درس پرواز برای نانوفناورها

به گفته برگزارکنندگان این مسابقات، مسابقه ملی نانو بزرگ‌ترین مسابقه کشوری در سطح دانشجویی است. امسال نهمین دوره از این مسابقات ملی با شرکت حدود 4200 دانشجو در تیر ماه برگزار شد. شرکت در این مسابقات برای کلیه مقاطع دانشجویی امکان‌پذیر است، به طوری که در آزمون سال جاری حدود نیمی از شرکت‌کنندگان دانشجویان دوره کارشناسی و نیمی دیگر دانشجویان تحصیلات تکمیلی بوده‌اند. محمد باقری، مدیر ترویج دانشجویی و مدیر بنیاد آموزش فناوری ستاد ویژه توسعه فناوری نانو در خصوص نحوه برگزاری این آزمون ملی به جام‌جم می‌گوید در سند ده ساله اول ستاد ویژه توسعه نانو فناوری، تمرکز اصلی بر شناسایی و پرورش متخصصان و نخبگان علمی قرار داشت. اما از آنجا که هدف اصلی در سند راهبردی دوم ستاد بر تجاری‌سازی فناوری‌های تولیدی مورد نیاز کشور و صادرات آنها قرار دارد، به همین جهت در سه سال اخیر برنامه توسعه فناوری با عنوان نانواستارت‌آپ در ادامه مسابقه ملی نانو شکل گرفت تا افرادی که از دانش خوبی در حوزه نانو برخوردار هستند، بتوانند ایده‌های خود را به محصول تبدیل کنند.
وی درخصوص نحوه ورود به این رویداد توضیح می‌دهد: «تفاوتی که امسال براثر تجربه به‌دست آمده از برگزاری نانواستارت‌آپ در دو سال قبل ایجاد شد، این بود که الزاما نفرات برگزیده مسابقات علمی نمی‌توانند فناوران خوب و کارآفرینان موفقی نیز باشند. بنابراین فراخوان شرکت در نانواستارت‌آپ را به یک مرحله عقب‌تر و در فاصله بین آزمون آنلاین و کتبی منتقل کردیم. در این حالت برگزیدگان آزمون آنلاین که از حداقل دانش مورد نیاز در حوزه نانو برخوردار هستند، می‌توانستند در صورت تمایل وارد نانواستارت‌آپ شوند و پس از گذر از گزینش‌های اولیه برای جهت‌دهی ایده‌های فناورانه خود اقدام کنند. شرکت‌کنندگان بخش نانواستارت‌آپ در حقیقت آموزش می‌بینند چطور ایده‌های خود را اجرایی کنند و در این رویداد تا مرحله تولید نمونه اولیه یا همان پروتوتایپ از حمایت‌های ستاد نانو بهره‌مند می‌شوند.»
منابع آزمون از جدیدترین مقالات
به گفته باقری، بزرگ‌ترین و معتبرترین پایگاه علمی فارسی در حوزه فناوری نانو در حال حاضر وبگاه آموزش فناوری نانوست که از سوی ستاد نانو شکل گرفته است. در این وبگاه بیش از 300 عنوان مقاله و منبع فارسی مرتبط با زیرشاخه‌های مختلف نانو بارگذاری شده و سطح‌بندی شده‌اند تا افراد بتوانند به آسانی منابع مورد نیازشان را متناسب با سطح دانش‌ خود مطالعه کنند. مدیر ترویج دانشجویی ستاد نانو با تأکید بر به‌روز بودن منابع وبگاه آموزشی تصریح می‌کند: «این منابع در بازه‌های مشخصی به‌روزرسانی شده و مقالات جدید به آنها افزوده می‌شود. منابع آزمون نیز از میان همین موارد انتخاب و اعلام می‌شوند. البته امسال تلاش شد در انتخاب منابع از مقالاتی استفاده شود که با توجه به تجارب قبلی احساس می‌شد به طور معمول دانشجویان در آن بخش‌ها ضعف دارند، اما برای روند توسعه فناوری بسیار مفید هستند. همچنین با توجه به تمرکز ستاد نانو در چند سال اخیر برای حل معضلات آب و محیط‌زیست مقالات تخصصی این حوزه نیز به‌عنوان منبع انتخاب شد تا دانشجویان با دید بهتری وارد مرحله توسعه فناوری در این حوزه شوند. برخی کتاب‌ها نیز به عنوان منبع جانبی و تکمیلی معرفی شدند، اما از آنجا که دسترسی به منابع آنلاین برای شرکت‌کنندگان ساده‌تر است، عمده منابع مورد نظر از میان مقالات موجود در وبگاه آموزش فناوری نانو انتخاب شدند.»
