خشـــــــــــن نشــــــــــــو!

کودکان معمولا از طریق الگوبرداری، مسائل پیرامونشان را یاد می‌گیرند بنابراین هر چیزی را که خیلی زیاد مشاهده کرده یا در معرض آن قرار گیرند، با الگوبرداری و تقلید، آن رفتار را انجام می‌دهند. از آنجا که یک کودک به طور طبیعی انگیزه خشم را در وجود خود و به حالت غریزی دارد، در طول رشد ممکن است یک سری ناکامی‌های طبیعی را تجربه ‌کند. کودک خشم را هم در خود دارد اما زمانی که در تلویزیون یا بازی‌های خشونت‌آمیز و فضاهای مجازی مشاهده می‌کند که شخصیت‌ها، خشم خود را با حمله‌کردن یا رفتارهایی چون جنگیدن نشان می‌دهند، می‌آموزند که به این شکل خشم خود را ابراز کنند. این مساله به‌ویژه در مدارس رایج است؛ به عنوان مثال، کودکان در مدرسه درگیری‌های فیزیکی با هم‌سن‌و‌سالان خود پیدا می‌کنند و حتی دعوا راه می‌اندازند؛ وقتی بیشتر بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این رفتارها به این دلیل است که شاهد چنین صحنه‌های خشونت‌آمیزی بوده‌اند و متاسفانه پدر و مادرها تصور نمی‌کنند که این فیلم‌ها تا چه اندازه می‌توانند روی آنها تاثیر بگذارند. در خیلی از مواقع پیش می‌آید که یک بازی موبایلی مناسب سنین نوجوان اعلام شده است اما برای کودکان مناسب نیست و کودکان زیر سنین نوجوانی هم آنها را بازی می‌کنند و پدر و مادرها معمولا محدوده سنی را در نظر نمی‌گیرند و هر نوع بازی را روی گوشی یا لپ‌تاپ در اختیار کودک قرار می‌دهند. دریغ از این که این توجه کنند بازی‌ها تا چه حد می‌تواند در کودکان ایجاد خشم و حتی او را وادار به بروز خشم نسبت به دیگران کند.
گروه سنی بازی‌ها را بشناسید
مساله‌ای که در پدر و مادرها زیاد دیده‌ می‌شود، این است که می‌گویند فرزندم این بازی را دوست دارد و اجازه می‌دهند کودک با هر بازی یا فیلمی که دوست دارد در ارتباط باشد. اما والدین باید توجه داشته باشند که کودک ممکن است خیلی چیزها را دوست داشته باشد اما به دلیل خطر و آسیب‌هایی که برایش دارد، نباید بازی یا فیلم خشونت‌آمیز را در اختیار او قرار دهند. محدود کردن کودک و اجازه ندادن به این کار معمولا او را بسیار ناراحت می‌کند و حتی ممکن است مدتی با والدین لجبازی کند، اما آنها باید محکم بایستند و کودک را متقاعد کنند که مناسب سن او نیست و هر وقت سن او به محدوده سنی مناسب آن بازی رسید می‌تواند آن را بازی کند. گاهی کودک به والدین اعلام می‌کند که می‌خواهد یک بازی را که دوستانش هم نصب کرده و بازی می‌کنند، روی گوشی یا لپ‌تاپش نصب کند و پدر و مادر هرگز کودک‌شان را همراهی نمی‌کنند که این بازی چیست و حتی از گروه سنی بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی اطلاع ندارند.
برای کودک وقت بگذارید
والدین باید مراقب باشند. خیلی از این بازی‌های موبایلی و رایانه‌ای کاملا هدفمند طراحی شده‌اند یا حتی بسیاری از بازی‌های جنگی طوری طراحی شده‌اند که کودکان را برای جنگ جهانی سوم آماده می‌کنند؛ به گونه‌ای که وقتی کودک در یک بازی، تیراندازی و کشتن آدم‌ها را تمرین می‌کند، این موارد در کجای زندگی کودک جز در جنگ قرار است به کار کودک بیاید؟ بخش اعظم این نوع بازی‌ها در خاورمیانه توزیع می‌شوند. بنابراین، والدین باید از این موضوع مطلع باشند مساله‌ای که کودک امروز با آن درگیر است، به گونه‌ای است که انگار خودش را آماده می‌کند تا در بزرگسالی با آن بیشتر مواجه شود. بنابراین، این مساله بسیار اهمیت دارد که کودک را درگیر فعالیت‌های مفید کنیم. اما متاسفانه از آنجا که پدر و مادرها خیلی نمی‌خواهند برای کودکان وقت بگذارند و مهارت‌های زندگی روزمره را به آنها بیاموزند، ترجیح می‌دهند فرزندانشان یک گوشه بنشینند و مشغول بازی شوند و آنها هم بتوانند به کارهای خود رسیدگی کنند. بخشی از این، به بی‌حوصلگی والدین برمی‌گردد؛ در غیر این‌صورت، کودک اگر درگیر کارهای روزمره باشد و زمان و فضای مناسب برای بازی داشته باشد، والدین او را برای بازی به پارک ببرند، با هم‌سن و سالانش بازی کند، به طور طبیعی خودش تمایل کمتری به بازی با گوشی و تبلت نشان می‌دهد.
ثبات شخصیتی کامل نشده
مبحث فیلم به گونه‌ای است که حتی در بزرگسالان هم ایجاد هیجان می‌کند؛ به طوری که اگر از دیدن آن فیلم هیجان‌زده نشویم، به تماشای آن ادامه نخواهیم داد. ما با دیدن فیلم عصبانی می‌شویم، ناراحت می‌شویم، گریه می‌کنیم، می‌خندیم و دچار استرس می‌شویم، اما ما از نظر روانی به مدیریت هیجانی رسیده‌ایم که بعد از اتمام فیلم، وضعیت تثبیت‌شده‌ای پیدا می‌کنیم اما کودکان هنوز به ثبات شخصیتی نرسیده و مدیریت هیجانی در آن شکل نگرفته است. به عنوان مثال، فیلمی که ما بزرگسالان را به گریه می‌اندازد، می‌تواند یک کودک را افسرده کند و حتی تا دو ماه به اتفاقی فکر کند که در فیلم اتفاق افتاده است و درواقع، خیلی راحت می‌تواند در وجود کودک تبدیل به اختلال شخصیتی شود. ثبات شخصیتی در کودکان که بتوانند هیجانات خود را کنترل کنند تقریبا از 12 سالگی به بعد آغاز می‌شود. البته این سن، شروع این ثبات است و ممکن است تا سال‌ها ادامه داشته باشد و این فرآیند تا حدود 30 سالگی هم ادامه دارد؛ به عنوان مثال بعضی فیلم‌ها مانند فیلم‌های ترسناک که هیجانات زیادی ایجاد می‌کنند، حتی برای افراد بزرگسالی که زمینه‌های استرسی دارند، مناسب نیست و کاملا می‌تواند در ذهن افراد الگویی برگرفته از تفکر داخل فیلم ایجاد کند.

