سیاست تهاجمی عامل شکست‌های عربستان

سیاست خارجی هر کشوری متناسب با ظرفیت‌ها، منابع مادی و معنوی و منافع ملی، طراحی و اجرا می‌شود. عربستان از لحاظ ساختار حکومتی جزو رژیم‌های سنتی و محافظه کار محسوب می‌شود و بدون ظرفیت‌های لازم برای اعمال سیاست خارجی تهاجمی است. زمانی‌ که کشوری بدون لحاظ کردن منابع و استعدادهای لازم، سیاست محافظه‌کارانه را به تهاجمی تغییر دهد، قطعا دچار مشکلات پیچیده‌ای خواهد شد. عربستان هم بعد از استقرار «سلمان بن عبدالعزیز» در منصب پادشاهی با سرعت و شدت بسیار، رویکرد تهاجمی را در سیاست خارجی خود برگزید و در همه پرونده‌هایی که پیش روی خود باز کرد از جمله سوریه، یمن، قطر، بحرین، ایران و... شکست خورد و این شکست به بهای گزاف خرید نوعی بی‌اعتمادی کشورهای همسایه و منطقه نسبت به مقامات سعودی همراه شد. لازم است به‌طور مصداقی و مختصر به مواردی از این شکست‌ها اشاره شود. عدم رعایت حسن همجواری و تجاوز نظامی عربستان به همسایه جنوبی خود ـ یمن ـ صدای اعتراض جهان و سازمان‌های بین‌المللی را بلند کرده است. سعودی‌ها حدود دو سال و 9 ماه است که تقریبا روزانه به طور مکرر ملت مظلوم و مقاوم یمن را آماج حملات وحشیانه جنگنده‌های خود قرار می‌دهند. عربستان از لحاظ زمینی، هوایی و دریایی یمن را محاصره کرده و حتی برخی منابع اعلام کرده‌اند که به‌طور عمدی عامل شیوع بیماری‌های مرگبار ازجمله وبا و دیفتیری شده است. همه این فجایع به بهانه بازگرداندن «عبد ربه منصور هادی» رئیس‌جمهور مستعفی به قدرت است. این حملات سعودی‌ها به یمن تاکنون نه‌تنها هیچ دستاورد نظامی و سیاسی مثبتی به همراه نداشته بلکه با واکنش‌های بسیار منفی هم مواجه شده است. در رابطه با قطر، مقامات سعودی این کشور را هم به بهانه‌های واهی تحریم کرده‌اند و به تبع آن رابطه عربستان با ترکیه که از هم پیمانان قطر محسوب می‌شود رو به سردی گراییده است. در سوریه هم سرمایه‌گذاری‌های بسیار عربستان بر تشکیل و پشتیبانی گروه‌های معارض مسلح و تروریستی به منظور ساقط کردن حکومت قانونی «بشار اسد» با شکست مواجه شده است. لبنان عرصه دیگری بود که نابخردی‌های ولیعهد جوان سعودی در آن نمود پیدا کرد. اقامت اجباری و تحت فشار قرار دادن «سعد الحریری» نخست‌وزیر قانونی لبنان برای استعفا در خاک عربستان و تبعاتی که به همراه داشت باعث شد حتی گروه‌ها و احزاب متحد عربستان در لبنان هم از رویکردهای سعودی‌ها ناراضی و مایوس شوند. نمونه متاخر از شکست سیاست‌های مقامات ساکن در ریاض را باید در موضوع شهر قدس جست‌وجو کرد. به طور سنتی عربستان در برخی از مقاطع زمانی مورد توجه بسیاری از ملت‌های مسلمان بوده است. همراهی تلویحی سعودی‌ها با رئیس‌جمهور آمریکا در به رسمیت شناختن قدس به‌عنوان پایتخت رژیم صهیونیستی، موردی است که موجب اختلاف روابط میان اردن و عربستان شده است. طبق توافقات گذشته، اداره مسجدالاقصی در اختیار پادشاهی هاشمی در اردن است. به همین دلیل «ملک عبدالله» پادشاه اردن به رغم فشارهای متعدد برای شرکت نکردن در نشست سازمان همکاری اسلامی در استانبول ترکیه در این جلسه حضور یافت. این موارد فقط نمونه‌های اندکی از شکست‌های عربستان در منطقه است. در پایان لازم است اشاره شود که با توجه به کهولت سن «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان، عملا زمام امور کشور در اختیار «محمد بن سلمان» پسر و ولیعهد پادشاه است و او مسئول اصلی این ناکامی‌هاست و تا زمانی که عربستان به رویکرد سیاست خارجی محافظه‌کارانه خود بازنگردد، شکست‌های این کشور در صحنه منطقه‌ای و بین‌المللی ادامه خواهد یافت.

احمد دستمالچیان

سفیر سابق ایران در لبنان و اردن