پارازیت دلار در بازار خوراکی‌ها

در این زمینه کارشناسان تاکید دارند اثرگذاری قیمت دلار در اقلام خوراکی کشور در بسیاری از موارد پنهان است چون در نگاه اول شاید قیمت دلار هیچ ارتباطی به قیمت اقلام خوراکی نداشته باشد؛ اما در نهایت قیمت‌تمام‌شده محصولات موردنظر که سهم بالایی هم در سبد هزینه‌های خانوار کم درآمد دارند کاملا وابسته به نوسان‌های دلار است چون یا نهاده‌های تولیدشان یا خود آنها وارداتی هستند یا این‌که واردکنندگان در فضای بی‌توجهی مسئولان به‌رغم دریافت دلار با نرخ مبادله‌ای در بازار آن را به نرخ آزاد محاسبه می‌کنند.

گرانی اخیر دلار می‌تواند موجب گران‌شدن اقلام غذایی شود، آن هم در حالی که نرخ تورم مواد خوراکی برخلاف نرخ متوسط تورم، ماه‌هاست که دیگر تک‌رقمی نیست و دورقمی شده است.

براساس گزارش بانک مرکزی، نرخ تورم اقلام خوراکی در آذرماه 14.3 درصد بوده است. بنابر محاسبات مرکز آمار 43 درصد سبد مصرفی اقشار کم‌درآمد جامعه را مواد خوراکی تشکیل می‌دهد، بنابراین هرگونه گرانی در این اقلام، موجب کوچک شدن سفره این اقشار خواهد شد.

قیمت دلار واقعی شود

مهدی تقوی اقتصاددان در این زمینه به جام‌جم گفت: وقتی صحبت از اثرگذاری نرخ ارز در قیمت اقلام خوراکی می‌کنیم باید به این نکته توجه داشته باشیم که چه قیمتی از ارز را مدنظر داریم، چون براساس نظریه‌های اقتصادی و اصولی که اقتصاددانان براساس آن اظهارنظر می‌کنند، نرخ ارز در بازار کشورها ارتباط مستقیمی با تناسب نرخ تورم آنها و نرخ تورم در آمریکا دارد.

این اقتصاددان ضمن تاکید بر این‌که براساس اصول اقتصادی هم‌اکنون نرخ ارز در بازار ایران منطقی نیست به جام‌جم گفت: قیمت دلار متناسب با نرخ تورم نیست و همین غیرمنطقی بودن قیمت دلار دقیقا تأثیر مستقیمی در تمامی اقلام وارداتی از جمله خوراکی‌ها گذاشته که با شرایط موجود این روند ادامه خواهد داشت. بنابراین بهترین راهکار برای دولت این است که نرخ ارز را در بازار کشورمان منطقی کرده و اجازه دهد قیمت کالاها در بازار بر اساس آن واکنش نشان دهد.

تقوی تصریح کرد: درباره آینده قیمت اقلام خوراکی بهتر است دولت و مسئولان بانک مرکزی به این سوال پاسخ روشنی بدهند که چطور امکان دارد زمانی که نرخ تورم نسبت به گذشته کاهش چشمگیری داشته، بازهم شاهد روند افزایش قیمت دلار هستیم؛ چون کاهش نرخ تورم یعنی قدرت گرفتن پول ملی و کاهش ارزش دلار در مقابل آن.

افزایش قیمت‌ها با کاهش نرخ تورم همخوانی ندارد

در همین حال جمشید پژویان اقتصاددان، درباره روند افزایشی قیمت کالاهای اساسی طی ماه‌های اخیر به جام‌جم گفت: افزایش قیمت کالاهای ضروری مساله‌ای است که در سال‌های اخیر وجود داشته و مسئولان نتوانسته‌اند آن را مهار کنند. اگر نرخ تورم اعلام‌شده از سوی بانک مرکزی را بخواهیم ملاک قرار دهیم، کاری اشتباه است به این دلیل که عدد تعیین شده از سوی بانک مرکزی در واقع نرخ متوسط تعدادی از بسته‌های مختلف کالایی مثل مسکن، پوشاک، لوازم خانگی و... است در حالی که برخی اقلام اثرگذاری کمتری داشته و گروهی بیشترین تأثیر را در هزینه‌های مردم دارند.

پژویان افزود: با توجه به روند افزایشی قیمت‌ها در بخش‌های مختلف در واقع مردم کاملاً طبیعی واکنش نشان داده و سعی در مدیریت هزینه‌هایشان کرده‌اند به همین دلیل می‌بینیم در برخی بازارها شاهد رکود قابل توجه هستیم و در بخش دیگر به‌دلیل افزایش تقاضا شاهد صعود قیمت‌ها بوده‌ایم که اقلام اساسی و خوراکی‌ها از این جمله هستند. به این معنی که مثلاً خانواده‌ها به جای خرید مبلمان تازه سعی می‌کنند هزینه موردنظر را برای تأمین اقلام مورد نیاز سبد غذایی خود یا اجاره‌بها هزینه کنند.

این اقتصاددان تاکید کرد: این‌گونه است که می‌بینیم به‌رغم تمام اخباری که از کاهش تورم و کنترل قیمت‌ها منتشر شده، بازهم شاهد افزایش قیمت اقلام اساسی هستیم و روزبه‌روز این روند افزایش می‌یابد. این در حالی است که افزایش پایه پولی نیز عاملی در تشدید این روند شده و به نوعی مشکلات را دوچندان می‌کند.

