چرا ملخ‌ها به شهرها حمله می‌کنند؟

در این شرایط برخی کارشناسان محیط زیست معتقدند استفاده از هریک از این روش‌ها باعث ایجاد چالش‌های دیگری در سطح کلان می‌شود. به‌خصوص که ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این ملخ‌ها پنج سالی مهمان ما در ایران خواهند بود. اگر از عوارض سموم بر محصولات کشاورزی به‌عنوان مواد غذایی صرف نظر کنیم، ملخ‌های مرده مسموم خوراک پرندگان شده و موجب مرگ این دشمنان طبیعی آفات می‌شوند که نهایتا در دوره بعد با افزایش دوباره آفات روبه‌رو خواهیم بود. اما به‌نظر می‌رسد برای حفظ تعادل اکولوژیک، تنها روش صحیح، استفاده از روش‌های زیستی در دفع آفات است. مشابه شیوه‌ای که گذشتگان ما به‌کار می‌بردند.
شواهدی از نیاکان ما در نواحی مرکزی ایران به جای مانده که نشان می‌دهد در زمان هجوم ملخ‌ها برکه‌های مصنوعی آبی ایجاد می‌کردند و از آنجا که ملخ‌ها و بیشتر حشرات به نور حساسیت بالایی دارند و جذب آن می‌شوند، با ایجاد نورهای مصنوعی در وسط این برکه‌ها باعث گمراهی و سقوط و از بین رفتن ملخ‌ها در آب می‌شدند. به این ترتیب هم خطر نابودی مزارع کاهش می‌یافت هم تا مدت‌ها خوراک پرندگان منطقه اعم از اهلی و غیراهلی تامین می‌شد.
هرچند این راه‌حل ساده باید راهگشای پیکره نحیف محیط‌زیست کشور در این روزها باشد، از آنجا که توسعه بی‌ضابطه و ناپایدار، تعادل طبیعت را برهم زده نه‌تنها قادر به استفاده از تجربیات سودمند پیشینیان نیستیم که امنیت شهرها و روستاهایمان را هم به‌خطر انداخته‌ایم.
مشکل اینجاست که ارزان‌بودن انرژی در کشور ما موجب استفاده بی‌رویه از آن به‌ویژه در فرم روشنایی شده است. نتیجه افزایش غیراستاندارد چراغ‌های شهری و منابع نور مصنوعی، ایجاد گنبدهای بزرگی از آلودگی نوری بر فراز شهرها و روستاهاست. این گنبدهای نوری حشرات را از صدها کیلومتر دورتر از مسیر طبیعی منحرف می‌کند. به این ترتیب اکنون شهرهای ما به فانوس‌های دریایی بزرگی برای گمراهی و جذب ملخ‌ها و دیگر حشرات مهاجم تبدیل شده و این‌گونه با بی‌تدبیری به استقبال آنان رفته‌ایم. این در حالی است که حتی در کشورهای همسایه مثل ترکیه استفاده از نور معقول‌تر بوده و خارج از محدوده شهر‌های کوچک، نور مازادی به چشم نمی‌خورد. قطعا در این کشورها شاهد رفتار دیگری از حشرات ـ چه در نقش آفات و چه در زندگی روزمره‌شان ـ هستیم.
اثرات زیانبار آلودگی نوری فقط به مبارزه با ملخ‌ها محدود نیست؛ چه بسا یکی از دلایل مهم هجوم انواع پشه‌ها و سوسک‌های بالدار و دیگر حشرات به شهر و روستا باشد. در حالی که در شرایط عادی مراتع، جنگل‌ها و دریاچه‌ها به‌دلیل وجود غذا و شرایط بهتر انتخاب طبیعی آنهاست، باید از خود بپرسیم چرا حشرات به شهرهایی وارد می‌شوند که شرایط زیستی مناسبی ندارند؟ آیا جز این است که با نورافشانی شبانه و رو به آسمان، غریزه نورگرایی را در ملخ‌ها و دیگر حشرات تحریک کرده و آنها را دعوت به شهرهایمان می‌کنیم؟
هر بار در پی حوادث مختلف وجهه جدیدی از مضرات آلودگی نوری آشکار می‌شود و چه بسا اثرات مخرب بیشتری وجود داشته باشد که هنوز از آنها بی‌خبریم.

ندا رئیسی

دانش