قانون را فیلم کرده‌اند!

سؤالات از سازمان سینمایی
ضمن قدردانی از این اقدام حسین انتظامی و سازمان سینمایی، باید اذعان کرد که این دستورالعمل جدید، ابلاغ آن دستورالعمل قبلی را زیرسؤال می‌برد. سؤال این است که آن دستورالعمل قبلی اجرایی نبود؟ چرا اجرایی نشده بود؟ چرا کمتر مسؤول و مدیر سینمایی آن را جدی گرفت؟ پرسش بعدی این‌که چه ضمانت اجرایی برای همین دستورالعمل و ابلاغیه جدید سازمان سینمایی وجود دارد؟ دلیل این بی‌تفاوتی اهل سینما نسبت به دستورالعمل‌های صادره سازمان سینمایی چیست؟ همه این اهداف و برنامه‌ریزی‌ها و امضا و ابلاغ دستورالعمل‌ها وقتی با جدیت و قاطعیت اجرا نشود و فقط روی کاغذ باقی بماند، بی‌اعتنایی به قانون را به ذهن متبادر می‌کند و حتی وضع و ابلاغ آنها نیز، صرفا کارهایی جهت رفع تکلیف و کاهش فشار بر سازمان سینمایی به نظر می‌رسد.
نکته‌های دستورالعمل جدید
دستورالعمل جدید درجه‌بندی فیلم‌های سینمایی، تفاوت‌هایی با دستورالعمل قبلی ابلاغ شده دارد که بعضی از آنها از این قرار است:
تبصره 2 فصل اول این دستورالعمل (درجه‌بندی سنی) آمده است: برای درجه‌بندی 18+ مدیران سینما مکلف به جلوگیری از حضور افراد زیر 18 سال به سالن‌های سینما هستند و در سایر درجه‌بندی‌ها مسؤولیت اجرا برعهده والدین یا همراه بزرگسال است.
سؤال اینجاست که این تکلیف، چقدر برای مدیران و عوامل سالن‌های سینما جدی است و درباره آن اهتمام دارند؟ آیا سینماداران حاضرند گرفتاری‌های این مسیر را به جان بخرند و مانع حضور افراد 18 سال به پایین در سینما شوند؟ آیا آنها می‌توانند وقتی یک خانواده مثلا هفت نفره به سینما مراجعه کرد و یکی از افراد خانواده، کمتر از 18 سال باشد و فیلم در حال اکران برای او توصیه نشده باشد، از ورودش جلوگیری کنند؟ آیا این باعث اصطکاک سینماداران و خانواده‌ها نمی‌شود؟
مورد دیگر این‌که یکی از دلایل اجرایی نشدن همان دستورالعمل قبلی، برخی خانواده‌ها و والدین هستند که با وجود توصیه‌های سینماداران و رویت درجه‌بندی فیلم‌ها، اصرار به همراه بردن فرزندان‌شان برای تماشای آثار درجه‌بندی‌شده دارند. چطور می‌توان از این دو چالش، با جدیت و قاطعیت عبور کرد؟
یکی از موارد جالب دستورالعمل جدید، ماده 9 فصل دوم (ضوابط و مقررات اجرایی) است که به این شرح است: لازم است در طول نمایش فیلم حداقل پنج نوبت، متن هشدار به صورت زیرنویس در فیلم درج شود که این زیرنویس 30 ثانیه قبل از نمایش بخش‌های نامناسب گروه سنی نمایش داده شود.
