظر می‌رسد تبعات ناشی از این تصمیمات بر دوش آحاد مردم می‌افتد.

ایران بدون تحریم به این معنا نیست که همه چیز باید به کشورهای دیگر وابسته باشد و اقتصاد با تحریم هم این پیام را ندارد که همه مشکلات در داخل حل شدنی است.

اقتصاد درون‌زا و برون‌نگر بهترین نگاهی است که می‌توان برای آینده کشور داشت.

پیمان مولوی - کارشناس اقتصادی / روزنامه جام جم