نقشه «منصب خواران» برای صندلی بازنشسته‌ها

در گذشته انتصاب‌های جوانانه پرحاشیه کم نداشته‌ایم. شاید تازه‌ترین نمونه جنجال بر سر چنین انتصاب‌هایی داستان احمد عراقچی در بانک مرکزی باشد. کسی که از زمان انتصاب در بانک مرکزی تا حالا که شایعه رفتنش دهان به دهان می‌چرخد و در نهایت عصر دیروز خبری درباره بازداشت او منتشر شد، یکی از مصادیق حاشیه‌سازی برای جوانگرایی بوده و حرف و حدیث‌هایی درباره نسبتش با دیپلمات مشهور هسته‌ای سوءتفاهم‌هایی را ایجاد کرده است.

غیر از او، پیشنهاد انتصاب آقازاده رئیس دولت اصلاحات به‌عنوان سخنگوی دولت هم نشان از آن دارد که گویی برخی به‌نام جوانگرایی درصدد به کرسی نشاندن برخی آقازادگان جوانی هستند که نسبتی با مسئولان سن و سال‌دار گذشته دارند. شاید به همین خاطر است که حسام‌الدین آشنا از چهره‌های نزدیک به رئیس جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری در توییتی هشدار داده است: «اجرای سختگیرانه قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان می‌تواند یک فرصت استثنایی برای جوان‌تر شدن سن مدیریت اداری در کشور باشد اما باید مراقب بود که جایگزین‌ها هم سختگیرانه انتخاب شوند تا در کنار کاهش سن، شاهد افزایش کارآمدی هم باشیم.» همین نگرانی از عاقبت انتصاب‌های جوانانه است که باعث شده برخی صاحب‌نظران نسبت به پیامدهای پدیده آقازادگی در توزیع سمت‌های دولتی هشدار دهند.

سیدمحمد حسینی که سابقه تکیه زدن بر کرسی وزارت ارشاد را در کارنامه خود دارد، درباره راهکارهای مقابله با آفت منصب‌خواری و رابطه‌سالاری به جام‌جم می‌گوید: گرچه در دنیا تجربیات موفقی در این زمینه وجود دارد و می‌توان از آنها بهره گرفت اما باید پدیده آقازادگی به عنوان یک امر قبیح و ناشایست در اذهان نهادینه شود. در برخی کشورها اگر مسئولان و مدیران ارشد بویژه سردمداران بخواهند از موقعیت خود به نفع اعضای خانواده و بستگان سوءاستفاده کنند افکار عمومی نمی‌پذیرد و نسبت به این مساله واکنش سریع و شدید نشان می‌دهد.

محمد هاشمی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب که در دهه 60 رئیس سازمان صداوسیما بود هم احتمال شکل‌گیری وضعیت خویشاوندسالاری و قوم‌وخویش‌گرایی را یکی از دغدغه‌های موجود در عرصه مدیریتی کشور توصیف می‌کند و با اشاره به قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان، نسبت به آن هشدار می‌دهد.

جوانان به میدان بیایند اما بدون «ژن خوب»

چندی قبل وقتی که فرزند محمدرضا عارف، رئیس فراکسیون امید مجلس برای توجیه موفقیت‌های خانوادگی از عبارت ژن خوب استفاده کرد، بسیاری از صاحب‌نظران نگران شدند مبادا همین اعتماد به نفس، منتهی به ایجاد حقی ویژه برای خانواده مسئولان طراز‌اول کشور شود. این نگرانی آن وقت تشدید شد که یک نماینده مجلس که فرزند یکی از مقامات دولت اصلاحات است، در رابطه با حقوق نجومی پدرش، از عبارت «سفره انقلاب» استفاده کرد.

همین دو تفسیر کافی بود که زنگ خطر درباره رشد پدیده رابطه‌سالاری به صدا درآید. خطری که صاحب‌نظران درباره راه‌های مقابله با آن، بر نقش نظارتی بیشتر دولت تاکید می‌کنند. عبدا... ناصری فعال سیاسی اصلاح‌طلب در زمره همین صاحب‌نظران است که با اشاره به دغدغه‌های موجود در این زمینه به جام‌جم می‌گوید: حتما دولت باید نظارت کند و همچنان که برای ورود به دانشگاه مجرای اطمینان بخشی به نام کنکور وجود دارد، نظام استخدامی کشور هم سازوکاری تعریف کند که با نظارت مراجع ذی‌ربط شرایط ورود نیروهای جوان به عرصه‌های مدیریتی مورد سنجش قرار گیرد تا شایستگان فرصت حضور در عرصه‌های اجرایی را پیدا کنند.

البته واژه شایسته برای تشریح ویژگی‌های یک مدیر، از همان واژگان پرمناقشه است که بیم ایفای نقش نسبت‌های حزبی و خانوادگی در توزیع پست‌های مدیریتی را افزایش می‌دهد.

حسینی، فعال سیاسی اصولگرا در همین رابطه حضور مدیران سفارشی در مناصب و مسئولیت‌ها را ظلم به جامعه، ظلم به افراد توانمند و حتی ظلم به خود آقازاده‌ها می‌داند و تاکید می‌کند: قرار گرفتن یک فرد نالایق در یک منصب و موقعیت با آموزه‌های دینی ما منافات دارد و در مدیریت علمی دنیا نیز شاخص‌ها و ویژگی‌های احراز شرایط مسئولیت برای هر پست تعریف شده و تنها افرادی که واجد آن مشخصات هستند، مناصب را به عهده می‌گیرند و صرف سفارش و توصیه کارساز نیست و محلی از اعراب ندارد.

حمیدرضا ترقی، عضو شورای مرکزی حزب موتلفه اسلامی نیز در گفت‌وگو با جام‌جم بر این نکته تصریح می‌کند، قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان الزاما تامین‌کننده این نظر نیست که به‌جای مدیران باتجربه، آقازادگان و وابستگان به احزاب و جریانات خاص پست‌های مدیریتی را پر نکنند.

الزامات پوست‌اندازی موفق نظام مدیریتی

به این ترتیب به‌نظر می‌رسد 40سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کنار گذاشتن مدیران کهنسال و به میدان آوردن مدیران جوان و پرانرژی، نوید افزایش تحرک در نظام اجرایی را می‌دهد. قانون منع به‌کارگیری بازنشستگان نشان می‌دهد اجماعی ملی بر سر جوانگرایی به‌وجود آمده و دستگاه‌های مختلف می‌توانند با شناسایی جوانان باایده و پرانرژی، راه را برای درخشش مدیریتی این جوانان درست مانند سال‌های نخست پیروزی انقلاب هموار کنند.

با این حال همه باید مراقب باشند این فرصت با ویروس رابطه‌سالاری و فرصت‌خواری، تبدیل به یک تهدید نشده و چهره‌هایی جایگزین مدیران شایسته شوند که به‌جای روابط با مسئولان سابق یا فعلی، توانمندی بالایی در رسیدگی به مطالبات مردم داشته باشند. شاید اگر این شرط محقق شود، انقلاب اسلامی به‌جای آن‌که هزینه حاشیه‌سازی رفتار و گفتار آقازاده‌ها را بدهد، مدیرانی توانمند برای سال‌های بعد داشته باشد که راه را برای پاسخگویی به مطالبات مردم هموار کنند.

فتاح غلامی

سیاسی