تنگه هرمز گذرگاه جریان انرژی مورد نیاز دهکده جهانی است/ تنش‌زایی در خلیج فارس گریبان آمریکایی‌ها را هم خواهد گرفت

به گزارش جام جم آنلاین، هادی حق‌شناس، معاون سازمان بنادر و دریانوردی کشور در این زمینه معتقد است بروز تنش در این آبراهه بین‌المللی اگرچه تبعات مختلفی برای همه کشورها خواهد داشت؛ اما در بلندمدت آن کشوری که تاب‌آوری بالاتری داشته باشد تعیین‌کننده و پیروز میدان خواهد بود. حق‌شناس در ادامه به پرسش‌های جام جم آنلاین این‌گونه پاسخ داد.

• اصولاً اهمیت تنگه هرمز در منطقه چیست؟
برای اینکه اهمیت این منطقه را بدانیم باید به دو مؤلفه مهم توجه داشته باشیم که عبارت است از جریان مدام انرژی مورد نیاز دهکده جهانی و دیگری مربوط به مبادلات اقتصادی در بخش کالاهای غیرنفتی است. به‌این‌ترتیب که هر دو بخش را اگر دقیق مورد توجه قرار دهیم، می‌بینیم تنگه هرمز موقعیتی است که نباید درباره آن ساده اظهارنظر کرد.

• امروز بیشتر درباره اهمیت جریان انرژی این منطقه صحبت می‌شود، جایگاه آبراهه خلیج‌فارس در جریان انرژی را چطور ارزیابی می‌کنید؟
20 درصد از نفت جهان از تنگه هرمز عبور می‌کند که بخشی از آن مربوط به صادرات نفتی کشورمان است، ولی اگر به مجموع آن توجه داشته باشیم این درصد از صادرات انرژی می‌تواند اثرات بسیار گسترده‌ای در معادلات اقتصادی کشورهای دیگر دهکده جهانی داشته باشد. اجازه دهید این‌گونه بگویم که اگر حتی یک یا دو درصد در روند جریان انرژی دهکده جهانی تغییر ایجاد شود تنش‌ها و واکنش‌های بسیار گسترده‌ای در اقصی نقاط جهان تجربه می‌شود حالا سخن از 20 درصد می‌کنیم. بنابراین هرگونه تغییر در جریان انرژی از این آبراهه می‌تواند تنش‌های گسترده‌ای ایجاد کند.

• آیا اهمیت تنگه هرمز با صادرات نفت بنادر خارج از این تنگه کاهش نیافته است؟
اگر منظور شما صادرات نفت و کالا از بندر فجیره است، اجازه دهید با اطلاعات همین امروز پاسخ بدهم تا خودتان مقایسه کنید. امروز بر اساس آمارهای موجود 370 تانکر با ابعاد و حجم‌های مختلف مشغول تخلیه و بارگیری نفت و مشتقات مختلف آن داخل خلیج‌فارس هستند و هم‌زمان هم تقریباً 240 تانکر در بندر فجیره یعنی خارج از تنگه هرمز مشغول همین کار هستند. خوب حالا خودتان مقایسه کنید آیا اهمیت تنگه هرمز کمتر شده یا هنوز هم تعیین‌کننده است؟ پس دوباره تأکید می‌کنم، وقتی روزانه ده‌ها تانکر نفتی غول‌پیکر از تنگه هرمز عبور می‌کند هر تنشی ایجاد شود؛ حتماً آن تنش منجر به واکنش‌های شدید‌تر بازارهای اقتصادی بین‌المللی خواهد شد.

