دچار ذوق‌زدگی رسانه‌ای شده‌ایم

به نظر شما به چه دلیل در برنامه‌های گفت‌وگومحور حال حاضر تلویزیون از دستمزدهای بالا برای حضور چهره‌های مشهور استفاده می‌شود؟
این سؤال را می‌توانیم به طور مثال درباره دکور یک برنامه گفت‌وگو‌محور هم بپرسیم. چرا برای برنامه‌ای که نیاز به یک دکور عظیم ندارد پول زیادی خرج می‌شود؟ این جواب چرایی‌هاست که رفتار رسانه‌ای ما را توجیه می‌کند. اگر برای هر جزء رسانه دلیل، هدفگذاری و چرایی داشته باشیم این چگونگی قابل توجیه است. بیشترین اتفاقی که در حال حاضر می‌افتد این است که این چگونگی‌ها، فرم‌ها و ساختار‌ها مبتنی بر چرایی دقیق نیست و به همین خاطر است که تا کوچک‌ترین اتفاقی می‌افتد، حکم کلی صادر می‌شود که حضور همه بازیگران در برنامه‌های تلویزیونی بد است، درصورتی که در واقعیت و به طور کلی این موضوع بد نیست.
حرف شما درست است، ولی زمانی که تلویزیون در دیده شدن بیشتر این هنرمندان نقش به‌سزایی دارد به چه دلیل باید آنها این رقم‌ها را برای حضور خود طلب کنند؟
حرمت امامزاده را متولی دارد! ما اگر اعتماد به نفس رسانه‌ای داشته باشیم و فرد به درستی و در جایگاه واقعی خود یک برنامه‌ساز و تهیه‌کننده باشد، در آن صورت است که این اتفاقات نمی‌افتد و پول هنگفتی برای حضور یک مهمان در برنامه‌اش پرداخت نمی‌کند. اگر تهیه‌کننده فردی غیر‌حرفه‌ای، جوان و تازه‌کار باشد و از دیدن یک چهره‌ مشهور ذوق‌زده شود و اگر پولی هم که در اختیار دارد بیشتر از وظیفه‌اش باشد، برای تحقق میل خود از بازیگرانی با رقم‌های بالا استفاده می‌کند. اگر تهیه‌کننده فردی مولف باشد قطعا تمام ستارگان دوست دارند با آن تهیه‌کننده کار کنند و پولی برای حضور در برنامه‌اش طلب نمی‌کنند. کارکرد اغواگری که ستاره‌ها را مجبور می‌کند پول بیشتر طلب کنند.
برای بخش‌های دیگر یک برنامه هم این میزان هزینه می‌شود؟
خیر، متاسفانه این‌گونه نیست. همه اجزای سیستم باید درست باشند و شما اگر ستاره‌ای فوق‌العاده بیاورید که او پشتوانه تحقیقاتی و دورخیز محتوایی و تیم فکری عمیق پشت سر نداشته باشد، آن ستاره حرام می‌شود و کارکرد خود را ازدست می‌دهد. مانند بسیاری از برنامه‌هایی که در این مدت مشاهده کرده‌ایم. اگر نویسنده یا حتی نورپرداز و کارگردان موفق در برنامه حضور نداشته باشد به کسی که جلوی دوربین می‌نشیند ظلم کرده‌ایم. در برنامه‌سازی و مدیریت فرهنگی ما سه وجه مدیریت محتوایی، مدیریت اجرایی و عاطفی را باید لحاظ کنیم.
برای برنامه‌هایی که از روی ذوق زدگی روی آنتن می‌روند متاسفم!
من اگر بدانم چه معنایی می‌خواهم ایجاد کنم و هدفگذاری داشته باشم این مسائل مختلف را در کنار هم می‌چینیم و بر اساس یک برنامه، طرح و برنامه نهایی را می‌چینم، نه این‌که ذوق زده دو صندلی بگذارم و یک مجری و یک چهره معروف را بدون توجه به آورده یا ارزش افزوده‌ای که این فرد دارد رو به روی هم قرار دهم. اگر این چهره معروف ارزش افزوده‌ای دارد مرحبا که باعث شدید او در این برنامه حضور داشته باشد، ولی اگر غیر از این باشد و چهره مشهور فقط برای دریافت پول در یک برنامه حضور داشته باشد مردم این موضوع را لمس خواهند کرد. من برای برنامه‌های که پخته نمی‌شوند و براساس یک ذوق زدگی روی آنتن می‌روند تاسف می‌خورم.
منظور از ذوق‌زدگی رسانه‌ای چیست؟ به چه دلیل رسانه ملی دچار این ذوق‌زدگی می‌شود؟
زمانی که هدفگذاری و برنامه ریزی درستی نداریم دچار ذوق زدگی رسانه‌ای می‌شویم و شاهد این هستیم که در مقطعی تمام برنامه‌های تلویزیون به برنامه‌های گفت‌وگو محور، استعدادیابی، مستند و... تبدیل می‌شود و میزانسن محتوایی دقیقی در برنامه‌ها وجود ندارد و منظور از ذوق‌زدگی همین است.
