سفر به قلب عشیره‌ها

اولین تجربه اجرا و پیاده‌روی در یک برنامه مناسبتی ویژه اربعین چه ویژگی‌ها و تجربیات جدیدی به همراه داشت؟
پیشنهاد اجرای برنامه «من‌او» از طرف حمید مراوندی به من داده شد. مراوندی، تهیه‌کننده‌ای خوش‌ذوق و خوشنام است و میل اصلی من بر این است که هر کاری به من پیشنهاد بدهد، بپذیرم؛ به ویژه این که شنیدم کارگردان این برنامه هادی نعمت‌ا... و نویسنده آن رضا محبی است و این دو نفر به همراه حمید مراوندی مثلثی را تشکیل می‌دهند که به شکل مرگباری دوست داشتنی است. من هم به دلیل علاقه‌مندی به کار‌کردن با این گروه پیشنهاد اجرای این برنامه را پذیرفتم. «من‌او» از دید من به عنوان برنامه مناسبتی تعریف نمی‌شد. ما در بستر یک‌رویداد معارفی و مذهبی کاری جامعه‌شناسانه و مردم‌شناسانه می‌کردیم. در برنامه کمترین میزان حرف مذهبی را داشتیم، چراکه نه من تخصصش را دارم و نه برنامه اقتضا می‌کرد. علاوه‌بر آن برنامه‌های مناسبتی و معارفی بسیاری هم از تلویزیون پخش می‌شود که به همه آنها خدا قوت می‌گویم اما این برنامه مانند یک برنامه مناسبتی نبود که اگر این‌چنین بود، من اجرای آن را نمی‌پذیرفتم.
تجربه بسیار مهم این کار همراهی با یکی از بزرگ‌ترین پیاده‌روی‌های تاریخ جهان بود و علاوه بر آن تماشا و لمس این که چه طبقه‌ای از آدم‌ها این برنامه را شکل می‌دهند، عقیده‌ای که در حین این رویداد درحال شکل گرفتن است و این‌که این رویداد در حال بزرگ شدن است و این بزرگ شدن با چه فرآیندی اتفاق می‌افتد، اتفاق بسیار مهمی بود.
فضای مستندگونه این برنامه دلیلی برای رغبت به حضورتان در من او بود؟
پذیرفتن اجرای برنامه «من‌او» دلایل متعددی داشت. یکی این که من به‌شدت اهل سفر هستم و پیشنهاد سفر را راحت می‌پذیرم به‌ویژه اگر پیشنهاد سفر به مناطقی که تا به حال نرفته‌ام یا تماشای پدیده‌هایی که کمتر دیده باشم. با وجود این که بارها به کشور عراق سفر کرده بودم اما این اتفاق در ایام اربعین نیفتاده بود. پیشنهاد شروع سفر از جنوب عراق و استان‌های ناصریه و سمائه به جای مسیر کلاسیکی که بیشتر ایرانی‌ها برای پیاده‌‍‌روی اربعین از آن استفاده می‌کنند برای من جالب بود و فرصتی را فراهم کرد تا به قلب عشیره‌ها و روستاهای عراقی سفر کنم و مستند بسازم. علاوه برآن مستندسازی به تنهایی برای من بسیار جذاب بود و درنهایت تمام این جذابیت‌ها مثل تیم خوب، موضوع و گونه برنامه‌سازی جالب باعث شد تا پیشنهاد اجرای این برنامه را با اشتیاق بپذیرم.
تجربه اولین پیاده‌روی اربعین به لحاظ حسی، مذهبی، کاری و ... چطور بود؟
من از این سفر بسیار لذت بردم و با گروه خیلی خوبی کار کردم که به لحاظ برنامه‌ریزی، انرژی و توانایی در تولید برنامه خوب بودند و برنامه بدون مشکل پیش رفت. خودم هم خیلی به فضای برنامه و تفاوت‌ها و تجربه‌های جذابی که داشتیم علاقه‌مند بودم. کسانی هم که فقط با هدف پیاده‌روی اربعین سفر می‌کنند بعد از بازگشت می‌گویند: «این یک پیاده‌روی دوست‌داشتنی است و انرژی فوق‌العاده خوبی دارد» و من چندبرابر اینها را تجربه کردم.
مردم ایران و عراق چقدر به لحاظ فرهنگی و اعتقادی به هم نزدیک هستند؟
در کنار پدیده‌ای به این وسعت وبزرگی، هزاران رویداد اجتماعی نیز درحال رخ دادن است. به طور مثال میان ملت‌ها پیوند و دوستی بیشتری ایجاد می‌شود، آدم‌ها باهم رفاقت می‌کنند، خانواده در کنارش شکل می‌گیرد و مجموع اینها جذاب و دیدنی است و هرکسی دوست دارد خودش را در میان این به اصطلاح رودهایی که به دریا می‌رسند رها کند.
چندین سال است که برنامه‌های مختلفی ویژه این ایام روی آنتن تلویزیون می‌رود؛ «من‌او» چه ویژگی‌های جدیدی به این سبک از برنامه‌سازی اضافه کرد؟
به طور کلی ساخت برنامه‌های مناسبتی در تلویزیون در قالب شناخته‌شده‌ای انجام می‌شود و می‌توان حدس زد که چه ساختاری دارد و هیچ اصل غافلگیر‌کننده‌ای در آنها نیست. البته من همه برنامه‌های مناسبتی تلویزیون را ندیده‌ام که به تحلیل درستی هم برسم ولی تا آنجا که بازخوردهای بیننده‌ها را دیدم، می‌گفتند: «این مدل رایج در برنامه‌های مناسبتی را به قدر کفایت دیده‌ایم» و خواستار اتفاق جدیدی بودند. من دوست ندارم خودم بگویم کار جدیدی انجام داده‌ایم یا اتفاق نویی را رقم زده‌ایم؛ خوب است که بیننده‌ها، تحلیلگران و منتقدان بگویند چنین شد یا نه؟ که البته تلاش ما بر این بود که این اتفاق بیفتد اما بیننده‌های من او زمانی که با ما تماس می‌گرفتند، عنوان می‌کردند که این برنامه اتفاق جدیدی بود و برایشان جذابیت داشت.
چنین برنامه‌هایی که البته نام مناسبتی را هم یدک می‌کشند برای همین ایام کفایت می‌کنند یا ظرفیت ادامه آنها در طول ایام سال وجود دارد ؟
همان طور که گفتم این برنامه مناسبتی نبود و یک برنامه تحلیلی در کنار پدیده‌ای بود که ما از آن به عنوان یک مناسبت یاد می‌کنیم. تمام رخدادهای مذهبی ما وجوه متعددی دارند که کمتر به آنها پرداخته می‌شود؛ مثلا ما همیشه به واقعه کربلا به عنوان یک مرثیه نگاه می‌کنیم، در حالی که در کنار این واقعه هزاران پدیده اجتماعی رقم خورده که نادیده گرفته می‌شود. در طول سال باید این اتفاق بیفتد که جز عزاداری و مرثیه‌سرایی، هزاران رخداد دیگر در کنار وقایع مذهبی شکل گیرد.

پرستو خلعتبری

رسانه