رویدادی برای استارت‌آپ‌های واقعی
مدیر بنیاد آموزش فناوری ستاد نانو هدف از رویداد نانواستارت‌آپ را رسیدن به پروتوتایپ یا نمونه اولیه‌ای که قابلیت عملکرد اثبات شده داشته باشد و بتواند به عنوان محصول حقیقی وارد بازار شود، تشریح می‌کند و می‌افزاید: «ماهیت رویداد نانواستارت‌آپ تفاوت زیادی با استارت‌آپ ویکندهایی دارد که این روزها بسیار رایج شده‌اند و بیشتر جنبه نمایشی دارند. وی در مورد نحوه عملکرد نانواستارت‌آپ به جام‌جم می‌گوید: «در نانواستارت‌آپ شرکت‌کنندگان پس از ثبت‌نام، در آزمون‌های روان‌شناسی محک زده شده و سپس وارد مرحله چالش‌ها می‌شوند. در مرحله چالش‌های اولیه، فهرستی از فناوری‌های مربوط به حوزه آب و محیط‌زیست در اختیار داوطلبان قرار می‌گیرد که می‌توانند پس از بررسی این موضوعات با توجه به دانش، مهارت و علاقه خود، طرحی را درخصوص یکی از آنها ارائه دهند.» وی علت تمرکز چندساله ستاد نانو را اهمیت و اولویت موضوع آب و محیط‌زیست برای کشور می‌داند و می‌افزاید: «پس از ارائه طرح‌های اولیه از میان داوطلبانی که پس از آزمون آنلاین اعلام آمادگی برای ورود به رویداد نانواستارت‌آپ کرده بودند، صد نفر که ایده‌های خوبی داشتند و در بررسی‌های ابتدایی قابل اجرا به نظر می‌رسیدند، انتخاب می‌شوند. همان‌گونه که اشاره شد انتخاب این صد نفر از انتخاب صد نفر برگزیده مرحله آزمون کتبی بوده و عموما افرادی انتخاب می‌شوند که از روحیه و پشتکار مناسبی برای ورود به دنیای کسب ‌و کار برخوردار بوده اند و ایده‌های مناسبی برای اجرایی شدن ارائه کرده‌اند.»
باقری همچنین توضیحاتی درخصوص برگزاری جلسات مشاوره برای هر فرد و داوری ایده‌ها ارائه می‌دهد و تصریح می‌کند: «در این جلسات نقاط ضعف و قوت طرح مشخص می‌شود و براساس آن آموزش‌های مورد نیاز فضای استارت‌آپی مانند تیم‌سازی و کارآفرینی بر حسب روحیات و نیازها شناسایی شده هر فرد ارائه می‌شود.» در کنار روند توسعه روحیه کسب‌وکار در افراد، مراحل فنی ایده نیز بررسی می‌شود و برای حل مشکلات فنی مربی یا منتور فنی برای هر تیم انتخاب می‌شود که با تیم همراه شده و هرجا که نیاز باشد تیم را به فرد متخصصی ارجاع می‌دهد تا مشکلات فنی برطرف شود. وی در مورد مربیان و مشاوران فنی این رویداد می‌گوید: «مربیان فنی و مشاوران معمولا از میان اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها و مسؤولان تحقیق و توسعه شرکت‌های فعال در زمینه‌های مرتبط با طرح‌ها انتخاب می‌شوند. ستاد توسعه نانو به واسطه حمایت‌هایی که از فعالان حوزه نانو دارد، توانسته شبکه خوبی از افراد متخصص کشور در زمینه نانو ایجاد کند و به همین جهت امکان بسیار خوبی برای شرکت‌کنندگان فراهم است تا با حمایت ستاد