مددهای غیبی؛ سنت الهی

به گزارش جام جم آنلاین؛ همیشه هدف از خلقت انسان رسیدن به رشد و کمال متعالی تعریف شده است یعنی همان نقطه ای که خداوند تمام ابزار آن را برای انسان مهیا کرده است، یکی از این ابزار تربیتی آزمایشاتی است که انسان در زندگی دنیوی به آن مبتلا می شود. و چنانچه جایگاه ویژه‌ای در نزد خدا داشته باش، بیشتر مبتلا می‌شود. اما با این حال خداوند روزنه‌های امیدی را در قالب مدد های غیبی بر جان انسان می دمد. مددهای غیبی همان وعده الهی است که نشان می دهد خداوند هیچگاه بندگان خود را به حال خود رها نکرده است.

الف) مددهای غیبی، سنت الهی

بخشی از آیات قرآن به کمک های ویژه خداوند اشاره دارد، و از آن به عنوان وعده تخلف ناپذیر الهی یاد می‌کند و بر وقوع آن تاکید می کند.
"و کان حقا علینا نصرالمومنین" (سوره روم/۴۷) 《و برخورد نصرت و یاری اهل ایمان را حتمی  گردانیدیم.》 که به گفته برخی از مفسران نصرت مسلمانان شامل دنیا و آخرت آنها می شوند. همچنین در آیه ۵۱ سوره غافر نیز به حمایت موکد خداوند از پیامبران خویش و پیروان آنها سخن به میان می آورد." إنا لننصر رسلنا و الذین امنوا فی الحیوه الدنیا و یوم یقوم الاشهاد" 《البته رسولان و اهل ایمان را هم در دنیا بر دشمنانشان ظفر و نصرت می دهیم و هم روز قیامت که گواه آن به شهادت برخیزند (مومنان) را به مقامات بهشتی پاداش می‌دهیم.》این آیه و آیات همانند آن از اثبات نصرت های الهی و سنت تخلف ناپذیر آن از سوی خداوند حکایت می کند. انواع عذاب هایی که خداوند برای مجازات تکذیب کنندگان رسولان اش فرو فرستاده است از همین سنت است.

پیامبران الهی در مسیر هدایت بشریت همواره انواع مدد ها و نصرت ها را از خداوند تقاضا نمودند و این درخواست‌ها بارها از زبان پیامبرانی همچون نوح علیه السلام طالوت علیه السلام علیه السلام و حتی پیامبر مکرم اسلام در قرآن بیان شده است. درخواست کمک از سوی پیامبر و مسلمانان در جنگ بعد گویای این امر است. " اذا تستغیثون ربکم فاستجاب لکم انی ممدکم بالف من الملائکه مردفین" (انفال/آیه ۸ و ۹) در پاره ای از روایات آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز با مسلمانان در یاری خواستن از خداوند هم صدا بود و می فرمود؛《 پروردگارا، و عده ای را که به من دادی تحقق بخش، خدایا اگر این گروه مومنان نابود شوند، پرستش تو از زمین برچیده خواهد شد.(تفسیر نمونه، آیت الله مکارم شیرازی، ج۷، ص ۱۰۳)  این سنت الهی نوعی وسیله برای تربیت و تکامل است تا ملت‌ها در مسیرهای سخت و دشوار از پای در نیایند و همواره محکم و استوار از پس حوادث عبور کنند.
مددهای خداوند همانند صفت رحمتش، عام و خاص است. شهید متفکر استاد مطهری در این زمینه چنین می فرماید:《 اشیا در اصل، هستی خود را از غیب مدد می‌گیرند. به عبارت دیگر سراسر طبیعت مدد غیبی است. در زندگی بشر یک سلسله مدد های غیبی خاص هم وجود دارد. خداوند در قرآن هم با صفت رحیم و هم با صفت رحمان یاد شده است. آیه 《بسم الله》 هم مشتمل بر رحمان است و هم مشتمل بر رحیم. رحمان و رحیم دو مشتق از رحمت می باشند، با این تفاوت که رحمت رحمانی عبارت است از رحمت عمومی که شامل همه موجودات است. و وجود هر موجودی برای آن موجود رحمت است، وسائلی که برای بقا و ادامه وجود او آفریده شده است رحمت است. اما رحمت رحیمیه عبارت است از الطاف و دستگیری های خاصی که یک موجود مکلف در اثر حسن انجام وظیفه مستحق آن می گردد. پیامبران آمده‌اند که ما را با این گونه مدد های غیبی مومن نمایند.》

