بازار سوریه در انتظار ایران

اکنون شرکت‌های خارجی به دنبال عادی شدن تدریجی شرایط و اوضاع در سوریه و شکست سنگین تروریست‌ها درصدد ازسرگیری مناسبات با دمشق برای اجرای طرح‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در این کشور هستند و در این میان ایران که نقش برجسته‌ای در حل بحران سوریه داشته با توجه به تاکیدات مقام‌های عالی‌رتبه سوری باید از روابط خوب خود با دمشق در شرایط کنونی برای بازسازی این کشور استفاده کند. با توجه به فضای مثبت در روابط ایران و سوریه باید ارتباطات اقتصادی دو کشور به‌ویژه برای بازسازی سوریه بیش از پیش تعمیق یابد.
در صورت عدم فرصت‌سوزی، ایران می‌تواند درآمد بالایی از مشارکت در بازسازی زیرساخت‌ها و بخش‌های صنعتی و معدنی آسیب‌دیده سوریه از جنگ و همچنین ارائه خدمات فنی و مهندسی در زمینه‌های مختلف عمرانی کشور سوریه از جمله ساخت‌وساز مسکن، فرودگاه، نیروگاه، سیستم‌های آبرسانی، جاده‌سازی، سدسازی، کشاورزی و صنایع غذایی تبدیلی به دست آورد.
مبادله کالا در بخش لوازم خانگی، نساجی، فرآورده‌های غذایی، محصولات لبنی، سیمان و مصالح ساختمانی، محصولات پتروشیمی و معدنی، خدمات گردشگری زیارتی و توریسم‌درمانی از زمینه‌های مناسب همکاری دو کشور است. با شروع بازسازی سوریه، ایران می‌تواند با توجه به تمایل دمشق، پروژه‌های بزرگ آن را به دست آورد. سال گذشته در سفر معاون اول رئیس‌جمهور کشورمان به سوریه، بخش خصوصی ایران آمادگی خود را برای حضور در بازار سوریه اعلام کرد.
فرصت‌ها از دست می‌رود
حسن پاکزاد، فعال اقتصادی ایران در سوریه، درباره مزیت‌های اقتصادی سوریه برای ایران گفت: سوریه پس از هشت سال جنگ به همه چیز نیاز دارد اما متاسفانه اقدام عملی برای تجارت با این کشور از سوی ایران انجام نشده و این مهم، جدی گرفته نمی‌شود، در حالی که مزیت‌های اقتصادی سوریه می‌تواند تولید ایران را متحول کند.
وی با اشاره به این‌که تجارت با سوریه مستلزم رعایت چند نکته اساسی است، افزود: سوریه به تولیدات داخلی‌اش بسیار اهمیت می‌دهد و از ورود کالاهای مشابه خارجی که در داخل تولید می‌شود امتناع می‌کند درنتیجه بازاریابی در این کشور با دقت بالایی باید انجام شود.
به گفته این فعال اقتصادی، سوریه در بخش کالاهای اساسی مانند شیرخشک، مشتقات نفتی، گندم و دام ظرفیت بسیار بالایی دارد اما هنوز زیرساخت این بخش فراهم نیست و ایران می‌تواند در این بخش حضور جدی داشته باشد. به عنوان مثال در سوریه گاوداری مدرن و شیر تازه وجود ندارد و همه محصولات با استفاده از شیرخشک تولید می‌شود.
پاکزاد به همسایگان سوریه اشاره کرد و گفت: ترکیه، اردن، عراق و لبنان کشورهای هم‌مرز سوریه هستند اما نکته بسیار مورد توجه این که برخی کشورها تحت نفوذ کشورهای دیگر هستند؛ به عنوان مثال کشور اردن تحت نفوذ عربستان است و زمانی که ارتباط اردن با سوریه خوب می‌شود بازار این کشور را محصولات عربستانی تشکیل می‌دهد. لبنان هم به عنوان یک هاب برای شرکت‌های اروپایی شناخته شده و آنها به نام لبنان، محصولات خودشان را روانه سوریه می‌کنند.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: ایران، روسیه و چین بیشترین نفوذ را در کشور سوریه دارند اما تجار روسی و چینی محصولات خود را به این کشور می‌برند و پس از تأیید تجار سوری آنها را پیاده می‌کنند اما تجار ایرانی می‌گویند تجار سوری باید به ایران بیایند و کل پول را تسویه کنند و بعد ما اقدام به بارگیری کنیم. این در حالی است که تعرفه گمرکی کالا برای ورود از ایران صفر تا 4درصد اما برای کشورهای روسیه و چین حداقل 15 درصد است.
