چرا اف‌ای‌تی‌اف دوباره داغ شد؟

بررسی دوباره لوایح در مجمع تشخیص
فشارها برای تصویب لوایح مرتبط با اف‌ای‌تی‌اف در حالی است که به نظر می‌رسد این لوایح پس از مدتی تعلیق، دوباره به دستور کار کمیسیون‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام برگشته است.
دو لایحه سی‌اف‌تی و پالرمو چندین ماه است که به دلیل اختلاف نظر شورای نگهبان و مجلس، به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفته اما پس از چند جلسه بررسی این دو لایحه در مجمع و طرح بیش از 10 سوال درباره آنها و درخواست از دولت برای پاسخگویی به این سوالات، عملا لوایح سی‌اف‌تی و پالرمو مسکوت ماند و چندی قبل بود که اعلام شد فرصت یکساله مجمع تشخیص مصلحت برای رسیدگی به یکی از این دو لایحه یعنی پالرمو پایان یافته است.
اما با این‌حال به نظر می‌رسد این روزها بار دیگر بررسی سی‌اف‌تی و پالرمو به دستور کار جلسات کمیسیون‌های مجمع بازگشته و شاید افزایش فضاسازی‌ها برای تحت فشار قرار دادن مجمع در تصویب آنها باشد.
البته مصاحبه‌ای که چند روز قبل از سوی حسین مظفر عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام انجام شد نشان می‌دهد که فضای مجمع چندان با نظر حامیان تصویب لوایح، هماهنگ نیست. مظفر در مصاحبه‌ای که در روزهای اخیر با خبرگزاری صداوسیما داشت پیش‌بینی کرد که تکلیف دو لایحه الحاق به CFT و کنوانسیون پالرمو تا پیش از پایان ضرب‌الاجل FATF علیه کشورمان ( اواخر بهمن )، در مجمع تشخیص مصلحت نظام مشخص و این دو لایحه رد خواهند شد. وی درباره فضای مجمع در خصوص این دو لایحه تصریح کرد: در ابتدای بررسی لوایح الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون مبارزه با جرائم سازمان‌یافته فراملی (پالرمو) و کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم (CFT) در مجمع، ترکیب موافقان و مخالفان تصویب آن، پنجاه پنجاه بود، اما به تدریج به شمار مخالفان افزوده شد و اکنون دو سوم اعضا با تصویب این لوایح مخالف‌اند.
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با اشاره به رد لایحه «پالرمو» در جلسات غیر رسمی مجمع تشخیص گفت: این موضوع در نشست یکی از کمیسیون‌های مجمع بار دیگر در حال بررسی است. وی تاکید کرد: مسکوت گذاشتن این لایحه در مجمع تشخیص تنها با هدف فرصت دادن به دولت برای چانه‌زنی با اروپایی‌ها به منظور اجرای تعهدات برجامی آنان بود، اما با توجه به اثبات بدعهدی اروپایی‌ها، دیگر هیچ ابهامی برای مجمع در رد این لوایح وجود ندارد.
آیت‌ا... محسن مجتهد شبستری، یکی دیگر از اعضای مجمع تشخیص مصلحت هم گفته CFT و پالرمو در کمیسیون مشترک در حال بررسی است و پس از آن به صحن مجمع می‌آید.
او در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران درباره رویکرد اعضای مجمع درباره این لوایح، گفت: تا آنجایی که من اطلاع دارم اکثریت افراد حاضر در مجمع تشخیص نظر مثبتی درباره این لوایح ندارند، زیرا به نظر می‌رسد که این لوایح حتی اگر منافع جزئی هم داشته باشد مضرات‌شان بسیار بیشتر است. علاوه بر این کانون اصلی این لوایح به آمریکا و رژیم صهیونیستی باز‌می‌گردد. عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ادامه داد: باتوجه به تجربیاتی هم که ما به طور کلی از رفتار غرب به دست آوردیم به خوبی بر ما روشن شده که غربی‌ها عهد شکن هستند و تصویب این لوایح نتیجه مثبتی درپی نخواهد داشت، بلکه حتی راه‌های دور زدن تحریم‌های ما را هم مسدود کرده و ادامه فروش نفت ما را با مشکلات بیشتری مواجه خواهد کرد.


