افسردگـی بر بدن خسته از زایمان

عوامل زیادی در بروز افسردگی پس از زایمان از جمله تغییرات هورمونی، مواجه با شرایط جدید، بی توجهی همسران و بروز اتفاقات ناخوشایند حین بارداری تاکنون شناخته شده‌اند. اما نتایج بررسی‌های دکتر مسعود طهماسیان، روانپزشک و معاون آموزشی پژوهشی پژوهشکده علوم و فناوری‌های پزشکی دانشگاه شهید بهشتی که در چهارمین همایش نقشه‌برداری مغز ایران (3 تا 5 آبان‌ماه) ارائه خواهد شد، نشان می‌دهد بی‌خوابی سه ماهه آخر دوران بارداری، میزان ریسک افسردگی بعد از زایمان را افزایش می‌دهد. به این بهانه در گفت‌وگو با دکتر طهماسیان، مروری بر عوامل موثر در بروز افسردگی پس از زایمان و راه‌های کنترل آن خواهیم داشت .

بیماری روحی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان اختلالی است که نه‌تنها مادر بلکه تمام خانواده را درگیر می‌کند. شیوع این اختلال در حدود 15ـ10 درصد است. طبق تعریف سازمان جهانی بهداشت، این اختلال طیفی از اختلالات افسردگی را شامل می‌شود.

علائم آن شامل خلق افسرده، ناتوانی در مراقبت از نوزاد و توجه به او، کاهش اشتها یا برعکس افزایش مصرف غذا، خستگی شدید و کاهش انرژی، بی‌میلی جنسی، عصبانیت و تحریک‌پذیری، احساس گناه یا بی‌ارزش بودن، اضطراب، افکار مزاحم و وسواسی در مورد این که مبادا به کودکم آسیب بزنم و حتی گاهی فکر مرگ یا خودکشی می‌شود. شدت این علائم می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد. این علائم طی دو هفته اول پس از زایمان شروع می‌شوند و در صورت عدم درمان مدت‌ها ادامه خواهند یافت.

افسردگی، 2 ماه پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان اغلب در عرض یک یا دو ماه پس از زایمان یا چند ماه پس از تولد نوزاد شروع می‌شود. البته در حدود یک‌سوم از زنان مبتلا به افسردگی پس از زایمان، شروع علائمشان در طول دوران بارداری است و این علائم پس از زایمان هم ادامه می‌یابد.

بد خوابی بارداری و افسردگی پس از زایمان

بارداران دچار تغییرات زیادی در هورمون‌ها، متابولیسم بدن و عملکرد اعضای داخلی می‌شوند. سیکل‌های خواب و بیداری‌شان نیز تغییر می‌کند و کیفیت خواب آنان افت خواهد کرد. سطح پروژسترون نیز که اثر آرام‌بخشی دارد طی بارداری کاهش می‌یابد و در نتیجه تمام این اتفاقات، بیخوابی در باردار ایجاد می‌شود. به همین دلایل در مطالعات نشان داده شده درمان اختلالات خواب طی بارداری و تحت نظر پزشک، ریسک افسردگی پس از زایمان را کاهش خواهد داد.

البته در خانمی که به اختلالات خواب طی بارداری مبتلا شده است باید مسائل جسمی مانند کم‌کاری تیروئید را هم در نظر داشت. بنابراین تشخیص نهایی این اختلال منحصرا توسط روانپزشک انجام می‌شود.

افسردگی پس از زایمان همه‌گیر نیست

در واقع، زنان به علت حساسیت بیشتر به استرس‌های محیط و نقش‌های متفاوت اجتماعی به افسردگی حساس‌ترند. پس از زایمان به دنبال تغییر نقش‌های زندگی یک زن و تبدیل او به یک مادر و افزایش مسئولیت‌های وی در قبال نوزاد، اختلالات تنظیم خلق به وجود می‌آید. اغلب دانشمندان علل ژنتیک، اجتماعی و روانی را برای تقسیم‌بندی علل این اختلال (مانند سایر اختلالات حیطه اعصاب و روان) در نظر می‌گیرند.

عللی چون سابقه مشکلات قبلی اعصاب و روان، مشکلات اجتماعی مانند تنهایی، سابقه وقایع استرس‌زای قبلی در زندگی مادر باردار، فقر مالی و اعتماد به نفس پایین در مادر با این اختلال مرتبط هستند و او را به سمت افسردگی پس از زایمان سوق می‌دهند. این عوامل نشان‌دهنده نقش مهم مرد در حمایت از همسرش بخصوص در دوره بارداری و پس از آن است.

درمان‌پذیری افسردگی پس از زایمان

درمان این اختلال از طریق دارو درمانی و روان درمانی انجام می‌شود. در بین گروه‌های دارویی از داروهایی استفاده خواهد شد که کمترین اثر را بر شیر مادر داشته باشند و خطری برای نوزاد ایجاد نکنند. اقداماتی چون حمایت‌های سایر افراد خانواده و بخصوص همسر و اختصاص زمانی برای مراقبت از خود بسیار مفید هستند. باید دانست با درمان مناسب این اختلال بتدریج فروکش می‌کند.

توجه داشته باشید افسردگی پس از زایمان خفیف را می‌توان با افزایش حمایت ازطرف خانواده و دوستان درمان کرد.

مطالعاتی انجام شده که نشان داده است بی‌خوابی سه ماهه آخر دوران بارداری، میزان ریسک افسردگی بعد از زایمان را افزایش می‌دهد و با درمان اختلال بی‌خوابی تحت نظر روانپزشک، شدت افسردگی بعد از زایمان کاهش پیدا می‌کند.

پونه شیرازی

دانش و سلامت