سنت‌های چهارشنبه سوری و شادی‌هایی که پرکشید

به گزارش ایرنا، چهارشنبه سوری در مازندران در سال‌هائی نه چندان دور سرشار از آئین‌های خرد و ریز ولی شفاف و سرگرم کننده و شادی آفرین بود ؛ از نیت بخت گشایی دخترکانی که با دوختن کیسه ای آن را گرفته و به در منازل و مساجد می‌رفتند تا با انعام اهالی ، خرجی خرید پارچه چادری و لباس مراد ازدواجشان را تهیه کنند و تا رقم خوردن سرنوشت پسرانی که از روزنه سقف منزل دختر مورد علاقه خود رسم ' شال انگلی ' را اجرا می‌کردند.

در گذشته مردم مازندران از ماهها قبل گته گته کنان زمان چهارشنبه سوری و آماده شدن برای این جشن دورهمی را به یکدیگر اعلام می‌کردند و با غروب آخرین سه شنبه با هدف استقبال و آماده شدن برای ورود به سال جدید در هر نقطه از استان با آیین و سنت‌هایی همراه می‌شدند که برگرفته از تاریخ ، فرهنگ و خصایص مردم آن منطقه بود ، آئین‌هایی که با همه رنگارنگی و تفاوت ، یک وجه مشترک داشتند و آن ایجاد شادی و نشاط در ساعت‌های پایانی سال بود.

علی حسن نژاد پژوهشگر آئین و سنت‌های مازندران در این باره گفت : چهارشنبه سوری جشنی است که به جز ایران در 10 کشور دیگر با آئین‌های نزدیک به هم برگزار می‌شود .

وی با اشاره به اینکه چهارشنبه سوری سرآغاز و طلیعه جشن نوروزی است که با ' سیزده به در ' تمام می‌شود ، افزود : آنچه در رسوم و سنت‌های چهارشنبه سوری پیداست خوشحالی ، ابراز با هم بودن و برگزاری جشن است و از ماهها قبل مازندرانی‌ها آمدن این جشن را به یکدیگر خبر می‌دادند تا با این شادی و همدلی قبل از آغاز سال جدید خطی بر پایان زمستان سرد بکشند .

این پژوهشگر با اشاره به اینکه آیین‌های چهارشنبه سوری در گذشته در مازندران با سورنا نوازی و آذین بستن شهر و مغازه‌ها همراه بود ، ادامه داد : سور چهارشنبه سوری به معنای رنگ سرخ و یا گل سرخ و علت تسمیه هم آتش افروختن است با برافروختن کپه‌ها در نزدیکی منازل افراد همراه بود و اهالی خانه چه زن و چه مرد برای رفع و دوری بلاها و بدی‌ها از روی آتش می‌پریدند.

حسن نژاد به اعتقاد و باور مازندرانی‌ها بر تعداد کپه‌های آتش تاکید کرد و گفت : بر اساس این اعتقاد پنج ، هفت و یا 9 کپه را در این مراسم آتش می‌زدند و چوپانان و گاوداران یا ' گالش '‌ها نیز با جمع کردن کپه‌های بزرگ سرشاخه‌های درختان که در زمستان حیوانات برگ‌های آنها را خورده بودند ، نگه داشته و در چهارشنبه سوری آتش می‌زدند .

آئین کوزه شکنی

وی افزود : مازندرانی‌ها در شب چهارشنبه سوری کوزه‌های سفالی کهنه را بالای بام خانه برده و از بالا به پایین پرت می‌کردند و آن را می‌شکستند تا کوزه نویی را جایگزین ظرف سفالی پیشین خود کنند، چون بر این باور بودند که در طول سال بلاها و قضاهای بد در کوزه متراکم می‌شود که با شکستن کوزه، رفع خواهند شد .

این پژوهشگر با تاکید بر این که شادی و خوشحالی در تمامی آداب و سنت‌های مازندرانی‌ها در چهارشنبه سوری مورد نظر بود ، ادامه داد : برای خوشحال شدن کودکان ، سکه ای در کوزه گذاشته می‌شد تا انداختن و شکستن کوزه ، باعث خوشحالی کودکان شود.

وی چهارشنبه سوری را آغاز فصل غذایی جدید در مازندران هم معرفی کرد و گفت : پخت انواع آش‌ها همچون 'آش چهارشنبه سوری ' بویژه در لاریجان آمل ، 'آش چهل گیاه' ترکیبی از چند گیاه و 'آش ترش ' انجام می‌شد که هنوز هم ردپای این بخش از سنت چهارشنبه سوری در مازندران باقی است . حسن نژاد آش دادن به همسایه‌ها را با ویژگی خاص آن به عنوان سنت چهارشنبه سوری در مازندران عنوان کرد و افزود : ظرف آش بدون اینکه شسته شود به صاحبش پس داده می‌شود با این اعتقاد که ازاین طریق مهر و مهربانی بیشتر شود .

این پژوهشگر شعر خوانی دستجمعی هنگام پریدن از روی آتش را یکی از آئین‌های چهارشنبه سوری در مازندران برشمرد و گفت : اشعار معمولا به زبان فارسی یا مازندرانی خوانده می‌شد تا مورد توجه همه قرار بگیرد مانند این اشعار که اصولا اعضای خانواده با هم می‌خواندند ' چهارشنبه سوری کِمبه - پارِ دستوری کِمبه - مِه زردی بوره تِه کش - تِه سِرخی مهِ کش '.

شادی ، پیوست جدائی ناپذیر چهارشنبه سوری

عباس مهدوی از فعالان رسانه ای و کارشناس در حوزه آئین و رسوم مازندران در توصیف ویژگی‌های رسوم مازندران از جمله چهارشنبه سوری ، شادکامی را به همراه اجرای برنامه‌ها در دورهمی‌های این برنامه از اصلی ترین فاکتور برشمرد ، شادکامی‌هایی که به اعتقاد او با انجام و اجرای یکسری کارهای سنتی توسط دختران و پسران جوان انجام می‌شد .

وی افزود : تمامی نقاط کشورمان مملو از رسوم و سنت‌هایی برگرفته از فرهنگ و آداب همان منطقه است که خود منشا خیر و شادی بوده است . مهدوی گفت : کشورهایی در دنیا فاقد این ظرفیت‌ها هستند که با استفاده از شیوه و اسلوب‌های جدید به دنبال تزریق شادکامی و مهربانی با یکدیگر هستند اما خوشبختانه کشور ما و بالتبع استان مازندران مملو از آیین‌ها و سنت‌هایی که می‌تواند این شادی‌ها را رقم بزند .

این کارشناس فرهنگی غفلت از این آئین‌ها و سنت‌ها و روی آوردن به شیوه‌های نوین برای شادی آفرینی در جشن‌ها و مناسبت‌های تاریخی را آسیبی بر پیکره جامعه و فرهنگ دانست و اضافه کرد : این در حالی است که با استفاده از ظرفیت‌های بومی می‌توان بهتر و با کیفیت تر به مقصود برسیم .