وی بازار سوریه را تکرار نشدنی برای ایران خواند و گفت: زمانی که پیشنهاد همکاری با تجار ایرانی داده می‌شود تجار سوری می‌گویند زمانی با آنها کار می‌کنیم که کالاها به بنادر سوریه برسد. این در حالی است که در سفر آقای جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور تفاهم‌نامه‌ای برای ایجاد بانک ایران و سوریه به منظور نقل و انتقال پول و تجارت بیشتر بین دو کشور به امضا رسید اما هنوز عملی نشده است.
وی با گلایه از عملکرد دولت در این زمینه افزود: هشت سال ایران از سوریه در بخش‌های مختلف از جمله نظامی دفاع کرد، اما اکنون که می‌تواند در زمینه اقتصاد وارد میدان شود نظاره‌گر ورود کشورهای دیگر به بازارهای سوریه است. اکنون که سوریه دچار بحران بنزین شده است به طوری که میزان رفت‌وآمد خودروها در این کشور به یک‌سوم کاهش یافته و ما هنوز در این زمینه ساکت نشسته‌ایم. این در حالی است که عراق حدود 100 تانکر بنزین روانه سوریه کرده است.
پاکزاد به نیازهای دیگر بازار سوریه پرداخت و گفت: سوریه به مواد کنسروی نیاز دارد اما متاسفانه هنوز این بازار برای تجار ایرانی جدی گرفته نمی‌شود. با توجه به این‌که امکانات و ایده‌های کارآفرینی در ایران اشباع‌شده سرمایه‌گذاری در سوریه با کمترین هزینه می‌تواند سود زیادی را نصیب تولیدکنندگان ایران کند. ایران می‌تواند در زمینه کشاورزی، دامپروری، دامداری و صنایع غذایی کمک شایانی داشته باشد اما تولیدکنندگان، بازار سوریه را که بهشت درآمدی است، فراموش کردند.
برنامه‌های تجارت با سوریه به کجا انجامید؟
کیوان کاشفی، رئیس کمیته مشترک ایران و سوریه به برنامه‌های اتاق بازرگانی ایران برای افزایش تجارت ایران و سوریه پرداخت و تصریح کرد: اتاق بازرگانی ایران سیاست تجارت با کشورهای همسایه را پیش گرفته که سوریه یکی از کشورهای پرمزیت برای اقتصاد ایران است.
وی به برگزاری جلسات منظم دولت و بخش خصوصی برای تجارت با سوریه اشاره کرد و افزود: برای افزایش تجارت ایران و سوریه چند اتفاق مهم باید رخ دهد که یکی از آنها نقل و انتقال پول است. اکنون در بحث نقل و انتقال پول در حد صرافی کارهایی انجام داده‌ایم و به‌زودی بانک مشترک ایران و سوریه هم انجام خواهد شد.
کاشفی با اشاره به سفر سال گذشته معاون اول رئیس‌جمهور به سوریه تصریح کرد: در این سفر آقای همتی رئیس‌کل بانک مرکزی هم حضور داشتند و چگونگی تشکیل بانک ایران و سوریه مورد بررسی قرار گرفت. در آن جلسه تاکید شد پس از شش ماه از امضای تفاهم‌نامه، بانک ایران و سوریه ایجاد خواهد شد تا مشکل نقل و انتقال پول برای تجار دو کشور رفع شود و اکنون این موضوع در مراحل نهایی قرار دارد.
وی مشکل بعدی را حمل و نقل عنوان کرد و افزود: اکنون کالاهای ایرانی یا از بندرعباس از طریق کشتی یا از طریق بنادر ترکیه به سوریه می‌رسد که هزینه هر کانتینر با این شرایط 3500 دلار می‌شود که اگر بتوانیم ترانزیت زمینی را راه‌اندازی کنیم این هزینه به نصف کاهش می‌یابد.