تلاش‌های تازه برای میانجیگری
در هفته‌های اخیر بحث مذاکره ایران و آمریکا بار دیگر از سوی حامیان مذاکره، جان تازه‌ای گرفته است. رئیس‌جمهور هم در یکی دو سخنرانی خود از آمادگی برای مذاکره به شرط برآورده شدن شروط ایران سخن گفته است. همزمان با این مواضع، سفر وزیر خارجه عمان به تهران که حدود 2 هفته قبل صورت گرفت بار دیگر بحث مذاکره را بر سر زبان‌ها انداخت. روحانی نیز در یک سخنرانی گفت: آمریکایی‌ها به دنبال گفت‌وگو و مذاکره هستند و پیام‌های خصوصی می‌فرستند.
پس از این اتفاقات، چند روز قبل شاهد تبادل زندانی میان ایران و آمریکا بودیم و دکتر سلیمانی که از حدود یک سال قبل در آمریکا در حبس بود همزمان با آزادی یک جاسوس آمریکایی، به کشور بازگشت.
این مبادله با استقبال دونالد ترامپ، رئیس جمهور و مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا روبرو شد و پس از آن محمدجواد ظریف از آمادگی ایران برای مبادله فراگیر زندانیان میان دو کشور خبر داد.
استیو منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا هم در اظهار نظری اعلام کرد اگر ایران شروط ما را بپذیرد حاضریم تمام تحریم‌ها را برداریم.
یکی از شروطی که ممکن است مد نظر وزیر خزانه‌داری آمریکا بوده باشد تصویب لوایح اف‌ای‌تی‌اف است. چرا که تا کنون چندین بار مقامات وزارت خزانه داری آمریکا بر ضرورت اجرای درخواست‌های FATF به‌خصوص تصویب لوایح مذکور توسط ایران تاکید کرده‌اند. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز چندی قبل در اظهار نظری گفت: «ایران به‌طور کامل نتوانسته است تعهدات خود ذیل برنامه اقدام FATF که در سال 2016 پذیرفته است را تکمیل کند. به عنوان بخشی از برنامه اقدام، ایران تعهد داده است که دو کنوانسیون پالرمو و CFT را تصویب کند. اما همان‌طور که ما انتظار داشتیم، آنها تصمیم گرفته‌اند که این کار را انجام ندهند. امروز من از ایران می خواهم که هر دو معاهده را بدون تأخیر و بدون هیچگونه حق شرطی به تصویب برساند».



سفر روحانی به ژاپن
بازگشت اف‌ای‌تی‌اف به صدر اخبار درست در شرایطی اتفاق افتاده است که رئیس‌جمهور قرار است جمعه این هفته به ژاپن سفر کند.
ژاپن کشوری است که در کنار فرانسه به عنوان اصلی‌ترین میانجی‌ها میان ایران و آمریکا در حال ایفای نقش هستند و در خرداد امسال که نخست‌وزیر ژاپن به تهران آمد، رسما اعلام شد که یکی از اهداف سفرش، میانجیگری میان تهران و واشنگتن است؛ سفری که البته حداقل در زمینه میانجیگری، موفقیت‌آمیز نبود.
بر همین اساس در آستانه سفر رئیس‌جمهور به توکیو، بار دیگر گمانه‌زنی‌ها درباره احتمال نقش‌آفرینی ژاپن برای میانجیگری در روابط ایران و آمریکا قوت گرفته و اگرچه مقامات دولتی از جمله محمود واعظی، رئیس دفتر رئیس‌جمهور اعلام کرده سفر به ژاپن، سفری دوجانبه است و قرار نیست در این سفر، پیامی به آمریکا ارسال شود اما چنین موضعگیری‌هایی باعث پایان‌ یافتن گمانه‌زنی‌ها نشده است. به‌ویژه این‌که موضعگیری بعضی از اعضای دولت از جمله علی ربیعی، سخنگوی دولت راه را برای برخی گمانه‌زنی‌ها باز می‌گذارد.
ربیعی در نشست خبری دیروز در این باره گفت: سفر آینده رئیس جمهور به ژاپن ربطی به مذاکرات با آمریکا ندارد، اما دوستان ژاپنی معمولا پیام‌ها و ابتکار عمل‌هایی دارند که ما استقبال و آن را بررسی می‌کنیم، اما هیچ برنامه از پیش تعیین شده‌ای وجود ندارد. علی ربیعی در ادامه افزود: مسؤولان اقتصادی، بانکی و هیات تجاری رئیس جمهور را در سفر به توکیو همراهی می‌کنند.
برخی از گمانه‌زنی‌های‌ منتشر شده در روزهای اخیر بر این پایه استوارند که رئیس‌جمهور در سفر به ژاپن می‌تواند از برگ تصویب لوایح اف‌ای‌تی‌اف برای پیشبرد چانه‌زنی‌ها استفاده کند. در همین زمینه دیروز از سید عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه سوال شد که او این‌گونه پاسخ داد: پیوستن ایران به FATF موضوعی است که نهایتا مجمع تشخیص مصلحت نظام باید درباره آن تصمیم‌گیری کند و ما امیدواریم که این تصمیم با نهایت مصلحت باشد.
برخی تحلیلگران هم معتقدند حتی در صورت تصویب لوایح اف‌ای‌تی‌اف و یا قول رئیس‌جمهور به مقامات خارجی در خصوص تصویب آنها بازهم اتفاقی در عرصه سیاست خارجی و گشایش‌های اقتصادی نخواهد افتاد. محمدحسن قدیری ابیانه، کارشناس مسائل بین‌الملل در همین زمینه به جام‌جم می‌گوید: برداشت جهانی که از سفر رئیس جمهور به ژاپن وجود دارد این است که ایشان برای باز کردن باب مذاکره با آمریکا به ژاپن سفر می‌کند اما در هر صورت باید بدانیم که تصویب لوایح کمکی به امتیازگیری از غرب و شرق برای ایران در مذاکرات نخواهد داشت و در عین حال در مسیر دور زدن تحریم‌ها مشکلاتی برای ایران ایجاد می‌کند که این موضوع موجب می شود غرب تصور کند که تحریم‌ها اثر گذاشته و در نتیجه آن شاهد افزایش فشارها علیه کشورمان خواهیم بود.



