پیش‌نشانگرها در پیش‌بینی زلزله موثر هستند؟

به گزارش جام جم آنلاین، دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌ شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم در گفت‌وگو با ایسنا زلزله طبس را شدیدترین زمین‌ لرزه معاصر ایران توصیف کرد و گفت: این زمین‌ لرزه در ساعت ۱۹ و ۶ دقیقه (دقایقی بعد از اذان مغرب) با بزرگای ۷.۴ رخ داد که با ویرانی طبس و روستاهای تابعه آن همراه بوده است، به گونه‌ای که یکی از بیشترین میزان‌های تلفات در هنگام زلزله را داشته است.

وی تعداد کشته‌شدگان زلزله طبس را در حالی حدود ۶۵۰۰ نفر ذکر کرد که این زلزله در نیمه‌شب هم رخ نداده است و ادامه داد: باید در نظر داشته باشیم که در زمین‌لرزه بم که در ساعت ۵ و ۲۵ دقیقه بامداد با بزرگای ۶.۵ در شهری با حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت رخ داد، حدود ۳۳ هزار نفر کشته (حدود ۴۰ درصد) داشته است. تلفات بالای انسانی زلزله طبس در شرایطی رخ داد که شهر تاریخی طبس عملا نابود شد و پس از رخداد زلزله اثری از آن شهر زیبای تاریخی حاشیه کویری مرکزی ایران باقی نماند. در زمانی که زلزله طبس رخ داد، کشور در روزهای بعد از کشتار جمعه سیاه در ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ در تلاطم انقلاب اسلامی قرار داشت.

زارع با تاکید بر اینکه قبل از رخداد زلزله ۱۳۵۷ طبس هیچ پیش‌لرزه‌ای روی نداد، اضافه کرد: اما برخی رویدادهای غیرعادی هشداردهنده، مانند رفتار غیر عادی جانوران و نمایان شدن یک روشنایی بر فراز کوه گزارش شده است. از یافته‌های علمی قبلی این‌ها را می‌دانیم که در سابقه مطالعات مربوط به پیش نشانگرهای لرزه‌ای به‌ویژه در مواردی مانند زلزله ۴ فوریه ۱۹۷۵ «هایچنگ» در چین که با بزرگای ۷.۳ رخ داد، به مدت چند هفته توفان لرزه‌ای و به صورت رخداد پیش‌لرزه‌ای با بزرگای متوسط تا شدید (با بیشینه بزرگای بین ۵ تا ۶) در حال ثبت بود و تعداد آنها به بیش از ۷ برابر تعداد معمول چنین زمین‌لرزه‌هایی در پیرامون هایچنگ رسید.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ادامه داد: همین پیش‌لرزه‌ها بزرگترین کمک را به پیش‌بینی رخداد زمین‌ لرزه ۱۹۷۵ هایچنگ کرد. چنین سیکلی از رخداد زمین‌لرزه‌ها (با بزرگی بین ۴ تا ۶.۵) در همین کشور در سال ۱۹۷۶ قبل از زلزله ۲۳ اوت ۱۹۷۶ سیچوان با بزرگی ۷.۳، در فاصله زمانی بین ۱۴ ژوئن ۱۹۷۶ تا ۲۳ ژوئن ۱۹۷۶ (در فاصله حدود ۴۰ روز) تکرار شد.

وی با اشاره به رخداد پیش‌نشانگرها در زلزله‌های مهم در کشور، یادآور شد: قبل از رخداد زمین‌لرزه بم در سال ۱۳۸۲، زمین‌لرزه‌ دیگری با بزرگی ۵.۳ در تاریخ ۱۳ مرداد ۸۲ و زمین‌لرزه‌ای دیگر با بزرگای ۵.۵ در تاریخ ۳۰ مرداد ۸۲ (حدود ۴ ماه و نیم قبل از رخداد زمین‌لرزه بم) در فاصله حدود ۱۳۰ کیلومتری شرق بم، بین بم و زاهدان و سپس رخداد زلزله‌ای در روز قبل از رخداد زمین‌ لرزه بم با بزرگای حدود ۴.۵، مقدمه‌ای (پیش‌نشانگر لرزه‌ای) بر رخداد زمین‌لرزه مخرب بم با بزرگای ۶.۵ در بامداد ۵ دی ماه ۸۲ می‌تواند تلقی شود.

به گفته وی، زمین‌لرزه ۱۱ فروردین ۱۳۸۵ «چالان‌چولان» بروجرد لرستان (با بزرگی ۶.۰) نیز از حدود دو هفته قبل با رخداد یکسری زمین‌لرزه‌ها از زلزله‌های با بزرگی ۴ به بالا همراه بوده است که موجب شد اکثر مردم در لرزه اصلی در امان بمانند.

زارع یادآور شد: علاوه بر آن گزارش‌های مشابهی از مشاهده چنین آنومایی‌های لرزه‌ای از ماه‌ها قبل به همراه تغییرات سطح آب زیر زمینی در زلزله ۱۲ مه ۲۰۰۸ «ونچوان» چین با بزرگای ۷.۸ و همچنین تغییرات در سطح گاز رادون در زلزله ۶ آوریل ۲۰۰۹ «لاکویلا» ایتالیا با بزرگای ۶.۳ و همچنین زلزله ۱۷ ژانویه ۱۹۹۵ «کوبه» ژاپن با بزرگای ۶.۸ وجود دارد که در آنها نشانه‌هایی از تغییرات طبیعی یاد شده، قبل از رخداد زلزله اصلی گزارش شده است. از این رو به نظر می‌رسد با توجه به نحوه رخداد پس‌لرزه‌ها، می‌توان تصور کرد که حداقل در هفته‌ها تا حدود دو ماه بعد از رخداد زمین‌لرزه ۲۷ مرداد مورموری همچنان احتمال رخداد زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بیش از ۶ در چنین پهنه‌ای وجود دارد.

عضو وابسته فرهنگستان علوم در این باره توضیح داد: گزارش‌هایی از تغییر در سطح آب زیرزمینی در پهنه رومرکزی زلزله ٢٦ مرداد سال ١٣٩٣ مورموری ایلام و فراوانی عقرب‌ها در قبل و بعد از رخداد زمین‌لرزه در پهنه رومرکزی در منطقه زلزله‌زده وجود داشت و این موضوع می‌تواند نشانگر وجود پیش‌نشانگر تغییر سطح آب زیر زمینی در این زمین‌لرزه باشد که بیرون زدن و فراوانی عقرب‌ها نیز می‌تواند مرتبط با تغییر سطح آب زیرزمینی و مشخصا بالا آمدن سطح آب زیر زمینی در قبل و بعد از رخداد زمین‌لرزه در پهنه رومرکزی باشد.