وی معتقد است، با ادامه روند فعلی باید منتظر تکرار نرخ تورم دو رقمی و شتاب‌گیری روند افزایشی آن باشیم، چون بخش بسیار کوچکی از افزایش حجم پول موجود در جامعه به سمت کالاهای مصرفی و خوراکی‌ها سرریز شده و حتی در پاره‌ای از موارد می‌تواند به قیمت دیگر اقلام نیز سرایت کند.

پژویان تاکید کرد: افزایش نرخ ارز می‌تواند در تبدیل انواع دارایی‌ها به یکدیگر مؤثر باشد، به این ترتیب که مثلاً وقتی سود بانکی کاهش می‌یابد و بازار دلار جذاب می‌شود، مردم سپرده‌های بانکی خود را خارج کرده و به سمت بازار دلار هدایتش می‌کنند که بازهم عاملی بر افزایش قیمت‌ها خواهد بود. راهکارهای اصلاح یک اقتصاد این است که هر نوع بیماری یا هر مشکلی را که برای آن پیش آمده، باید ابتدا شناسایی کنیم و ببینیم این مشکل در چه سطحی است؟ آیا مساله مشکلات کلان اقتصاد است؟ یعنی شوک به اقتصاد وارد شده یا ادوار تجاری را طی می‌کنیم که می‌توانیم این موارد را با برخی سیاست‌های کلان مثل کنترل حجم پول یا افزایش و کاهش هزینه‌های دولت یا تغییراتی در مالیات برطرف کنیم اما وقتی مشکلات ساختاری است باید با دقت عمل بیشتری وارد شویم.

اراده‌ای برای کنترل نیست

از سوی دیگر آلبرت بغزیان، اقتصاددان با اشاره به این که قیمت دلار در بازار ایران دقیقاً توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود به جام‌جم گفت: قیمت دلار در بازار آزاد ایران توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود. به صورتی که مقداری دلار برای تنظیم بازار از سوی بانک مرکزی در اختیار صرافی‌ها قرار می‌گیرد و بر اساس قیمتی مشخص فروخته شده و در پایان روز هم این نرخ کاملاً آزاد به هر سمتی و سویی که بخواهد هدایت می‌شود، بنابراین اثرگذاری این روند در سفره مردم یا هر مورد دیگر غیرقابل اجتناب است.

بغزیان در ادامه افزود: نبود اراده‌ای مشخص و بی‌توجهی به این روند باعث شده واردکنندگان یا حتی تولیدکنندگانی که محصولاتشان هیچ ارتباطی به دلار ندارد نیز از فرصت استفاده کرده، به نفع خود تصمیم‌ بگیرند و سیاستگذاری کنند و به استناد این که دلار قیمتش افزایش یافته نرخ کالا و خدماتشان نیز باید افزوده شود.

این اقتصاددان تصریح کرد: توجه به افزایش قیمت کالاهای اساسی و اقلام خوراکی این مهم را یادآوری می‌کند که گروهی از بازرگانان و تجار از فضای بی‌تفاوتی مسئولان استفاده می‌کنند و به‌رغم این‌که اغلب کالاهای اساسی با نرخ مبادله‌ای وارد کشور می‌شود با قیمت دلار آزاد به دست متقاضیان خواهد رسید، در حالی که نهادهای مسئول باید نظارت دقیق‌تری داشته باشند تا این روند برای همیشه از اقتصاد ایران حذف شود.

وی تاکید کرد: نهادهای مربوط مثل وزارت صنعت، معدن و تجارت، تعزیرات حکومتی و دیگر ارگان‌های ذی‌ربط باید از واردکنندگان بخواهند اگر برای تأمین و واردات کالاهایشان ارز مبادله‌ای استفاده کرده‌اند، حق فروش کالا با نرخ ارز آزاد را ندارند تا دیگران نیز به استناد این روند اشتباه عاملی در افزایش قیمت‌ها نباشند؛ به‌عنوان مثال وقتی دلار گران می‌شود شاهد این نکته هستیم که حتی کرایه تاکسی هم افزایش می‌یابد، در حالی که هیچ ارتباطی میان این دو نیست.

تأثیر افزایش قیمت دلار بر کالاهای اساسی

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی از تداوم افزایش قیمت دلار در ماه‌های گذشته و گرانی کالاهای اساسی در بازار انتقاد کرد.

سیدکاظم دلخوش اباتری در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت، با انتقاد از روند صعودی قیمت دلار در چند ماه گذشته گفت: عوامل مختلفی بازار ارز را تحت تأثیر قرار می‌دهد که می‌توان به نقش نوسانات بین‌المللی نرخ دلار اشاره کرد که روی قیمت دلار در بازار ایران تاثیرگذار بوده است.

نماینده مردم صومعه سرا در مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که رشد تقاضا برای دلار باعث می‌شود بازار ارز تحت تأثیر قرار بگیرد، افزود: در حال حاضر رشد تقاضا برای دلار در بازار خیلی بالا نبوده، بنابراین دلیلی ندارد نرخ دلار طی چندماه با این میزان رشد قابل توجه روبه‌رو شود که قیمت دلار به حدود 4440 تومان برسد.

دلخوش اباتری افزود: افزایش قیمت دلار در ماه‌های گذشته باعث رشد قیمت کالاهای اساسی شده و به طور طبیعی به افزایش تورم و گرانی منجر شد؛ در حالی یکی از دغدغه‌های مردم وضعیت معیشتی است و نباید گرانی جدید به جامعه تحمیل می‌شد.

عماد عزتی - اقتصاد