قرق ، غرق در شکار

قرق‌های اختصاصی در همین مراحل اولیه شکل‌گیری خود با انتقادات بسیاری از سوی فعالان محیط‌زیست مواجه شده‌. به نظر شما، فعالیت این قرق‌ها چه نتیجه مثبتی برای حیات‌وحش و جوامع محلی داشته است؟
در پاسخ به این سؤال برای شما از قرق منصورآباد رفسنجان مثال می‌زنم. یکی از اتفاق‌های خوبی که در این قرق افتاده، مشارکت مردم در حفاظت از حیات‌وحش در این منطقه است؛ به این صورت که در قرق منصورآباد، بیش از 180 شکارچی که می‌توانستند به صورت بالقوه یک عامل تهدید برای حیات‌وحش منطقه محسوب شوند، امروز نه‌تنها دیگر دست از شکار در این زیستگاه کشیده‌اند، بلکه تشکلی مردمی تاسیس کرده و برای حفظ حیات‌وحش در کنار یکدیگر تلاش می‌کنند.
اما مدیران این قرق با نظارت شما تعدادی پروانه شکار هم فروخته‌اند.
فقط 9 پروانه، که از این تعداد، شش پروانه سهم شکارچیان بومی منطقه بوده و یک پروانه به شکارچی داخلی غیربومی و دو پروانه هم به شکارچیان خارجی واگذار شده است.
از این تعداد پروانه فروخته شده، قرق‌داران منصورآباد چقدر درآمد کسب کرده‌اند؟
پروانه‌هایی که به شکارچیان بومی داده می‌شود، قیمت خیلی پایینی دارد و هدف از صدور آن، فقط این است که شکارچی بومی انگیزه کنار گذاشتن شکار غیرمجاز را پیدا کند. اما آنچه باعث درآمدزایی برای مدیران این قرق شده، پروانه‌هایی است که به دو شکارچی خارجی و یک شکارچی داخلی فروخته شده. البته در کنار این درآمد، مدیران قرق منصورآباد باید هزینه‌هایی مثل حقوق هشت قرق‌بان و یک کارشناس، نگهداری از چند خودرو و موتورسیکلت و خرید بنزین و دیگر تجهیزات را بپردازند و اگر منصفانه حساب کنیم، می‌بینیم که میزان هزینه‌ها با مقدار درآمد کسب‌ شده تقریبا مساوی است.
با این حال، برخی کارشناسان معتقدند قرق‌داران، سالانه چند میلیارد تومان از مدیریت این زیستگاه‌ها به‌دست می‌آورند.
این صحبت‌ها، هیاهوی رسانه‌ای برخی افراد است که می‌خواهند فعالیتی را که می‌تواند برای آینده حیات‌وحش کشور موثر باشد، زیر سؤال ببرند. در حالی که قرق‌داران از عرصه‌هایی حفاظت می‌کنند که سازمان محیط‌زیست به خاطر کمبود نیرو و امکانات، نمی‌تواند به نحو مطلوب به آن رسیدگی کند؛ ضمن این که براساس آمارهای ما، تلاش‌های مدیران قرق‌های اختصاصی باعث افزایش جمعیت حیات‌وحش در آن عرصه‌ها شده است.
اما بعضی از کارشناسان می‌گویند چون این قرق‌ها نزدیک مناطق حفاظت‌شده محیط‌زیست قرار دارد، قرق‌داران با ناامن کردن این مناطق برای حیات‌وحش، حیوانات را به داخل محدوده قرق‌ها فراری می‌دهند. بنابراین به گفته آن کارشناسان، افزایش جمعیت حیات‌وحش در قرق‌های اختصاصی به خاطر زاد و ولد چهارپایان نیست، بلکه ناشی از کوچانده شدن آنهاست.
مگر ماموران ما در مناطق حفاظت‌شده به کسی اجازه می‌دهند وارد این مناطق شوند و آن را برای حیات‌وحش ناامن کنند. این حرف‌ها به نوعی زیر سؤال بردن تلاش‌های نیروهای محیط‌بانی است که در مناطق حفاظت‌شده خدمت می‌کنند.
از سوی دیگر، براساس آمارهای ما که قبلا آن را در مصاحبه‌های دیگری بیان کرده‌ام، در همه مناطق حفاظت‌شده نزدیک به قرق‌های اختصاصی، جمعیت حیات‌وحش هم در این مناطق و هم در قرق‌های اختصاصی، افزایش پیدا کرده است. بنابراین اصلا این امکان وجود ندارد که حیات‌وحش از مناطق حفاظت‌شده به این قرق‌ها کوچ کرده باشد. از این‌رو، اگر مجموع صحبت‌ها را کنار هم بگذاریم، می‌بینیم مخالفت‌ها با قرق‌های اختصاصی بیشتر بهانه‌جویی است تا نقدهای منصفانه.
این‌طور که به نظر می‌رسد، شما از عملکرد قرق‌داران کاملا راضی هستید.
بر این اساس آیا برنامه‌ای برای افزایش تعداد قرق‌های اختصاصی دارید و گروه‌های جدیدی در این زمینه از شما درخواست داشته‌اند؟
بله، درخواست‌های زیادی برای تاسیس قرق‌های اختصاصی ارائه شده است و این رویکرد ما در حفاظت که همزمان منافع حیات‌وحش و جوامع محلی را تامین می‌کند، مورد استقبال قرار گرفته. از طرفی، پس از توافق با مسؤولان سازمان جنگل‌ها و مراتع، در سراسر کشور ۲۶ محدوده برای راه‌اندازی قرق‌های جدید در نظر گرفته شده که در صورت تصویب در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به قرق‌های کنونی افزوده خواهند شد.
البته در این زمینه رویکرد ما از صدور مجوز قرق به نام افراد، به ثبت محدوده به عنوان قرق اختصاصی و واگذاری تصدی آن از طریق اطلاع‌رسانی عمومی برای مدت محدود به متقاضیان تغییر خواهد کرد. در فرآیند جدید، محدوده‌ها ابتدا در شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به ثبت می‌رسند و سپس با بررسی درخواست متقاضیان، تصدیگری قرق با اولویت جوامع محلی و دارندگان حقوق و سامانه‌های عرفی چرای دام، برای مدت پنج سال به آنها ارائه خواهد شد.
خارج از بحث قرق‌های اختصاصی، مساله ابهام‌آمیز دیگری که در حوزه کاری شما وجود دارد، ماجرای ایجاد سایت گردشگری در جزیره «آشوراده» است. در این زمینه اخیرا مدیرکل محیط‌زیست استان گلستان، گفته است که «مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی برای سایت پشتیبانی این طرح انجام نشده». با توجه به این صحبت، این نگرانی ایجاد می‌شود که آیا برای خود این طرح ارزیابی‌هایی زیست‌محیطی انجام شده است؟
ببینید، سایت پشتیبان که آقای مدیرکل گفته‌اند، اصلا داخل جزیره نیست. دست‌اندرکاران این طرح می‌خواستند اقداماتی مانند ساخت مجموعه‌های اقامتی بزرگ را در این جزیره انجام دهند که سازمان محیط‌زیست با توجه به ارزیابی‌های زیست‌محیطی این اجازه را نداد. به همین دلیل این افراد تصمیم گرفتند که این پروژه‌ها را در بیرون از جزیره و در شهر بندر ترکمن انجام دهند. به همین جهت، ایجاد سایت پشتیبان طرح گردشگری جزیره آشوراده، دیگر از حوزه معاونت محیط طبیعی سازمان محیط‌زیست خارج شده است.
داخل خود جزیره چطور؟ فعالان محیط‌زیست هنوز این نگرانی را دارند جزیره آشوراده که بخشی از پناهگاه حیات‌وحش میانکاله محسوب می‌شود، به تفرجگاهی در معرض آسیب تبدیل شود.
اصلا قرار نیست این اتفاق بیفتد. برای این منظور مطالعات مدیریت منطقه، متکی بر ارزیابی توان اکولوژیک آن انجام شده است. بر اساس این مطالعات، ظرفیت برد حیات‌وحش جزیره محاسبه شده و
بر اساس دستورالعمل‌ها، بناست که فقط به تعداد معدودی بازدیدکننده اجازه داده شود که وارد محدوده سایت گردشگری جزیره شوند.
اما درآمد این طرح که سال‌هاست اصرار بر اجرای آن وجود دارد، به کدام نهاد دولتی یا غیردولتی خواهد رسید؟
متولی اصلی این طرح، سازمان همیاری شهرداری‌های استان گلستان بوده که قرار است با همکاری استانداری آن را اجرا کند. البته این نهادها، بنگاه‌های اقتصادی نیستند که از انجام این کار دنبال منافع مادی خود باشند، بلکه هدفشان فقط خدمت‌رسانی به مردم است.