انحراف افکار عمومی از مسائل اصلی
پس از گرانی بنزین و اغتشاشاتی که در کشور روی داد، نارضایتی از عملکرد اقتصادی دولت که از ابتدای دولت دوازدهم روندی رو به افزایش داشته بیشتر شده است.
افکار عمومی جامعه، به‌ویژه پس از ماجرای گرانی بنزین و عدم اطلاع‌رسانی درست دولت در این زمینه، همچنان منتظر پاسخ شفافی از سوی دولت در این حوزه است اما در یک ماهی که از گرانی بنزین می‌گذرد بیشتر شاهد اخبار و موضوعات حاشیه‌ای بوده‌ایم.
در همین خصوص می‌توان به طرح مباحثی در خصوص استعفای رئیس‌جمهور در روزهای اخیر اشاره کرد. برجسته‌سازی ماجرای استعفای سرمربی استقلال و ربط دادن آن به عدم تصویب لوایح اف‌ای‌تی‌اف، از دیگر موضوعاتی است که در روزهای اخیر شاهد آن بوده‌ایم.
حتی برخی سایت‌ها در روزهای اخیر شایعه کردند که ایران به لیست سیاه اف‌ای‌تی‌اف رفته است در حالی که چنین اخباری صحت ندارد. میثم امیری، رئیس مرکز اطلاعات مالی وزارت اقتصاد در همین زمینه گفت: گروه ویژه اقدام مالی(FATF) یک سازمان بین‌دولتی است که در سال سه بار تشکیل جلسه می‌دهد و اخیرا اجلاسی نداشته و اجلاس آتی آن برای بررسی و تصمیم‌گیری در خصوص اقدامات کشورها از جمله ایران، در فوریه ۲۰۲۰ (بهمن ۱۳۹۸) برگزار می‌شود.
وی با اعلام این‌که تصویب لوایح پالرمو و CFT در کمیسیون‌های مجمع تشخیص مصلحت نظام روند قانونی را طی می‌کند، بر لزوم هوشیاری فعالان اقتصادی تأکید کرد و افزود: این‌گونه شایعات ساخته و پرداخته کسانی است که با استفاده از ابزار شایعه‌پراکنی قصد التهاب‌آفرینی در بازارها، به‌ویژه بازار ارز را دارند و منفعت‌طلبی خود را دنبال می‌کنند.


ضرورت اصلاح نگاه به خارج
پشت پرده برجسته‌سازی مباحث مربوط به اف‌ای‌تی‌اف هر چه باشد اما آنچه مشخص است این‌که با وجود تجربه‌های تلخ فراوان در خصوص تکیه به غرب، همچنان حامیان بحث مذاکره با آمریکا و غرب معتقدند راه عبور از مشکلات، از طریق مذاکره با غرب است. این در حالی است که آمریکا با خروج از برجام نشان داد به هیچ عهدی در مقابل سایر کشورها پایبند نیست و اروپایی‌ها نیز با بدعهدی‌های خود ثابت کردند که هیچ گاه حاضر نیستند آمریکا را رها کرده و جانب ایران را بگیرند.
با وجود این هنوز عده‌ای معتقدند اقدامی چون تصویب لوایح اف‌ای‌تی‌اف می‌تواند در حل مسائل کشور گره‌گشا باشد اما محمد حسن قدیری ابیانه در گفت‌وگو با جام‌جم تاکید دارد: به فرض تصویب لوایح مربوط به اف ای تی اف و خارج شدن ایران از لیست خاکستری باز هم به‌دلیل تهدیدها و تحریم‌های آمریکا، بانک‌های جهانی با ما معامله‌ای نخواهند داشت.
در همین زمینه خوب است به بیانات رهبر انقلاب در جمع تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی در اواخر آبان اشاره کرد که تصور پایان تحریم‌ها در یکی دو سال آینده را خیال باطل خواندند و افزودند: با شناختی که از مسائل جبهه استکبار داریم، تحریم‌ها حالا حالاها وجود دارد، بنابراین برای نجات اقتصاد کشور نباید منتظر پایان تحریم‌ها و بودن یا نبودن فلان شخص یا اقدام فلان کشور بود.
ایشان افزودند: البته دور زدن تحریم‌ها به عنوان یک تاکتیک خیلی خوب است، اما کار و راهبرد اساسی را باید بر مصون سازی کشور از آسیب تحریم‌ها متمرکز کرد.