مرگ در قفس

دادستانی کل مصر در توضیحاتی پیرامون نحوه مرگ محمد مرسی گفت: مرسی در داخل قفس اتهام ،از حال رفت و روی زمین افتاد. قرار بود او در دفاع از خود سخنرانی کند اما اجل مهلتش نداد. پزشک قانونی مصر بلافاصله او را مورد معاینه قرار داد و دریافت که مرسی فوت شده است. جسد او بلافاصله به بیمارستان منتقل شد. گزارش اولیه پزشک قانونی مصر نیز حاکی از آن بود که مرسی در ساعت 16 و 50 دقیقه و پیش از انتقال به بیمارستان، فوت شده است. در گزارش پزشک قانونی آمده بود که هیچ علائم جراحت و آسیب‌دیدگی در جسد مرسی دیده نشد.
دکتر محمد مرسی عیسی العیاط (۶۸ ساله) که دکترای خود را از دانشگاه کالیفرنیای جنوبی و در رشته محافظت از موتورهای فضاپیما اخذ کرده بود پیش از آن‌که به ریاست جمهوری مصر برسد، ریاست حزب آزادی و عدالت که زیر نظر جمعیت اخوان‌المسلمین فعالیت می‌کرد را برعهده داشت. وی در تاریخ ۱۰ تیر ۱۳۹۱ به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب شد و ۱۲ تیر 1۳۹۲ در اقدامی که طرفدارانش آن را کودتا توسط «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور کنونی مصر می‌خوانند، برکنار و روانه زندان شد. مرسی طی زندان چندین بار محاکمه و به اتهام‌های مختلف ازجمله قتل معترضان و جاسوسی برای دولت‌های خارجی و فراری دادن هزاران زندانی محکوم شد اما هرگز برای او حکم اعدام صادر نشد. بلافاصله پس از فوت ناگهانی محمد مرسی، حالت آماده‌باش در مصر اعلام شد. تلویزیون رسمی مصر نیز اعلام کرد مرسی در جلسه دادگاه بیهوش شده و درگذشته است.
واکنش اخوانی‌ها
جماعت اخوان‌المسلمین مرگ محمد مرسی در دادگاه را قتل عمد توصیف کرد. محمد سویدان یکی از رهبران این گروه گفت: «شرایط جسمی وی در جریان بازداشت و بازپرسی‌ها بدتر و به مرگ وی ختم شده است». این گروه نظام مصر را به قتل تدریجی مرسی متهم کرد و مرسی را «شهید» نامید.اخوان در بیانیه‌ای نوشت: «او را در طول پنج سال در سلول انفرادی حبس و از دارو محروم کردند و به وی غذاهای نامناسب دادند و حتی ملاقات با خانواده را برای وی ممنوع کردند. هدف از این اقدامات قتل تدریجی مرسی بود».
عمرو دراج وزیر برنامه‌ریزی و همکاری‌های بین‌المللی دولت سابق مصر نیز در گفت‌وگو با شبکه الجزیره گفت: نسبت به این مرگ مشکوک هستیم و مانند قتل یاسر عرفات، شیوه خاصی برای قتل مرسی به کار رفته است. علی قره‌داغی دبیرکل اتحادیه علمای مسلمان و جانشین یوسف القرضاوی نیز نوشت: مرسی نمرد بلکه توسط گروهی ظالم به طور تدریجی کشته شد. پایگاه خبری «عربی ۲۱» متعلق به اخوانی‌ها نیز دیروز در گزارشی با اشاره به درگذشت محمد مرسی تاکید کرد: وجود برخی شواهد و قراین احتمال قتل وی را افزایش می‌دهد. این پایگاه خبری افزود: مرسی در آخرین لحظات در دادگاه قاهره از یک «کیف سری» صحبت می‌کرد که در آن اسنادی مبنی بر بی‌گناهی او وجود داشت و به ملت مصر نشان می‌داد، چه کسی به آنها خیانت و چه کسی از حقوقشان دفاع کرده است. گفته می‌شود مرسی پیش از این هم خواستار تشکیل جلسه‌ای محرمانه با حضور عبدالفتاح السیسی رئیس‌جمهور کنونی مصر، محمدحسین طنطاوی وزیر دفاع اسبق و سامی عدنان رئیس ارتش اسبق مصر شده بود تا در آن از اطلاعاتی خطرناک برای امنیت ملی مصر پرده بردارد، اما هیات حاکمه بارها این خواسته را رد کرده بودند. منابع نزدیک به اخوان می‌گویند بخشی از این اطلاعات مربوط به گزارش کمیته حقیقت یاب در خصوص دست داشتن السیسی در قتل معترضان در حوادث انقلاب ۲۵ ژانویه (دی- بهمن) سال ۲۰۱۱ بوده است . عبدالفتاح السیسی پیش از این‌که علیه مرسی کودتا کند ، وزیر دفاع او بود.