ب) شرایط برخورداری از مددهای غیبی

گاهی مداد های غیبی در قالب فراهم شدن زمینه موفقیت است و گاهی به صورت الهامات و هدایت ها و روشنی ها و روشن بینی ها خود را نشان می‌دهد. اما این الطاف غیبی راحت و ارزان به دست نمی‌آید. بدون فعالیت و تحمل قبول زحمت مدد های غیبی حاصل نمی‌شود، زیرا خلاف قاموس آفرینش است. در آیه ۷ سوره محمد صلی الله علیه و آله میخوانیم "یا ایها الذین آمنوا ان تنصروا الله ینصرکم و یثبت اقدامکم" (محمد/آیه ۷) 《 ای کسانی که ایمان آوردید اگر خدا را یاری کنید شما را یاری می کند و گام های تان را استوار می دارد.》 در این آیه شرایطی را که موفق به دریافت مدرک های غیبی می شود را بیان می کند، آن یاری رساندن به خداست یعنی یاری الهی را که مدد غیبی است مشروط می کند به یاری قبلی خدا و اینکه خدمت و عمل مجاهدتی که در مسیر خدمت به دیگران صورت گیرد با خلوص و حسن نیت باشد، در راه خدا و برای خدا باشد مدد غیبی را برای انسان به ارمغان می آورد.
و همچنین در آیه ۶۹ سوره عنکبوت چنین می خوانیم " والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا و ان الله لمع المحسنین" (عنکبوت/آیه۶۹) 《 و آنها که در راه ما (با خلوص نیت) جهاد کنند قطعا هدایتشان خواهیم کرد و خدا با نیکوکاران است.》 لذا در این آیه نیز از تلاشی سخن می گوید که در راه خدا باشد، هم از توان جسمی و هم نیروی روحی برای این راه استفاده می‌کند تا در این صورت هدایت و روشنی باطنی به انسان داده شود.