نانو بتوانند از بهترین فرد ممکن در هر حوزه برای رفع نواقص ایده‌ها و طرح‌هایشان کمک بگیرند. همچنین برای بررسی‌های آزمایشگاهی و تحلیل این بررسی‌ها نیز بودجه و خدمات آزمایشگاهی خوبی برای تیم‌ها در نظر گرفته شده است.» پس از طی شدن مراحل آزمایشگاهی و عبور از ارزیابی‌های فنی و بازار، طرح به مرحله تولید نمونه اولیه خواهد رسید. تیم‌ها پس از این مرحله وارد ارزیابی‌های کسب‌وکاری می‌شوند و مشاوره‌های مورد نیاز در این خصوص به آنها ارائه می‌شود تا بتوانند به بهترین شکل طرح کسب‌وکار خود را تهیه کرده و آماده ورود به بازار و جذب سرمایه‌گذار شوند.
7 محصول اولیه در جشنواره نانو
روند معمول برای شکل‌گیری ایده، پرورش آن و رساندنش به مرحله اجرایی و تولید نمونه اولیه یکسال در نظر گرفته می‌شود. باقری در خصوص برگزیدگان مسابقات سال گذشته که اکنون پس از یک‌سال فعالیت به مرحله تولید محصول رسیده‌اند به جام‌جم می‌گوید: «در سال گذشته از میان صد برگزیده 72 نفر برای ورود به برنامه نانواستارت‌آپ تمایل نشان دادند که پس از چند مرحله آموزش و مشاوره برای توسعه ایده‌ها از میان آنها طرح ارائه شده 23 نفر از آنها ظرفیت اجرایی شدن و توسعه را داشت. در ادامه با تشکیل تیم‌های کاری و ادامه جلسات آموزشی و مشاوره‌ای 9 تیم به مرحله اثبات طرح از لحاظ کسب‌وکار و بازار رسیدند که از میان آنها هفت تیم توانسته‌اند محصول اولیه خود را تولید کنند و در نمایشگاه جشنواره نانو که هفته آینده برگزار خواهد شد محصولاتشان را با هدف جذب سرمایه‌گذار ارائه خواهند کرد.»
فرصت‌های شغلی برای برترین‌های نانو
باقری در پاسخ به پرسش جام‌جم در مورد دنبال کردن فعالیت‌های برگزیدگان سال‌های قبل توضیح می‌دهد: «بسیاری از برگزیدگان مسابقات سال‌های پیش جذب فرصت‌های شغلی و همکاری با خود ستاد نانو شده‌اند و همکاری‌های آموزشی و ستادی برای برگزاری مسابقات ملی، تولید محتوا، کمک به تیم‌های جدید شرکت‌کننده با انتقال تجربیات به عنوان مربی یا منتور آموزشی داشته‌اند. از سوی دیگر، ستاد نانو با در نظر گرفتن جوایزی از جنس بودجه و کمک هزینه برای تحقیقات آزمایشگاهی و حمایت‌های مالی متناسب با رتبه‌های شرکت‌کنندگان در مسابقات کشوری کمک خوبی برای ادامه‌دار شدن طرح‌های تحقیقاتی و به نتیجه رسیدن آنها داشته است. برخی شرکت‌کنندگان سال‌های قبل با توسعه نمونه اولیه‌ای که در این دوره‌ها موفق به ساخت آن شده بودند یا پرورش ایده‌های جدید توانسته‌اند کسب‌وکاری را در قالب شرکت های نوپا یا شرکت‌های دانش‌بنیان راه‌اندازی کنند. »
مدیر ترویج دانشجویی ستاد نانو در خصوص نحوه حمایت از برگزیدگان نهمین دوره مسابقات می‌افزاید: «امسال نیز صد برگزیده مسابقه علاوه بر امکانی که برای همکاری با ستاد نانو دارند، از حمایت کامل در بخش نانواستارت‌آپ برای رساندن ایده خود به طرح‌های قابل اجرا و تولید نمونه اولیه بهره‌مند می‌شوند. در واقع تمام هزینه و تجربه‌ای که برای تبدیل ایده به کسب‌وکار که شاید تأمین آن برای یک دانشجو امکان‌پذیر نباشد در قالب این رویداد به صورت کامل تأمین و حمایت می‌شود.»