اینجا به نظر می‌رسد دوستان سازمان سینمایی که این ماده را نوشته و وضع کرده‌اند، به دلیل هشدارها و تذکرهای اخیر، از آن‌سوی بام افتاده‌اند. چرا که حتی تصور اعمال این ماده هم مضحک به نظر می‌رسد. اول این‌که این هشدارهای اینچنینی به‌صورت زیرنویس و پایین فیلم، چه کاربردی دارد؟ اگر مخاطبان زیر 18 سالی که نباید وارد سینما می‌شدند، به هر دلیلی پایشان به دیدن این فیلم باز شده است، این هشدار می‌تواند مانع دیدن آنها از صحنه‌ها و دیالوگ‌های نامناسب شود؟ یا سازمان سینمایی بنا را بر این گذاشته که پدر و مادرها با تیزرهای پخش‌شده، بهوش باشند و 30 ثانیه بعد، برای لحظاتی جلوی چشم و گوش بچه‌ها را بگیرند تا نماهای موردنظر سپری شود!
نکته دیگر این‌که این‌طور هشدار، باعث از دست رفتن تمرکز تماشاگران خواهد شد. ضمن این‌که صاحبان فیلم‌ها، پخش‌کننده‌ها و تهیه‌کننده‌ها چقدر حاضرند تصاویر فیلم‌شان آغشته به این هشدارهای هرازگاهی شود؟
اما احتمالا مهم‌ترین تفاوت دستورالعمل جدید با دستورالعمل قبلی، میزان توجهی است که به تخلفات و مجازات شده و کلی خط و نشان برای پخش‌کننده‌ها و مدیران سینما کشیده شده است. جالب اینجاست که سازمان سینمایی و اداره کل سینمای حرفه‌ای، پس از این‌که خیلی دیر پی به تخلفات رحمان 1400 برد، حالا ظاهرا در دستورالعمل فعلی، قرار است نسبت به متخلفان سختگیرتر باشد.
در این میان، نکته‌ای که قبلا هم در گزارش‌های جام‌جم به آن اشاره کردیم و در دستورالعمل‌های سازمان سینمایی و اداره کل سینمای حرفه‌ای غایب است، بی‌اعتنایی به محدودیت سئانس‌های فیلم‌هایی است که درجه‌بندی سنی می‌گیرند. یعنی اگر فیلمی مثل رحمان 1400 که دارای درجه‌بندی سنی است، باید در سئانس‌های محدودتری نسبت به دیگر فیلم‌ها که رده‌بندی برای تماشا ندارند، اکران شود. اما در عمل شاهدیم فیلم‌هایی از این دست، اتفاقا بیشترین سئانس و سالن سینما را به خود اختصاص می‌دهند.
در حد توصیه
رئیس انجمن سینماداران درباره درجه‌بندی سنی فیلم‌ها به جام‌جم گفت: وقتی یک فیلم سینمایی مجوز می‌گیرد و در پروانه نمایش آن ذکر می‌شود که دارای درجه‌بندی سنی است، سینماداران موظف هستند براساس آیین نامه وزارت ارشاد این موضوع را به مخاطبان سینما اطلاع رسانی کنند. این خود مخاطبان سینما هستند که باید ببینند آیا به صلاح‌شان است چنین فیلمی را ببینند یا نه. خیلی از مخاطبان این موضوع را رعایت می‌کنند.
محمدقاصد اشرفی ادامه داد: اگر کسی خواست یکی از این فیلم‌ها را ببیند، برای سینماداران مقدور نیست که جلوی او را بگیرند و به او بگویند شما حق ندارید این فیلم را ببینید. چون ما که از تماشاگر، شناسنامه نمی‌گیریم. این درجه‌بندی سنی فیلم‌ها در حد توصیه است، اما اگر در آیین‌نامه خیلی تاکید شده باشد، بحث دیگری است.
رئیس انجمن سینماداران افزود: اگر هم این تکلیف برای سینماداران جدی باشد، سؤالم این است چگونه می‌شود این موضوع را در حضور جماعت انبوه تماشاگران، کنترل و نظارت کرد؟ این‌که سینمادار مدام از تماشاگران بخواهد کارت ملی و شناسنامه خود را ارائه کنند، به هیچ وجه، قابلیت اجرایی ندارد.