حضرت امیرالمومنین علیه السلام در خطبه ۵۵ نهج البلاغه در خصوص زمینه‌های مددهای غیبی و شرایط دستیابی به آن چنین می فرماید: "وَ لَقَدْ کُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلّى اللّهُ عَلَیهِ وَ آلِه نَقْتُلُ آبَاءَنَا وَ اءَبْنَاءَنَا وَ إِخْوَانَنَا وَ اءَعْمَامَنَا مَا یَزِیدُنَا ذَلِکَ إِلا إِیمَانا وَ تَسْلِیما وَ مُضِیّا عَلَى اللَّقَمِ وَ صَبْرا عَلَى مَضَضِ الْاءَلَمِ وَ جِدّا فِى جِهَادِ الْعَدُوِّ وَ لَقَدْ کَانَ الرَّجُلُ مِنَّا وَ الْآخَرُ مِنْ عَدُوِّنَا یَتَصَاوَلاَنِ تَصَاوُلَ الْفَحْلَیْنِ یَتَخَالَسَانِ اءَنْفُسَهُمَا اءَیُّهُمَا یَسْقِی صَاحِبَهُ کَأْسَ الْمَنُونِ فَمَرَّهً لَنَا مِنْ عَدُوِّنَا وَ مَرَّهً لِعَدُوِّنَا مِنَّا. فَلَمَّا رَاءَى اللَّهُ صِدْقَنَا اءَنْزَلَ بِعَدُوِّنَا الْکَبْتَ وَ اءَنْزَلَ عَلَیْنَا النَّصْرَ حَتَّى اسْتَقَرَّ الْإِسْلاَمُ مُلْقِیا جِرَانَهُ وَ مُتَبَوِّئا اءَوْطَانَهُ، وَ لَعَمْرِی لَوْ کُنَّا نَأْتِی مَا اءَتَیْتُمْ مَا قَامَ لِلدِّینِ عَمُودٌ وَ لاَ اخْضَرَّ لِلْإِیمَانِ عُودٌ" (نهج البلاغه، خطبه۵۵) حضرت علی علیه السلام در این جمله جدیت و اخلاص مسلمانان صدر اول را که منتهی شد به نصرت های عظیم الهی و اینکه اگر آن همه مجاهدت ها و اخلاص ها نمی بود پیروز هم نبود توصیف می کند، می‌فرماید:《 آن گاه که در خدمت رسول اکرم بودیم در راه ایمان و عقیده با پدران و پسران خود می جنگیدیم و از اینکه شمشیر بر روی آن ها و برادران و عموهای خود بکشیم و آنها را بکشیم پروا نداشتیم. این چنین پیشامدهای سخت ما را سست نمی کرد و بر استقامت و ثبات قدم و صبر و پیشروی ما می افزود، چنان بود که گاهی در میدان جنگ یکی از ما یکی از دشمنان ما در جنگ تن به تن مانند دو شتر نر خشمناک به هم می پیچیدند هر یک می خواست جان دیگری را برباید. گاه ما بر دشمن و گاه دشمن بر ما پیروز می‌شد. چون صدق نیت ما، مشهود ذات حق گشت، یعنی چون صدق نیت ما به حقیقت پیوست. زیرا تحقق هم چیزی مساوی است با مشهود بودن آن برای ذات حق خداوند، خذلان را بر دشمنان ما و نصرت را بر ما نازل فرمود. به خدا قسم اگر ما مانند امروز شما بودیم و استوانه‌ای از دین برپا می شد و نه درختی برای اسلام و ایمان سبز می شد.》

در آیه ۱۳ و ۱۴ سوره که چنین آمده" نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ نَبَأَهُمْ بِالْحَقِّ ۚ إِنَّهُمْ فِتْيَةٌ آمَنُوا بِرَبِّهِمْ وَزِدْنَاهُمْ هُدًىوَرَبَطْنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ إِذْ قَامُوا فَقَالُوا رَبُّنَا رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَنْ نَدْعُوَ مِنْ دُونِهِ إِلَٰهًا ۖ لَقَدْ قُلْنَا إِذًا شَطَطًا" (کهف/آیه۱۳و۱۴)
《آن ها گروهی جوانمرد بودند که پروردگار خویش را شناختند و به او ایمان آوردند و ما را بر هدایت و روشنی آنها افزودیم و به قلب آنها قوت بخشیده ایم زیرا آنها به پا خواست بودند و عقاید سخیف اقوام خود را مورد حمله قرار داده بودند.》

در اینجا هم سخن از مددهای غیبی است که در قالب هدایت و روشن بینی است. و هم سخن از تقویت نیروی اراده است و هر مشروط شده به دو چیز یکی قیام و به پا خواستن و دیگری برای خدا و در مسیر خدا بودن قیام. اینکه زندگی انسان اگر مقرون به حق جویی و حقیقت خواهی و اخلاص، عمل و کوشش باشد مورد حمایت حقیقی قرار می‌گیرد و از راه‌هایی که بر ما مجهول است دست غیبی مارا تحت عنایت خود قرار می‌دهد علاوه بر این که یک امر ایمانی است و از لوازم ایمان به تعلیمات انبیا است، یک حقیقت تجربی و آزمایشی است. البته تجربه و آزمایش شخصی و فردی یعنی هرکس لازم است در عمر خویش چنین کاری انجام دهد، تا اثر لطف و عنایت پروردگار را در زندگی خود ببیند و چقدر لذت بخش است معامله با خدا و مشاهده آثار لطف خدا کار سختی نیست. مراحل اولیه اش آسان است انسان می‌تواند با پیمودن راه خدمت به خلق کمک به ضعیفان، مخصوصاً احسان به والدین به شرط اخلاص و حسن خلق، کم و بیش آثار لطف خدا را همراه داشته باشد. (برگرفته از کتاب امدادهای غیبی در زندگانی بشر، شهید مطهری)
از مضمون برخی از آیات قرآن این چنین بر می آید که خداوند هر کس را که بخواهد یاری میکند "وَاللَّهُ يُؤَيِّدُ بِنَصْرِهِ مَنْ يَشَاء" لیکن از آن‌جایی که خواست خداوند حکیمانه است، لذا برخوردی از کمک های ویژه الهی یک سری شرایط و ضوابط را می طلبد که به چند نمونه از این شرایط و ضوابط اشاره خواهیم نمود.