مرگ نابهنگام محمد مرسی در شبکه‌های اجتماعی عرب، به خصوص کاربران مصری نیز بازتاب گسترده‌ای داشت و تعداد زیادی از آنها نظام مصر را عامل این مرگ توصیف کردند. آنها با دیکتاتور و کودتاچی خواندن السیسی وی را عامل قتل مرسی و زندانی شدن هزاران شهروند مصری دیگر دانستند.
سایر واکنش‌ها
جنبش حماس نیز که به نوعی یک جنبش اخوانی به شمار می‌رود درگذشت رئیس‌جمهور سابق مصر را تسلیت گفت. این جنبش در بیانیه‌ای تاکید کرد، مرسی پس از عمری مبارزه در مسیر خدمت به مصر و مسائل امت اسلام و فلسطین و مقابله با دشمن صهیونیستی و دفاع از قدس و مسجدالاقصی، دیده از جهان فروبست. جنبش جهاد اسلامی فلسطین نیز به همراه سایر گروه‌های مقاومت فلسطینی با صدور بیانیه‌ای درگذشت محمد مرسی، رئیس‌جمهور سابق مصر را تسلیت گفتند .
شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر درگذشت محمد مرسی رئیس‌جمهوری سابق مصر را تسلیت گفت. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه نیز که نخستین شخصیت سیاسی بود که انتخاب مرسی به ریاست‌جمهوری کشورش را در سال 2012 به وی تبریک گفته بود، روز دوشنبه پیش دستی کرد و در همان ساعات اولیه مرگ مرسی را تسلیت گفت. مرسی در زمان حیات سیاسی خود رابطه بسیار نزدیکی با اردوغان داشت به‌گونه‌ای که برخی از ناظران این دو شخصیت سیاسی را از نظر اعتقادی بسیار نزدیک به هم ارزیابی می‌کردند. جنبش النهضه تونس نیز که ریشه‌های اخوانی دارد مرگ محمد مرسی را تسلیت گفت. با این همه سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در واکنش به مرگ مرسی گفت: در حال حاضر اظهارنظری در مورد درگذشت مرسی نداریم. سازمان دیدبان حقوق بشر نیز بر لزوم انجام تحقیقات مستقل و بین‌المللی درباره این موضوع توسط سازمان ملل تاکید کرد. سارا لیا ویتسون، مدیر بخش خاورمیانه و شمال آفریقا گفت: درگذشت مرسی، رئیس‌جمهور سابق بعد از سال‌ها سوءرفتار دولت، حبس‌های طولانی مدت در زندان انفرادی، مراقبت‌‎های پزشکی ناکافی و محروم کردن او از دیدار اعضای خانواده و دسترسی به وکیل حادث شده است. وی افزود: دولت مصر به مدت شش سال حقوق ابتدایی مرسی به عنوان یک زندانی از قبیل مراقبت‌های پزشکی و دیدار اعضای خانواده را از او دریغ کرد، در حالی که گزارش‌ها نشان می‌داد وضعیت جسمی او رو به وخامت گذاشته است. لیتسون افزود: جدا از این‌که عقاید و مواضع سیاسی مرسی چه بوده، باید گفت رفتار (دولت مصر) با او وحشتناک بوده و مسببان این رفتار باید مورد تحقیق و محاکمه قرار گیرند.

سرزمین نظامیان
مصر با پیشینه تاریخی و موقعیت استراتژیک خود یکی از کشور‌های مهم و تاثیرگذار خاورمیانه است که ارتش بعد از استقلال این کشور همواره به عنوان بازیگر اصلی صحنه سیاست بوده است. پس از سقوط نظام سلطنتی تاکنون به جز دوران کوتاه حکومت اسلامگراها، ریاست دولت را شخصیت‌های نظامی در اختیار داشتند. تحولات این کشور به‌خصوص از سال 2011 به بعد گواه آن است که تلاش مصری‌ها برای استقرار حکومتی غیرنظامی و دموکراتیک ناکام مانده است.
ارتش در سال 2013 با بازیگری ماهرانه و در نقش ناجی ملت و با همیاری دیگر جریان‌های سیاسی رئیس دولت منتخب محمد مرسی را از قدرت برکنار کرد تا نظام سیاسی حاکم بر این کشور طبق سنوات گذشته به همان روال سابق مدیریت شود .

رحیم محمدی
بین‌الملل