عاشورا به روایت مورخین آل بویه

به گزارش جام جم آنلاین، توجه خاندان بویه به دانشمندان و هنرمندان اسلامی باعث خلق آثار فراوان علمی و هنری در این عصر و ظهور اندیشه های تازه شد.

توجه آل بویه به مسئله سوگواری برای سیدالشهدا (ع) و دیگر معصومان، باعث خلق کتاب های تاریخی ماندگاری در این عرصه شد.

در این مطلب به برخی از کتاب های مهم که در این عصر نگاشته شده و در آن به ماجرای عاشورا اشاره شده، اشاره می کنیم:

1) البدء و التاریخ
این کتاب نوشته فردی به نام مطهر بن طاهر مقدسی است. در بخشی از این کتاب به ماجرای بیعت خواهی یزید بن معاویه از امام حسین (ع) اشاره شده است.

2) شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار
این کتاب نوشته قاضی نعمان بن محمد تمیمی مغربی (م363) است. او در این کتاب پنجاه روایت درباره عاشورا و شهادت امام حسین (ع) را نقل می کند و نیز سیر حرکت امام از مدینه تا کربلا را روایت می نماید.

3) آثار الباقیه
این کتاب توسط ابوریحان بیرونی (م440) نگارش شده است. وی در این کتاب ضمن اشاره به روز عاشورا، به شهادت امام حسین (ع)، بستن آب بر روی خیام آل حضرت، آتش زدن خیام و... اشاره می کند.

4) تاریخ سیستان
نویسنده این کتاب مجهول است. وی در اشاره به ماجرای خلافت یزید بن معاویه، به مسئله بیعت اهل شام با او می پردازد.

5) تاریخنامه طبری
نام نویسنده کتاب ابوعلی محمد بلعمی (م387) است. او در کتاب خود، پس از ذکر خبر پادشاهی یزید بن معاویه، به اخبار مربوط به امام حسین (ع) و عاشورا می پردازد.

6) المحن
این کتاب را ابوالحرب محمد بن احمد بن تمیم التمیمی (م333) که فردی سنّی مذهب و از مفتیان مذهب مالکی بوده نگاشته است. وی در بخشی از کتاب با عنوان «ذکر المقتل الحسین بن علی» پس از طرح مسئله بیعیت خواهی از امام، شهادت امام حسین (ع) را بررسی می کند.

7) الاستیعاب فی معرفة الاصحاب
نویسنده کتاب، ابن عبدالبرقرطبی (م463) است. ذکر تاریخ ولادت امام، آغازگر مباحث او درباره عاشوراست.

8) مروج الذّهب
نویسنده این کتاب ابوالحسن علی بن الحسین مسعودی (م346) است. وی که مورخ مشهوری است از نوادگان عبدالله مسعود – صحابی مشهور پیامبر اکرم (ص) – است که در صفحاتی از تاریخ خود، به ماجرای کربلا اشاره می کند.

9) مقاتل الطابییّن
نویسنده این کتاب ابوالخرج علی بن حسین اصفهانی (م356) است. این کتاب درباره قیام ها و کشته شدن خاندان ابوطالب نگاشته شده وبخشی از آن به ماجرای عاشورا و شهادت امام حسین (ع) و یاران او ویژه شده است.

10) کامل الزیارات
این کتاب را ابوالقاسم جعفر بن محمد بن قولویه قمی (م367) نوشته است. وی از برجسته ترین راویان شیعه در قرن چهارم و شاگرد محمد بن یعقوب کلینی و از بزرگ ترین مشایخ شیخ مفید است. بخش عمده کتاب او مربوط به مباحث شهادت امام حسین (ع) و زیارت ایشان است.

11) امالی صدوق
نویسنده این کتاب گرانقدر اثیر محمد بن علی بن الحسین بن بابویه قمی- مشهور به شیخ صدوق – (م381) است و ساختار روایی و حدیثی دارد. امالی صدوق به واقع حاصل مجالس شیخ صدوق بوده که شاگردانش آن را جمع آوری کرده اند؛ از این رو وی به مناسبت مجالسی که در ماه محرم برگزار شده به ذکر احادیث و روایات در این باب پرداخته است.

12) تجارب الامم
این کتاب نوشته ابو علی مسکویه رازی (م421) است. وی مورخ مشهوری است که در کتابش به ماجرای شهادت امام حسین (ع) اشاره می کند.

13) الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد
نویسنده این کتاب شیخ مفید (م413) است. او در کتاب خود در بخش مطالب مربوط به امام حسین (ع) به ذکر زمان تولد امام، روایات مربوط به امامت و ولایت وی و مباحث پیرامون آن می پردازد.

14) دلائل الامامه
نویسنده این کتاب محمد بن جریر طبری (م قرن چهارم) از فقیهان بنام و از معاصران شیخ طوسی و نجاشی است. کتاب دلائل الامامه از کتب روایی معتبر شیعه است.

15) تاریخ قم
این کتاب نوشته حسن بن محمد بن حسن قمی (م قرن چهارم) است که نویسنده آن را به تشویق صاحب ابن عبّاد به عربی نگاشته است. بعدها این کتاب به فارسی ترجمه شده است. نویسنده در فصلی به شهادت امام حسین (ع) اشاره می کند.

16) مقتل الحسین بن علی بن ابیطالب
این کتاب را امام طبرانی – از علمای اهل سنت (م 360) – نگاشته است. تولد امام، صفات و شمایل آن حضرت، ماجرای مرگ معاویه و جانشینی یزید و شهادت امام بخش هایی از این کتاب است.

این کتاب ها نقش بسزایی در انتقال فرهنگ عاشورایی به آیندگان داشته که آل بویه و مذهب شیعه امامیه آنان مهمترین عامل آماده سازی بستر تحریر این کتب می باشد.

بسیاری از روایاتی که به دست ما رسیده نیز ناشی از همین مطالب می باشد که توانسته متصل کننده تفکر سیدالشهدا (ع) به ما باشد.