شما مدت زیادی است که به عنوان طراح در برنامه‌های مختلف در شبکه‌های سیما حضور دارید. پیش از این هم مبادله این مبالغ هنگفت میان تهیه کنندگان و چهره‌های معروف در برنامه‌ها وجود داشت؟
من برای نسلی هستم که بسیاری از افراد داوطلبانه یا با پرداخت پول در رسانه حضور پیدا می‌کردند. سال‌هایی را به یاد دارم که به زور به مهمانانمان هدیه می‌دادیم و آنها قبول نمی‌کردند. خیلی کم پیش آمده است برای برنامه‌هایی که طراحی و ایده‌پردازی آنها را به عهده داشتم به منظور دعوت از مهمان پولی پرداخت کنیم، چون با برنامه ریزی و با خردی هوشمندانه جلو رفتیم.
به نظر شما حضور چهره‌های مشهور در شبکه‌های مختلف سیما باعث ایجاد رقابت ناسالم در تلویزیون شده است؟
بله، زمانی که عرضه بیشتر از تقاضا باشد این اتفاق می‌افتد. به طور مثال در زمان سال تحویل که در هفت شبکه تلویزیون همه شبکه‌ها قصد دارند سؤالات یکسان با بازیگران یکسان داشته باشند در این صورت است که رقابت ناسالم صورت می‌گیرد. ایجاد مکانیسم هوشمندانه و بودن یک سیستم باعث خواهد شد این رقابت ناسالم به وجود نیاید.
به نظر شما دلیل این قیمت بالای چهره‌های مشهور برای حضور در رسانه چیست؟
وقتی منطق رسانه‌ای حاکم نباشد و برای انتخاب آن فرد هم منطق و برنامه‌ریزی صورت نگیرد، آن‌چهره‌ قیمتی بالایی را می‌گوید که یا پذیرفته می‌شود یا نمی‌شود. ما در حال حاضر اسیر یک دوگانگی شده‌ایم؛ در مورد اول افرادی برای سودجویی خود حاضر شدند رسانه را قربانی کنند و دومی نیز شامل افرادی است که این پول را پرداخته و این موضوع در رسانه به یک سبک تبدیل شده است.
واسطه‌هایی که در دعوت از مهمانان هم وجود دارد در بالابودن قیمت حضور این افراد نقش دارد؟
بله، در این امر نمی‌توان از واسطه‌هایی که برای دعوت از مهمانان پول‌هایی را دریافت می‌کنند و شاید مقدار کمی از این پول به دست آن چهره می‌رسد هم نمی‌توان غافل شد. این واسطه‌ها هم در داغ کردن بازار سودجویی نقش پر‌رنگی دارند که نشأت گرفته از نداشتن عرق رسانه‌ای است. همچنین از حضور حامیان مالی در شبکه‌های مختلف رسانه هم نمی‌توان گذشت که این رسانه‌ها متاسفانه به جای مشارکت در حوزه طرح و برنامه در حوزه‌های مالی و اداری مشارکت زیادی دارند و بدون درک رسانه‌ای و بازار گرمی حامیان مالی قیمت‌ها را به شکلی کاذب بالا می‌برند و به معنای دیگر همان حباب اقتصاد اکنون در رسانه آن هم فقط در موضوع حضور ستارگان دیده می‌شود.

بی‌هدفی!

آن چیزی که در برنامه‌سازی اهمیت دارد هدفگذاری است و وقتی برنامه هدف مشخص داشته و براساس یک راهبرد بزرگ طراحی شده باشد آن زمان است که می‌توانیم بگوییم اجزای برنامه در خدمت تحقق آن هدف است یا نه که مجری یکی از اجزای آن برنامه است. ما اگر بخواهیم سهم کار کردی تمام برنامه را بر دوش مجری بگذاریم، مجبوریم از اعتبار سینما و سایر حوزه‌های فرهنگی برای جذابیت برنامه استفاده کنیم و در این صورت ازیک فوتبالیست، یک خواننده یا یک بازیگر استفاده می‌کنیم. نمی‌توانیم گزاره قطعی در این باره داشته باشیم و بگوییم حضور چهره‌های مشهور در برنامه‌های گفت‌وگو محور خوب است یا بد و این خطای تعمیم است. متاسفانه بعضی از برنامه‌ها بدون هدفگذاری و بدون توجه به چرایی استفاده از ستاره، فقط برای فرم زدگی از این افراد استفاده می‌کنند و این موضوع یکی از علت‌های دستمزدهای بالاست.

زهرا دمز‌آبادی
خبرنگار