نیما و پس از نیما

در گفتگویی با سید علی اصغر زاده؛ سراینده، نویسنده، پژوهشگر و منتقد ادبی، سعی کرده‌ایم به ابعاد ویژه‌ای از شعر نو وزندگی نیما با زبانی ساده بپردازیم که در ادامه می‌خوانیم.

سؤال : به نظر شما نیما چه تحولی در شعر فارسی به وجود آورده است؟

بطور کلی اگر بخواهیم درباره شعر نیمایی بحث کنیم، شعر نیمایی بیشتر در کتاب‌های دبیرستان و دانشگاه، نوشته‌شده است، قالب نیمایی! درصورتی‌که قالب برای شعرهای عروضی به کار می‌رود . مثلاً قالب غزل! که مصرع‌ها چینش خاصی دارند و وزن خاصی نیما می‌گوید: قافیه زنگ مطلب است و هر جا بخواهد، می‌تواند آن را به‌دلخواه بیاورد.

کار نیما فقط قالب شرکتی در عروض و قافیه نبود. بلکه محتوای شعرهای کهن فارسی ما را نیز نو کرد. می ، شراب، ساقی، باده، این‌ها را به کار نبرد. به‌جای آن، یک سری نمادها را در شعرش به کاربرد. که باعث شد زبان شعر و محتوای شعرش نو شود. ازلحاظ فرم و ازلحاظ درون‌مایه، شعر را نو کرد.

سؤال : به نظر می‌رسد افراد پس از نیما کاملاً به قواعد شعر نیما پایبند نبودند . نظر شما در این زمینه چیست؟

شعر نیما ازلحاظ وزن و قافیه، پس از نیما هم ادامه داشت. شاملو در کتاب اول خود، شعر نیمایی گفته است و این‌که اخوان، هوشنگ ابتهاج ، شعرهای نیمایی دارد. خیلی‌های دیگر، یدالله رؤیایی و خیلی‌های دیگر تا آن زمانی که از نیما عبور نکرده بودند، شعرهای نیمایی می‌گفتند.تا وقتی شاملو با فریدون رهنما آشنا شد و تأثیر گرفت، باعث شد که شاملو با فریدون از سی. سایه نیما بیرون بیاید. و تحت تأثیر شعرهای فرانسوی، به شعر منثور یا شعر سپید می‌رسد. این‌ها راه نیما را به شیوه خود ادامه می‌دهند. بیشتر شعرهایی که نیما دارد، بعد از کودتای بیست‌وهشت مرداد، برخلاف بقیه که به‌نوعی سوگواری می‌کردند، یک نوع امیدواری دارد. کار هنر از دیدگاه نیما، فقط دانستن نیست، علاوه بر آن به تصویر کشیدن آن حالت است. نیما می‌آید حالات را توصیف می‌کند و به تصویر می‌کشد.

سؤال : از شخصیت خود نیما برای ما بگویید .

نیما یک خان بود، پدرش هم خان بود، پدرش خیلی پولدار بود و ازلحاظ مالی خیلی خوب بود. بااینکه خان بود، ولی زندگی خانی و شاهانه نداشت، اوایل عمرش چوپانی می‌کرد. و شکارچی بود. یک مدتی، آموزگار دبیرستان‌ها بود. وزندگی خیلی ساده‌ای داشت و ساده‌زیست بود. نیما دنبال تجمل و سرمایه اندوزی نبود. و بسیار دشمنی داشت با سرمایه‌داری. همان‌طور مانند مردم زندگی می‌کرد.

سوال: چرا ما برای نیما ارزش قائل هستیم که هرسال به مناسبت تولد او سالگرد می‌گیریم؟ چون چهره ادبی او جاودان است. او انقلابی ایجاد کرد در شعر و ادبیات فارسی، که ادبیات را به دونیمه کرد. یعنی قبل از نیما و پس از نیما. مخصوصاً اگر فلسفه کار نیما را شاعران و مردم بشناسند، شناخت ما از شعر و ادبیات و هنر، پیشرفت می‌کند و ما با افق‌های جهانی آشنا می‌شویم. سال گذشته داستان‌های نیما به همراه یکی دو تا نمایشنامه، و دو تا سفرنامه توسط چاپ رشید چاپ شد.

اجازه دهید به مسئله‌ای اشاره‌کنم که دست‌نوشته‌های نیما سال ۷۱ یا ۷۲ توسط پسر نیما در اختیار فرهنگستان زبان قرار گرفت ولی تا سال ۹۳ هیچ کاری انجام نشد، سال ۹۳ صد و پنج شعر نیما چاپ می‌شود. کتابی بانام صدسال دیگر توسط ناشر فرهنگستان زبان، ولی این کتاب ازلحاظ تصحیح خوب نبوده است . آقای رضوانی که زبان آلمانی خوانده‌اند و تابه‌حال کار تصحیح انجام نداده‌اند، آقای اولیای مقدم هم تابه‌حال کار تصحیح انجام نداده‌اند. درصورتی‌که لازم است، تصحیح گر، علاوه بر تصحیح کردن، نیما شناس هم باشد.