اقتصادی به نام خلیج‌فارس

اما اگر به صحبت‌های ترامپ توجهی داشته باشیم درمی‌یابیم که در لابه‌لای اظهار وی رویکردهای امنیتی مبنی بر تغییر نام خلیج‌فارس وجود دارد. ترامپ قصد دارد با اظهارات مختلف مانع توجه ارتباط میان آمریکا و کشورهای منطقه خصوصا عربستان سعودی شود. این‌گونه صحبت‌ها نشان می‌دهد کشوری مانند آمریکا می‌خواهد عربستان سعودی را به عنوان ارشد منطقه معرفی کند و به همین دلیل از واژه خلیج‌عربی به جای خلیج‌فارس استفاده کرد. از سوی دیگر ایران در حفظ مرزهای آبی خود تلاش زیادی می‌کند و امنیت این بخش را برقرار کرده و این جریان به نظر می‌رسد از قدرت زیاد ایران است که آنها را به فریاد واداشته و باعث بروز چنین رفتارهایی شده است. آمریکایی‌ها قصد دارند نقش و تسلط ایران در خلیج‌فارس کمتر شود و اثر‌گذاری خود را در این حوزه از دست بدهد و کشورهای عربی متحد آمریکا جای ایران بنشیند. حسن روحانی بعد از سخنرانی ترامپ به موضوع جالبی اشاره کرد و ترامپ را به خواندن جغرافیا و تاریخ دعوت کرد.

نام خلیج‌فارس مستندات زیادی برای اثبات نام خود دارد، اما به نظر می‌رسد کشورهای غربی موضوع دیگری را دنبال می‌کنند که علاوه بر موضوعات سیاسی مسائل اقتصادی را نیز دخیل می‌کند. نام خلیج‌فارس را با صحبت و سخنرانی نمی‌توان تغییر داد و برای تغییر همین یک بخش باید هزینه زیادی صرف شود که آن هم با هاله‌ای از ابهام روبه‌رو است. در طول چند سال گذشته ایران توانست در منطقه قدرت زیادی پیدا کند و در خاورمیانه تاثیرگذار باشد و این موضوع برای غربی‌ها کمی سنگین بود. وقتی به قراردادهای منعقد شده در این منطقه نگاهی می‌اندازیم، متوجه خواهیم شد که قراردادهای رسمی بین کشورهای قدرتمند و سرشناس جهان منعقد شده و همیشه از نام خلیج‌فارس استفاده شده، اما غربی‌ها می‌خواهند نام ایران را از این خلیج بردارند تا شاید کمی خیالشان راحت شود.

تاثیرات تغییر نام

منطقه خلیج‌فارس 62 درصد صادرات اوپک را شامل می‌شود و از این‌رو یک منطقه استراتژیک محسوب می‌شود. وقتی همه کشورها از نام خلیج‌فارس که متعلق به ایرانی‌هاست استفاده می‌کنند، اعتبار ایران در جهان بالا می‌رود. همچنین این منطقه 20 درصد انرژی جهان را تامین می‌کند. منطقه خلیج‌فارس یکی از استراتژی‌ترین مناطق در حوزه انرژی است و کشورهای غربی هزینه زیادی برای فعالیت در این بخش پرداخت می‌کنند. این درحالی است که فعالیت کشورهای غربی در شرایطی گسترش می‌یابد که خودشان برنامه‌ریزی‌هایی را انجام می‌دهند که مصرف انرژی را از خاورمیانه به سمت اروپا تغییر دهند. به بیان بهتر غربی‌ها قصد دارند تا استفاده از نفت و گاز را کاهش داده و به سمت انرژی‌های جدید حرکت کنند تا وابستگی خود را به خاورمیانه و منطقه استراتژی خلیج‌فارس کاهش دهند، اما بسیاری از اقتصاددانان بر این باورند که این اقدام از سوی غربی‌ها به مقصد نخواهد رسید. به نظر می‌رسد حداقل تا 50 سال آینده کشورهای غربی نتوانند این برنامه خود را اجرایی کنند و تا آن زمان منطقه خاورمیانه و صادرکنندگان نفت خصوصا ایران باید در بخش‌های فرآوری گام‌های جدی بردارد. به این معنا که از خام‌فروشی فاصله گرفته و به سمت صادرات فرآورده‌های نفتی برویم تا در زمان قطع صادرات مواد خام کشور با آسیب اقتصادی مواجه نشود. اکنون نیاز کشورهای بزرگی مانند چین و هند از منطقه خلیج‌فارس تامین می‌شود و باید این رویه ادامه‌دار باشد.

اقدام ایران در خلیج‌فارس

به نظر می‌رسد علاوه بر سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز باید سرمایه‌گذاری در بخش‌های حمل و نقل نیز افزایش داشته باشد. ایالات متحده آمریکا به دنبال گسستگی ملت‌هاست تا بتواند در دنیا فرمانروایی داشته باشد. به عنوان مثال زمانی که کردستان عراق اعلام موجودیت کرد، ساکت ماند و پنهانی حمایت کرد، اما تیر آنها به سنگ خورد. آنها در منطقه خلیج‌فارس هم می‌خواهند همین استراتژی اجرا شود تا بتوانند انرژی ارزان‌تری به دست آورند.

اروپا یک بزرگ فرامنطقه‌ای به جهت ثبات است و به جهت حفظ بهره‌برداری‌های خودشان از این منطقه وارد مذاکرات بزرگی می‌شوند که بتوانند بهره‌برداری از ذخایر غنی این منطقه را هم به دست بگیرند تا دوام انرژی‌شان تامین و تضمین شود. درست در حدود 20 سال گذشته حدود 15 درصد نرخ جایگزین مصرف انرژی گازی که یک انرژی پاک‌تر است، نسبت به نفت خام را مشاهده می‌کنیم، اما در ارزش‌ها و قابلیت‌های دست‌یافتنی از منطقه خلیج‌فارس نه‌تنها چیزی کم نشده، بلکه با تغییر ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک‌های حاکم در این منطقه همراه شده است.

نباید فراموش کرد که نیازمندی‌های جامعه در مسیر توسعه‌یافتگی جهان بیش از پیش در منطقه بیشتر می‌شود، اما یک بحث هم وجود دارد که آیا تمام کشورها صرفا با قابلیت‌های اقتصادی وارد عمل خواهند شد. برخی عنوان می‌کنند که انرژی‌های نو در این منطقه جای سوخت‌های فسیلی را خواهد گرفت، اما باز هم گزارش بین‌المللی آژانس انرژی نشان می‌دهد که حتی اگر این اتفاقات در این منطقه بیفتد، چیزی از قابلیت‌های هزاره سوم نسبت به نیازمندی‌های جامعه جهانی برای تولیدات هرچه بیشتر ذخایر برای تامین ظرفیت‌های اقتصادی این منطقه کم نمی‌شود. اکنون 60 هزار دپارتمان کالایی در حوزه نفت و گاز در بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی وجود دارد و هیچ وقت این منطقه حساسیت خود را از دست نمی‌دهد، به همین دلیل باید شرایط ایران باثبات‌تر از همیشه باشد تا کسی به مرزهای ایران نزدیک نشود و فکر تغییر نام مکان‌های ایرانی را نداشته باشد. از سوی دیگر محققان اخیرا کشف کرده‌اند که تعداد زیادی از داروهای در دست ساخت از نفت تهیه خواهد شد و این موضوع باعث می‌شود بیشتر از ظرفیت‌های این منطقه بهره ببریم.

دکتر ساسان شاه‌ویسی/ کارشناس اقتصادی