انزلی غرق در «اکسید تیتانیوم»

تالاب انزلی را می‌توان از معدود تالاب‌های مشهوری دانست که در میان همه تالاب‌های خشکیده این سرزمین، آب هنوز در آن اندک جریانی دارد. اگرچه که به گفته کارشناسان، در سال‌های اخیر ژرفای قسمت‌های عمیق آن به کمتر از یک متر کاهش پیدا کرده است.
مسؤولان سازمان محیط‌زیست مهم‌ترین علت کاهش سطح آب در این تالاب را وجود رسوبات چسبیده به کف آن می‌دانند و در همین راستا، اخیرا قراردادی را با یک شرکت فعال در حوزه نانو امضا کرده‌اند تا به کمک این فناوری و با استفاده از ماده «اکسید تیتانیوم» بتواند این رسوبات را از بین ببرد. اما گروهی از کارشناسان محیط‌زیست معتقدند که استفاده از این ماده نه‌تنها باعث حل رسوبات نمی‌شود، بلکه برای محیط طبیعی تالاب و گونه‌های جانوری آن تبعات منفی زیست‌محیطی در پی خواهد داشت.
با این حال، حمید ظهرابی می‌گوید که شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به عنوان مجری طرح احیای تالاب انزلی، این ماده را در حوضچه‌های پرورش ماهی مرکز تحقیقات شیلات انزلی که از منابع آب تالاب تغذیه می‌شود، آزمایش کرده و در این آزمایش‌ها مشاهده شده است که استفاده از اکسید تیتانیوم، بدون آسیب وارد کردن به ماهی‌های درون حوضچه‌ها، باعث شفافیت بیشتر آب و افزایش عمق آن می‌شود.

محمدحسین خودکار

جامعه