پیش به سوی تغییر مراسم انحرافی چهارشنبه‌سوزی

جشن چهارشنبه سوری همانطور که از اسمش پیداست، به معنای جشن و سرور است و گفته می شود ریشه آن به قصه گذشتن سیاوش از دل آتش می گذرد؛ قصه ای که در شاهنامه هم آمده و می گوید سیاوش با گذشتن از آتش ناراستی و پلیدی را از وجود خود بیرون کرده و پاک و سربلند شده است. مردم این روز را جشن می‌گیرند چون آن را منشاء گرامی داشتن اخلاق و پاکی و دورشدن از کژی و ناراستی انگاشته‌اند.

اما وجه دیگر و البته مهمتر جشن چهارشنبه سوری و بیشتر مراسم‌های ملی و آیینی ما، خانواده محور بودن آن است و اینکه مردم به صورت جمعی در آنها فعال هستند، برخلاف مراسم دیگر کشورها ( مثل روز ولنتاین) که دو یا چند نفره و به دور از محیط خانواده برگزار می شود. درحالی که مراسم و آیین‌های ما خانوادگی و با کارکرد خانواده و اجتماع است و می تواند تاثیر بسزایی در محکم کردن بنیان خانواده و اجتماع داشته باشد.

متاسفانه این جشن و آیین باستانی و زیبا در سال‌های اخیر دستخوش تغییرات تلخ و ناگوار و نگران کننده ای شده است؛ یعنی از سمت جشن‌های شاد و مفرح سالم و فرهنگی، به سوی ترقه و آتش بازی و انفجار مواد محترقه تغییر جهت داده است. این تغییر جهت نیز از جهاتی قابل رصد است؛ از جمله رویکردی که در آن تصور می شد این آیین باید حذف شود.

اما این شرایط سیاه و خطرناک که اکنون مورد اعتراض همه کارشناسان و مدیران و مسئولان نظام هم هست، قابلیت تغییر و برگشت به اصالت فرهنگی و شادی آفرینی و خانواده محور خود را دارد و البته برای رسیدن به این مهم باید به آن با نگاه جامعه شناختی نگریست و درصدد فعال کردن جنبه‌های سالم و فرهنگی اجتماعی آن بود و جامعه را به سوی آن سوق داد. مثلا می توان به آن به عنوان یک پیش درآمد و مراسم شاد و سنتی استقبال از نوروز ایرانیان که به نام آنها ثبت جهانی هم شده، نگریست.

خوشبختانه این مهم اکنون و با وجود فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی و فرهنگ سازی انجمن‌های مردم نهاد درحال تحقق است و مردم و بویژه جوانان خود پی برده اند که ترقه بازی‌های خطرناک نه تنها آسیب زاست که با روح این آیین کهن هم سازگاری ندارد. برای همین امسال و حتی اینک که تنها یک روز مانده به چهارشنبه‌سوری است، شاهدیم که چون سال‌های گذشته دیگر صداهای گوش خراش ترقه و نارنجک ... به گوش نمی رسد و یا از حجم آن به طور محسوسی کاسته شده است. خوشبختانه شاهدیم که حاکمیت هم نرم تر شده و با توجه به اینکه چهارشنبه سوری شکل انحرافی گرفته، در تلاش است که آن را به همان شکل سنتی اش برگرداند.

ناگفته نماند که بحث اقتصادی ماجرا یعنی پول‌های کلانی که دلالان ترقه از فروش مواد محترقه به جیب می زدند، در افزایش استفاده از این مواد و به آشوب کشیدن شهرها با دود و آتش و صداهای دلهره آور بی ارتباط نبود که در همین راستا توصیه می‌شود نیروی نظامی به جای برخوردبا کودکان و جوانان ترقه به دست، با عوامل توزیع و فروش آنها مقابله کنند.

در هرروی بهترین روش برای ارشاد و راهنمایی و سوق دادن مردم به سوی اجرای مراسم امن و بی خطر، ممانعت از هر گونه برخوردهای سلبی و قهری و البته گفت و گو درباره این مراسم کهن و پیامدهای اجرای صحیح آن در رسانه‌ها بویژه رسانه ملی و پذیرفتن آن به عنوان جزئی از فرهنگ ایرانی است که خوشبختانه کمپین‌های خوبی هم در این جهت اینک در کل کشور ایجاد شده است و به نظر می رسد به این سمت درحال حرکت هستیم.

دکتر مازیار طلایی

جامعه شناس