خداوند متعال برای سهولت وصول انسان به این امر مهم پیامبران را مبعوث فرمود تا انسانها را به وسیله آنها راهنمایی نماید. اما، انسانها از آنجا که مختار و انتخابگر آفریده شدهاند در برابر دعوت انبیای الهی واکنشهای متفاوتی داشتهاند و به همین علت، سرنوشتهای متعددی دارند.

عالم برزخ و قیامت
عالم برزخ زمان و مقطعی از زندگی انسان است. این عالم که فاصله میان مرگ و قیامت کبرا است، بخشی از فرآیند تکاملی انسان را شکل میبخشد. (مۆمنون آیه 100) پس از آن است که قیامت کبرا آغاز میشود و انسان به بخشی دیگر از زندگی خود وارد میشود.
قرآن درباره واکنش ابتدایی مردگان نسبت به عالم جدید مطالب زیبایی را بیان میدارد که در اینجا جایگاه بیان و تبیین آن نیست. همین گونه و یا زیباتر و شگفت تر را نسبت به زندگی قیامتی از خود بروز میدهد. قرآن در آیه 1 تا 3 سوره زلزال با اشاره به مسئله زلزله شدید رستاخیز و واکنش انسانها نسبت به اتفاقات و روبهرو شدن با عالم رستاخیز میفرماید: اذا زلزلت الارض زلزالها و اخرجت الارض اثقالها و قال الانسان مالها؛ هنگامی که زمین به شدت میلرزد و بارهای سنگینش را بیرون میریزد، در آن هنگامه است که انسان میپرسد: زمین را چه شده است؟
این نخستین واکنش آدمی با عالم قیامت و رستاخیز آدمی است. بیشتر مردمان که درباره قیامت با تردید برخورد میکردند و گاه با تعجب و شگفتی، از یکدیگر میپرسند که آیا پس از دنیا و مرگ، دنیا و عالم دیگری هست: یقول الانسان اذا مامت لسوف اخرج حیا (مریم آیه 66) اکنون از خاک بیرون میآیند و ناگهان خود را در حالتی مییابند که زمین به شدت میلرزد و همه آن چیزهایی را که در درون خود داشت بیرون میریزد.
این اتفاق و بار سنگینی که از درون زمین بیرون میآید، انسان و جن است که پیش از این مرده و در درون خاک جای گرفته بودند؛ زیرا چنان که میدانیم هر یک از انسان و جن را ثقل خواندهاند و اینان اکنون آن بار سنگینی است که زمین از خود بیرون میریزد. همین که این انسانها مرده از درون زمین با تکانهای شدید و لرزشهای بیامان بیرون ریخته میشوند (مانند تکانهایی که برای جدا کردن داخل سرند انجام میشود)، شگفت زده و هراسان از یکدیگر میپرسند: زمین را چه شده است؟
هیچ دو انسانی از همه جهات به هم شبیه و همانند نخواهد شد و در قیامت میبینیم که وحوشهای مختلف و متنوع محشور میشوند. این وحوشی که حشر میشوند، همین انسانها هستند که به شکل جانورانی محشور میشوند
تصویر قرآن از انسانها مردهای که سر از خاک برمیدارند این است که آنان گویی به خواب رفته بودند و اکنون با لرزشهای زمین بیدار شدند. از این رو از به هم ریختگی و آشوب و لرزش زمین شگفت زده میشوند و در پی چارهجویی هستند.
قرآن بیان میدارد که اکنون زمان آشکار شدن حقایق آن چنان که باید و شاید است. اخبار همگان معلوم میشود و هر کس در مییابد که چه شده است و در فرآیند تکاملی به کجا رسیده است و سیر وجودی خود را چگونه پیموده است.