اشرفی ضمن تاکید براین نکته که مدیران سینما و سینماداران به‌خوبی درباره درجه‌بندی سنی فیلم‌ها، اطلاع‌رسانی می‌کنند، گفت: بعد از اطلاع‌رسانی ما، این به خود مخاطبان بستگی دارد که این توصیه را بپذیرند یا نه.
او همچنین بیان کرد: فیلم‌های سینمایی در ارشاد بازبینی می‌شوند و اگر اثری باشد که دارای برخی صحنه‌ها و دیالوگ‌های نامناسب باشد، با اصلاحیه وارد چرخه اکران می‌شود. ضمن این‌که این درجه‌بندی سنی فیلم‌ها قبلا هم وجود داشته، اما دیدیم نتیجه عکس داد و اتفاقا مردم بیشتر کنجکاو تماشای فیلم‌هایی با درجه‌بندی سنی شدند. من به عنوان یک مدیر سینما، این موضوع را به صلاح نمی‌دانم و به نظرم فیلم را باید مخاطب انتخاب کند. چون این درجه‌بندی سنی فیلم‌ها، حاصل سلیقه چند نفر است و سخت است که آنها بتوانند برای همه سینما و مخاطبان آن، تصمیم بگیرند.
دفاع از درجه‌بندی سنی
سیدغلامرضا موسوی و سیدجمال ساداتیان، دو نفر از تهیه‌کنندگان سینما هستند که با درجه‌بندی سنی فیلم‌ها موافقت دارند. موسوی، عضو هیات رئیسه شورای‌عالی تهیه‌کنندگان در این خصوص به ایسنا گفت: اعمال درجه‌بندی سنی، ممیزی فیلم‌ها را کاهش می‌دهد و موجب اطمینان خانواده‌ها برای دیدن فیلم‌ها می‌شود.
موسوی تاکید کرد: این‌که رده‌بندی سنی توسط چه کسانی اجرا شود نیز مهم است. بهتر است شوراهایی در خانه سینما تشکیل شود که شامل دو یا سه گروه ۳۰نفره باشد و قبل از شورای پروانه نمایش آنها فیلم‌ها را ببینند و اعلام رده‌بندی سنی کنند. این افراد باید از نهادهای مردمی باشند افرادی از دانشگاه‌ها، انجمن اولیا و مربیان، روان‌شناسان، کارشناسان علمی و مدیران مدارس باید از اعضای این گروه‌های رده‌بندی فیلم باشند.
سیدجمال ساداتیان هم درباره همین موضوع به ایسنا گفت: در اجرای درجه‌بندی سنی، اجبار نتیجه عکس دارد و مقاومت ایجاد می‌کند. در مورد برخی فیلم‌ها می‌توانیم به خانواده‌ها توصیه کنیم فیلم برای کودکان مناسب نیست که با توجه به حساسیت‌های هر خانواده‌ای نسبت به فرزندش قطعا توصیه‌ها را می‌پذیرد.

درجه‌بندی سنی فیلم‌ها

گروه 9+: این فیلم دارای الفاظ یا صحنه‌های نامناسب برای کودکان است و تماشای آن برای کودکان زیر 9 سال توصیه نمی‌شود.
گروه 12+: این فیلم دارای صحنه‌های نسبتا خشونت‌آمیز یا دلهره‌آور یا استعمال دخانیات یا الفاظ نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر 12 سال توصیه نمی‌شود.
گروه 15+: این فیلم دارای صحنه‌های خشونت‌آمیز، ترسناک یا استعمال مواد مخدر یا روابط خلاف عرف جامعه یا زبان تند و نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر 15 سال توصیه نمی‌شود.
گروه 18+: این فیلم دارای صحنه‌های افراطی از خشونت یا صحنه‌های استعمال مواد مخدر یا صحنه‌هایی تداعی‌کننده روابط زناشویی یا الفاظ و حرکات نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر 18 سال ممنوع است.