پیـرمـرد و مـولانـا

ظهر دیروز بود که خبر رسید، تصحیح محمدعلی موحد از مثنوی معنوی، اثر سترگ مولانا در دو جلد منتشر می‌شود. او تصحیح حاضر را نتیجه سخنان مرحوم مجتبی مینوی می‌داند که در مراسمی گفته بود: یک‌بار هم بیاییم آن مثنوی را چاپ کنیم که مولانا گفته است .

تصحیح آقای پژوهشگر و محقق از مثنوی معنوی را نشر هرمس در آینده نزدیک منتشر خواهد کرد. بنا به گفته مدیران این انتشارات، قرار است تصحیح موحد بر این اثر سترگ، تا پایان سال جاری در دو جلد به چاپ برسد و در دسترس علاقه‌مندان قرار گیرد.

از جمله ویژگی‌های تصحیح موحد این است که با نسخه‌های کامل یا ناتمامی که تا 15 سال پس از فوت مولانا کتابت شده، مقابله شود و تمام نسخه‌ بدل‌ها نیز ذکر شده است. موحد خود در مقاله‌ای که بتازگی در نخستین مجله آسیای صغیر منتشر شده است، درباره شیوه کار خود در تصحیح مثنوی و استفاده از نسخه‌های متعدد می‌نویسد:

مدار کار ما در این تصحیح بر نسخه‌هایی بوده که در 15 سال اول بعد از وفات مولانا نوشته شده است. مجموعا هشت نسخه از این دوران در دست داریم که پنج‌تای آنها مورخ است و سه‌تای دیگر غیر مورخ. ... علاوه بر این هشت نسخه که شش‌تای آنها تک‌دفتر و دوتای آنها مشتمل بر هر شش دفتر مثنوی است، یک نسخه کامل دیگر از مثنوی داریم که تاریخ کتابت آن 668 قید شده است، ولی می‌دانیم که آن تاریخ مخدوش است. کاتب اواسط قرن هشتم می‌زیسته و احتمالا نسخه خود را نه در 668، بلکه در 768 کتاب کرده است. این نسخه، به‌رغم اشکالی که در تاریخ آن وجود دارد، به لحاظ وثاقت و اعتبار متن بلافاصله پس از آن هشت نسخه مذکور در بالا قرار دارد و ما این 9 نسخه را با دقت تمام، بیت به بیت و حرف به حرف مکرر خوانده و موارد اختلاف را یادداشت کردیم.

او در ادامه کار، از دو نسخه دیگر که متعلق به 15 سال دوم بعد از وفات مولاناست، استفاده کرده که یکی از این نسخه‌ها در سال 701 نوشته شده و دیگری نسخه‌ای کامل از هر شش دفتر مورخ 695 است که متاسفانه قسمتی از اوراق آن نونویس است.

موحد، کار تصحیح مثنوی را نتیجه سخنان مرحوم مجتبی مینوی در همایشی می‌داند که 40 سال پیش به منظور بزرگداشت مولانا در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران برگزار شد. مینوی در این مراسم گفته بود که یک‌بار هم بیاییم آن منثوی را چاپ کنیم که مولانا گفته است .

این پژوهشگر درباره هدف از این تصحیح می‌گوید: می‌خواستم متنی پیراسته، قابل فهم و در خور اعتماد در دسترس عاشقان مثنوی، این اثر شکوهمند بی‌نظیر بگذاریم که هم خوانندگان عادی را به کار آید و هم اهل تحقیق و نقد علمی بر آن متکی توانند بود.