این فعال اقتصادی افزود: ساختمانی که به نام مرکز تجارت ایرانیان در سوریه خریداری شد تحویل گرفتیم و هفته آینده برای کارهای نهایی به سوریه می‌رویم. برنامه‌ریزی اتاق بازرگانی این است که ساختمان و بانک آماده شوند تا در سفری که آقای رئیس‌جمهور در پیش دارند و عازم سوریه هستند آن را افتتاح کنند.
کاشفی نیاز اصلی بازار سوریه را در بخش نیروگاهی و عمرانی دانست و گفت: ایران در این زمینه می‌تواند حضور جدی داشته باشند زیرا در همه بخش‌های عمرانی از جمله ساختمان‌سازی، پل‌سازی و جاده‌سازی، فناوری‌هایی نوین در اختیار دارد که با باز شدن مرز زمینی حضور این بخش‌ها در این کشور بیشتر خواهد شد.
این فعال اقتصادی به پرسش خبرنگار ما مبنی بر این‌که کمیته مشترک ایران و سوریه قرار بود اتاق مشترک شود اما چرا این اتفاق نیفتاده است پاسخ داد: تأمل ما به این دلیل بود که می‌خواهیم تجارت ایران با سوریه افزایش یابد، از این رو افراد باتجربه و قابل باید در رأس امور قرار بگیرند. اما در برنامه داریم که تا پایان فصل تابستان این کار نیز نهایی شود. بازار سوریه مانند عراق نیست و تشابهی با هم ندارند، به همین دلیل باید برای ایجاد اتاق مشترک نهایت دقت را داشته باشیم.

کاهش حجم تجارت
روابط ایران و سوریه دیرینه و تاریخی است ولی طی هفت سال اخیر، تحت تأثیر جنگ داعش علیه سوریه، حجم روابط تجاری دو کشور روند نزولی طی کرده است. سابقه رسمی همکاری‌های اقتصادی دوجانبه ایران و سوریه به اردیبهشت‌ماه 1375 برمی‌گردد که نخستین اجلاس کمیسیون مشترک دو کشور در دمشق برگزار شد. طی 14 سال پس از آن نیز درمجموع 13 اجلاس کمیسیون مشترک میان ایران و سوریه برگزار شد، اما از اسفند 1389 به بعد و هم‌زمان با آغاز جنگ داخلی در سوریه، برگزاری نشست‌های کمیسیون مشترک نیز متوقف شد.
تا پیش از جنگ اخیر در سوریه، روابط تجاری این کشور با ایران به بالای نیم میلیارد دلار هم رسیده بود؛ اما در سال‌های اخیر حجم تجارت دو کشور به زیر 100 میلیون دلار کاهش یافته است.
در 11 ماهه سال 1397 صادرات ایران به سوریه به رقم 80 میلیون دلار رسید که 31 درصد کمتر از رقم مدت مشابه سال 1396 بوده است. واردات ایران از سوریه هم در 11 ماهه سال 1397 شش و نیم میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال 1396 بیش از 45 درصد کمتر شده است. در حالی که آمار تجارت ایران با سوریه در حال کاهش است، کشورهای رقیب همچون روسیه، چین و ترکیه در حال تقویت حضور خود در بازار عراق هستند.
کشورهای عمده صادرکننده کالا به سوریه در سال 2016 به ترتیب روسیه با سهم 22 درصد کل واردات سوریه، ترکیه با سهم 20 درصدی و چین با سهم 11 درصدی بوده‌اند؛ در حالی که سهم ایران کمتر از 5 درصد است که بیانگر سهم ناچیز فعلی ایران از واردات سوریه است.
اقلام عمده وارداتی سوریه ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی، ضبط و پخش‌کننده‌های صوتی، تلویزیون، وسایل نقلیه غیر از راه‌آهن و قطعات و لوازم جانبی آن‌ها، پلاستیک، وسایل مکانیکی، دیگ‌های بخار؛ قطعات قارچ شکر و قند، چربی‌ها و روغن‌های گیاهی و حیوانی، قهوه، چای، مات و ادویه‌جات، غلات، آهن و فولاد، محصولات دارویی و دخانیات بوده است که ایران می‌تواند اکثر این کالاها را برای سوریه تأمین کند.