تأثیر 90 درصدی خشونت فیلم‌ها روی کودکان
پژوهشی که انجام شده، نشان می‌دهد تماشای فیلم‌های خشونت‌آمیز به طور مستقیم روی پرخاشگری کودکان تأثیر دارد. در آزمایشی که چندی پیش روی کودکان سه-چهار ساله انجام شد، محققان یک فیلم کارتونی پرخاشگرانه پخش کردند و بلافاصله بعد از اتمام فیلم، بچه‌ها به کتک‌کاری پرداختند. اما به طور قطع می‌توان گفت که 90 درصد کودکان تحت تأثیر خشونت فیلم‌ها و بازی‌های خشونت‌آمیز هستند. از سوی دیگر، کودکان به‌راحتی رفتارهایی چون محبت کردن و نوع معاشرت‌ها را هم تقلید و الگوبرداری می‌کنند و روی آنها تأثیر می‌گذارد و حتی با شخصیت‌های خیالی خود که در بازی‌ها و فیلم‌ها دیده، بازی می‌کنند. بنابراین، این مهم است که والدین بدانند چه خوراکی به ذهن کودکان می‌دهند.

کودکان زیر 7 سال آسیب‌پذیرترند

کودکان در تمام سنین در معرض این قبیل آسیب‌ها هستند و ممکن است انواع فیلم‌های خشن و بازی‌های خشونت‌آمیز، در آنها اثر مستقیم بگذارد. این آسیب حتی بزرگسالان را هم شامل می‌شود. به عنوان مثال، بزرگسالانی که کشتی کج یا فیلم‌های پرخاشگرانه تماشا می‌کنند، وقتی در موقعیت‌هایی قرار بگیرند که احساس خشم زیاد می‌کنند، در مقایسه با افرادی که این قبیل فیلم‌ها را نمی‌بینند، ممکن است پرخاشگری بیشتری از خود نشان دهند. اما این مساله در دوران کودکی بیشتر احساس می‌شود، زیرا کودکان هنوز خویشتنداری‌هایی که یک فرد بزرگسال دارد، پیدا نکرده و هر چیزی را که در اختیارش قرار دهیم، همان را کپی‌برداری می‌کنند. در این میان، کودکان در سنین زیر 7 سال بیشترین تقلید و الگوبرداری را دارند و بیشترین تاثیرپذیری را از فیلم‌ها و بازی‌های خشونت‌آمیز نشان می‌دهند.

ندا اظهری

سلامت