1. ایمان
نخستین شرط برخورداری از امدادهای الهی ایمان است بدین ترتیب در چند جای قرآن وقتی از یاری و دستگیری خدا و نجات بخشی از سخن رفته است، مومنان را مشغول این لطف خاص دانسته است. "و کان حقا علینا نصرالمومنین" (روم/آیه ۳۰) این وعده به مومنان است همچنین در خصوص مدد غیبی که در غالب آرامش بخشی نیز چنین می فرماید:" هو الذی انزل السکینه فی قلوب المومنین" (فتح/آیه ۴)
بنابراین شرط گشایش رحمت ها و برکات الهی، تقویت و تایید روحی از جانب خدا و القای محبت شخص در دل دیگران را ایمان قرار می دهد همانطور که در کمک دادن به سپاه نامرئی و دل محکمی و بشارت دادن هم بر صفت ایمان تکیه می‌کند.

2. جهاد
تلاش و کوششی که انسان را به زحمت زیاد اندازد راه رسیدن به هدایت الهی است.
جهاد شامل مبارزه با دشمنان خلق در میدان کارزار جنگ، با هوا و هوس در میدان جهاد با نفس و جهاد و تلاش در راه کسب علم و معرفت می شود. بدون شک مجاهدان در این عرصه‌ها، مشمول امدادهای غیبی در لباس هدایت بخشی خواهند شد. در جای دیگر قرآن شهر شرط بهره‌مندی از امداد غیبی را یاری خداوند که همان یاری دین است دانسته است. البته نباید فراموش کرد که از جمله شرایط جهاد پاکی انگیزه است.

3. مخلص بودن
قرآن کریم نجات حضرت یوسف علیه السلام را از دام گناه خطرناکی که همسر عزیز مصر برایش گسترده بود در سایه برگزیدگی می‌داند "ذَٰلِكَ لِنَصْرِفَ عَنْهُ السُّوءَ وَالْفَحْشَاءَ ۚ إِنَّهُ مِنْ عِبَادِنَا الْمُخْلَصِينَ " (یوسف/آیه ۲۴) و این نشانه آن است که خداوند بندگان خالص شده خویش را در این بحران‌ها تنها نمی‌گذارد و بلکه با امدادهای غیبی آنها را نجات می‌دهد.

در هشت سال دفاع مقدس اخلاص جوانان این سرزمین حماسه‌ای را خلق کرد مردان جنگ تاریخ از تحلیل آن عاجزند. و امروز جوانان دیگری از این مرز و بوم در میدان‌های نبرد علمی و فناوری هر روز حماسه جدید را به نمایش می گذارد. این همان اخلاص این مردان و زنان است که خداوند وعده تحقق نصرت خود را به آنها داده است.

نتیجه
هرکس که بخواهد در مسیر حق و حقیقت قدم بگذارد می تواند روی کمک های خداوند حساب ویژه‌ای باز کند و یقین حاصل کند که اگر تمام مراحل رسیدن به حق را اعم از ایمان و توکل و همت والا را دقیق و مو به مو انجام دهد نصرت الهی شامل حال او خواهد شد همانطور که بزرگان تاریخ با این امید حماسه ای تکرار نشدنی خلق کردند.

هاجر طرفاوی