برگزیدگان نهمین مسابقه ملی نانو از تجربه شرکت در این مسابقات می‌گویند...

هادی سردارآبادی، دانشجوی دکتری نانوفناوری پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است که موفق به کسب رتبه پنجم کشوری در این مسابقات شده است. او برای بار دوم پس از چهار سال در این مسابقات شرکت کرده است. سردارآبادی درخصوص نحوه آمادگی‌اش برای شرکت در این مسابقات می‌گوید: «از آنجا که رشته تحصیلی‌ام نانوفناوری پزشکی است و مباحث مربوط به این حوزه را به داوطلبان کنکور دکتری نیز آموزش می‌دهم تا حد زیادی با مطالب آشنایی داشتم و در زمان کوتاهی نزدیک به آزمون با مرور منابع معرفی شده در وبگاه ستاد نانو توانستم با مباحث دیگری که با آنها آشنا نبودم مانند استفاده از فناوری نانو در حوزه تصفیه آب و پساب و شیوه ثبت مالکیت فکری نیز اطلاعات بسیار خوبی به دست آورم.» سردارآبادی در حال حاضر برای شرکت در رویداد نانواستارت‌آپ نیز تیم کاری خود را مشخص کرده و در حال آماده‌سازی طرح اولیه برای فیلتراسیون آلودگی‌های آبی با به‌کارگیری فیلترهای نانومقیاس هستند. به عقیده این دانشجوی تحصیلات تکمیلی، نظم موجود در سازوکارهای ستاد نانو و حمایت‌های خوبی که برای پرورش ایده‌های نو در نظر می‌گیرند، موجب پیشرفت چشمگیر کشور در حوزه‌های مختلف فناوری نانو شده است.

پرهام خوشبخت‌مروی، دانشجوی کارشناسی ارشد نانوفناوری دانشگاه صنعتی امیرکبیر از دیگر برگزیدگان نهمین دوره مسابقه ملی نانو است که برای اولین بار در این مسابقات شرکت کرده و موفق به کسب رتبه هشتم کشوری شده است. وی در خصوص نحوه آمادگی برای آزمون می‌گوید: «به نظر من با توجه به مشخص بودن منابع آزمون و اطلاعات خوبی که این منابع در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند، می‌توان با چند ماه مطالعه به خوبی برای آزمون آماده شد و از فرصت پیش روی برگزیدگان برای اجرایی کردن ایده‌هایشان در رویداد نانواستارت‌آپ بهره‌مند شد.» به عقیده خوشبخت مروی، سطح آزمون و شرایط برگزاری آن استاندارد بالایی داشته و شاید تنها نکته‌ای که کمی شرکت‌کنندگان را با مشکل مواجه کرده بود محدود بودن تعداد حوزه‌های برگزاری آزمون در شهرها بوده است. این دانشجوی نانوفناوری نیز در حال حاضر وارد رویداد نانواستارت‌آپ شده و ایده اولیه‌ای که در نظر دارد توسعه بایوسنسورها برای تشخیص مواد شیمیایی و ترکیبات آلاینده است.

مرضیه میراب، رتبه اول مقطع کارشناسی و 15 کشوری نهمین دوره مسابقه ملی آشنایی بیشتری با این مسابقه داشته و از دوران دانش‌آموزی در المپیاد دانش‌آموزی نانو شرکت می‌کرده است و امسال نیز برای چهارمین دوره در مسابقه ملی نانو شرکت کرده است. اگرچه رشته تحصیلی میراب علوم تربیتی است اما به دلیل علاقه‌ای که به حوزه نانو داشته هر سال در بین نفرات برگزیده مسابقه ملی قرار گرفته است. وی درخصوص دلیل دنبال کردن نانوفناوری به جام‌جم می‌گوید: «من معلم دوره ابتدایی در استان فارس هستم و به‌دلیل علاقه‌ای که به حوزه فناوری نانو دارم، تلاش می‌کنم تا با به روز نگهداشتن دانشم بتوانم دانش‌آموزانم را نیز با این فناوری آشنا کنم. حتی امسال موفق به کسب گواهی توانمندی تدریس از ستاد نانو نیز شده‌ام و امیدوارم بتوانم با برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌ها به دانش‌آموزان کمک کنم.» وی نقطه قوت ستاد نانو را ویژگی انعطاف‌پذیری و روحیه نقدپذیری مسؤولان این ستاد می‌داند و معتقد است به همین علت مسابقات هر سال روند مثبتی را طی کرده‌اند. وی همچنین از برگزاری بیشتر دوره‌های آموزشی نانواستارت‌آپ به‌صورت آنلاین به دلیل آسان‌تر شدن شرکت داوطلبان از شهرهای مختلف ابراز خرسندی کرد.

عسل اخویان طهرانی

دانش