• به مؤلفه صادرات غیرنفتی و بنادر همین منطقه اشاره کردید در این زمینه بیشتر توضیح دهید.
همان‌طور که قبلاً اشاره کردم اهمیت تنگه هرمز صرفاً در عبور و مرور تانکرهای نفتی نیست. بلکه در خلیج‌فارس بنادری داریم که جزء 10 بندر بزرگ جهان هستند. به‌عنوان‌مثال بندر جبلعلی که بیش از 22 میلیون TEU ظرفیت سالانه دارد، شاهد مثالی غیرقابل‌انکار در اهمیت تنگه هرمز خواهد بود. ببینید سال گذشته میلادی بر اساس آمارهای مستند 17 میلیون کانتینر کالا تنها در این بندر تخلیه و بارگیری شده است که توسط کشتی‌های کانتینری غول‌پیکر با ظرفیت 17 تا 20 هزار کانتینر انجام‌شده، پس امروز فقط درباره انرژی صحبت نمی‌کنیم بلکه جابجایی کالا در منطقه به‌نوعی وابسته به امنیت تنگه هرمز خواهد بود.

• در صورت ناامنی خلیج‌فارس، ایران چطور می‌تواند تجارت خود را مدیریت کند؟
به نکته خوبی اشاره کردید. خوشبختانه با توجه به سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران و روند توسعه مبادلات اقتصادی کشورمان امروز سواحل مکران و بندر چابهار می‌تواند امتیازی برای تصمیم‌گیری‌های کشور باشد، به این دلیل که ایران تنها وابسته به تنگه هرمز نیست. هرچند نباید فراموش کنیم ایران امکانات و ارتباطات بسیار گسترده‌ای در دریای خزر و همچنین مرزهای زمینی خود با کشورهای همسایه دارد. به‌این‌ترتیب اثرپذیری ایران از تنش‌های خلیج‌فارس بسیار پایین‌تر از دیگر کشورها است. با در نظر گرفتن این شرایط دور از واقعیت نیست که بگوییم تنگه هرمز برای ایران مهم است ولی برای سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس و تنگه هرمز حیاتی است.

• اگر تنش‌های خلیج‌فارس افزایش یابد بازنده اصلی کدام کشورها هستند؟
اجازه دهید من ابتدا به این نکته اشاره‌کنم که اصولاً تنش برای همه هزینه خواهد داشت، ولی تعیین‌کننده میزان تاب‌آوری کشورها در این شرایط است. رابطه‌ای در این زمینه وجود دارد که وقتی کشوری دارای امکانات بالاتری است معمولاً تاب‌آوری کمتری هم خواهد داشت. اجازه دهید مثالی برای شما بزنم؛ فرض کنیم در منطقه تنشی ایجاد شود به نظر شما شهر ریاض تحمل سختی‌ها و مشکلات ایجادشده را بیشتر دارند یا ساکنان صنعا؟

• آثار این تنش برای آمریکا و سایر کشورها چیست؟
بازهم تأکید می‌کنم همه اثرپذیری دارند و واقعیت این است که هر اتفاقی در منطقه ایجاد شود قطعاً آمریکا نیز باید هزینه بدهد ولی نکته اینجاست که این هزینه صرفاً متوجه آمریکا نیست بلکه اتحادیه اروپا، کشورهای آسیایی و همه درگیر خواهند شد حتی اگر نقشی در این التهاب نداشته باشند.

• آیا اراده‌ای برای کاهش تنش در منطقه از سوی کشورهای جنوبی خلیج‌فارس دیده می‌شود؟
بخشی از این کشورها مثل عراق، کویت، قطر واقعاً به دنبال درگیری و تنش در منطقه نیستند، ولی باقی کشورها به نظر می‌رسد هنوز متوجه تبعات بروز تنش در منطقه نیستند، یا اینکه اختیار خودشان را به دیگران داده‌اند. این کشورها باید بدانند هر اتفاقی در خلیج‌فارس بیافتد قطعاً همه تبعاتی را خواهند داشت و صرفاً ایران درگیر نیست؛ بنابراین اگر این واقعیت را بپذیرند به دنبال تنش یا استقبال از تنش نخواهند بود.

عماد عزتی / جام جم آنلاین